افغان کرېکټ لوبغاړي" ګربز او نجیب ځدړان": پر ګیله من وزیر برید خواشیني کړو
د افغانستان د کرېکټ دوو ځلاندو ستورو رحمان الله ګربز او نجیب ځدړان د سې شنبې په ورځ وویل، چې د پښتون ژغورنې غورځنګ پر مخکښ غړي ګیله من وزیر برید خواشیني کړي دي.
د افغانستان د کرېکټ دوو ځلاندو ستورو رحمان الله ګربز او نجیب ځدړان د سې شنبې په ورځ وویل، چې د پښتون ژغورنې غورځنګ پر مخکښ غړي ګیله من وزیر برید خواشیني کړي دي.
رحمن الله ګربز پر خپلې فیسبوک پاڼې د خواشینې په څرګندولو ګیله من وزیر ته د بېړنۍ روغتیا هیله کړې او د ګیله من وزیر یو عکس سره چې ماشومان یې تر څنګ لیدل کیږي لیکلي: «دا ګلالي ماشومان دې رب نه بې پلاره کوي.»
نجیب الله ځدران پر اېکس پاڼې لیکلي: «د پښتو خوږ ژبی او ولسي شاعر ګیله من وزیر په ټپي کېدو نهایت خواشینی یم. الله ج څخه ورته عاجله شفا غواړم.»
ګیله من وزیر دوه ورځې وړاندې په اسلام اباد کې د ناپېژندو کسانو په برید کې سخت ټپي شوی او دمګړۍ په روغتون کې د درملنې لاندې دی.
په افغانستان کې د ایران د سوداګرۍ سلاکار وايي؛ افغانستان هغه هېواد دی، چې د خپلو اړتیاو ۹۰ سلنه برخه له وارداتو په ځانګړي ډول له ایران څخه برابروي. حسین روستايي زیاته کړه، چې افغانستان ته په وارداتو کې د ایران ونډه ۲۷ سلنه ده، په داسې حال کې چې دوی ۴۰ سلنه واردات لري.
د ایران رسنیو د دوشنبې په ورځ د جنګاښ په ۱۸مه د ښاغلي روستايي په حواله راپور ورکړ، چې ایران د افغانستان لومړنی سوداګریز شریک دی.
هغه وویل: "د افغانستان اوسنی حکومت د دغه هېواد په سوداګرۍ کې تر ټولو کمه مداخله لري او خصوصي سکتور دا کاروبار ورکوي."
دغه ایراني چارواکي ویلي" اوس چې طالبانو په جدي توګه د افغانستان د کانونو استخراج پیل کړی، افغانستان او ایران کولای شي په دې برخه کې لا زیاتې اقتصادي همکارۍ وکړي.
ښاغلي روستايي څه موده وړاندې ویلي وو، چې په ۱۴۰۲ کال کې افغانستان ته د ایران د غیر نفتي توکو د صادراتو ارزښت یو میلیارد او ۸۷۱ میلیونو ډالرو ته رسېدلی و.
د طالبانو د رییس الوزرا اقتصادي مرستيال د ازبکستان سره د دوه اړخيزو سوداګريزو او ټرانزيټي اړيکو د پياوړتيا او ژمنو د تعقيب لپاره ځانګړې کمېټې وټاکلې. ملا برادر وايي، چې دغه کمېټې به په جدي ډول ټول موضوعات تعقيبوي او راپور به پر وخت له دوی سره شریکوي.
د طالبانو د رییس الوزرا د اقتصادي مرستيال مطبوعاتي دفتر نن سې شنبه په يوې خبرپاڼه کې ويلي، چې په ازبکستان کې د دوی د پلاوي له لوري د نهایي شويو موضوعاتو تعقیب به په جدي دول تر سره کړي.
په اعلاميه کې راغلي، چې طالب پلاوي د ازبکستان له چارواکو سره «د افغانستان او ازبکستان ترمنځ د دوه اړخیزو سوداګریزو او ټرانزیټي اړیکو پراختیا، د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ پر متوازن بېلانس، د باروړونکو موټرونو د شمېر زیاتوالي، د حیرتان بندر پر ۲۴ساعته کولو، د ګډې سوداګریزې خونې د جوړېدو، په ترمز کې د افغان - ازبیک ګډ سوداګریز مرکز پر استفادې، د دواړو هېوادونو ترمنځ د قرنطین اړوندو هوکړه لیکونو د نهایي کولو، د اوسپنې، مسو او ډبرو سکرو په کانونو کې د ازبیک پانګوالو د پانګونې، په افغانستان کې د سیمنټو د تولیدي کارخونې د جوړېدو او ورته نورو برخو خبري کړي.»
د دوی په خبره، چې د بېلابېلو برخو د تعقيب لپاره یې کمېټې جوړې کړې.
طالبانو په خپله اعلاميه کې دا نه دي ويلي، چې په دې کمېټو کې کوم کسان او ادارې شاملې دي.
تېره اوونۍ د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزير د يوه پلاوي سره ازبکستان ته تللی و.
د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت ويلي وو، چې د ازبکستان جمهوریت د کانونو او جیولوجۍ وزیر د کانونو په بېلابېلو برخو کې د دواړو هېوادونو ترمنځ پر نږدې همکاریو ټینګار کړی او د دواړو هېوادونو ترمنځ یې د پانګونې د ملاتړ هوکړه لیک د لاسلیک کولو غوښتنه کړې.
د طالبانو د سوداګرۍ وزیر له ازبکستان څخه غوښتي وو، څو په افغانستان کې د ګاز او تېلو په برخو کې پانګونه وکړي.
پاکستان د ډيورنډ کرښې ته څېرمه له افغانستان سره د بلوچستان ایالت په کلا سیف الله سېمه کې یو نوی ټرمېنل جوړوي. د دې ټرمېنل د جوړولو موخه د ترهګريزو فعالیتونو څېړل، د غیر قانوني سوداګرۍ کنټرول او د خلکو د غیر قانوني تګ راتګ مخنیوی یاد شوی.
نېشن ورځپاڼې د سې شنبې په ورځ (د چنګاښ۱۹مه) راپور ورکړ، چې دغه ټرمېنل به له افغانستان او منځنۍ اسیا سره د سوداګرۍ لپاره د بدیل لارې په توګه وکارول شي.
پاکستاني چارواکو په رسمي ډول د دغه ټرمېنل د جوړېدو په اړه څه نه دي ویلي.
دا ټرمېنل به په ۳۵ هکتاره ځمکه کې د ۲۴ میلیارده پاکستانۍ کلدارو په لګښت د ۶۰ میاشتو په موده کې د پاکستان خواته د ډيورنډ کرښې په نقطه کې جوړيږي.
نیشن ورځپاڼې لیکلي، چې دا ټرمېنل به تر جوړېدو وروسته د ګمرکونو، فدرالي تحقیقاتو ادارې، د ثبت او راجستر ملي ادارې، د نشه یي توکو پر وړاندې د مبارزې ادارې او کشفي او امنیتي ادارو په ګډون په ټولو رسمي او عملیاتي دفترونو اسانتیاوې برابرې شي.
باوري سرچېنو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د افغانستان په چارو کې د ایران د ځانګړي استازي سلاکار علي موجاني د ګوښه کېدو په درشل کې دی. د سرچينې په وینا، طالب چارواکو ويلي، چې دغه ایرانی ډيپلومات یو «ناغوښتل شوی عنصر» دی او له «خپلو حدودو تېر شوی» دی.
سرچینه وايي، نوموړی کس ډيپلوماتیک پاسپورټ لري او طالبانو هغه ته څو ساعته وخت ورکړی، چې له هېواده ووځي.
سرچینه زیاتوي، چې طالبانو له مشهد څخه د خپل یوه ډیپلومات د اېستلو او د علي موجاني د غیر ډیپلوماټیکو کړنو په غبرګون کې له افغانستانه څخه د ایران دغه ډیپلومات باسي.
په کندهار کې عيدګاه ته د علي موجاني د ننوتلو مخه ونيول شوه
علي موجاني په دې وروستیو کې ویلي و، چې د طالبانو غړو ورته اجازه نه ده ورکړې، چې د کندهار په عیدګاه کې د طالبانو د مشر ملا هبت الله په امامت د لوی اختر لمونځ ادا کړي.
علي موجاني وویل، چې تر دې مخکې يې د طالبانو د بهرنيو چارو وزارت ته رسمي مکتوب لېږلى و، چې د اختر په لمانځه کې ګډون وکړي؛ خو د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت نه «ډیپلوماتیک آداب» مراعات کړی او نه یې د اختر په لمانځه کې د ګډون لپاره رسمي مکتوب ته ځواب ورکړی.
دغه ایراني دیپلومات په اېکس پاڼه ليکي، چې طالبانو له یو نیم ساعت انتظار وروسته د عیدګاه داخل ته اجازه ور نه کړه.
علي موجاني په خپل ایکس پاڼه لیکلي، چې طالبانو ورته ویلي، چې د دوی د مشر هبت الله اخنونزاده دفتر ورته اجازه نه ورکوي، چې عیدګاه ته ننوځي.
د ایرانۍ ښځینه عکس اخيستونکي شکنجه او د طالبانو دډیپلوماټ اېستل
د طالبانو يو ډيپلومات ډاکټر سلیم د ۱۴۰۲کال (د ليندۍ۲۵ مه) په مشهد کې د افغانستان په قونسلګرۍ کې یوه ایرانۍ عکس اخیستونکې وهلې او شکنجه کړې وه.
له دې پېښې وروسته ایران دغه طالب ډیپلومات له هېواده وایست.
سلیم د طالبانو غړی او په مشهد کې د افغانستان د جنرال قونسلګرۍ د لومړي سکرتر په توګه کار کاوه.
د افغانستان په چارو کې د ایران استازي کاظمي قمي په دې وروستیو کې تایید کړه، چې دغه طالب ډیپلومات د یوې ایرانۍ ښځینه عکاسې د وهلو په تور له هېواده اېستل شوی دی.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو ماموریت د طالبانو امربالمعروف وزارت په اړه د یوه راپور په خپرولو سره دغه وزارت د بشري حقونو او د وګړو له اساسي ازادیو څخه سرغړونکی بللی دی. د یوناما په وینا، د طالبانو امربالمعروف وزارت خپلسري مامورینو ۱ زرو ۳۳ ځله خپلسري سزاګانې ورکړي دي.
په راپور کې ویل شوي، چې له دې جملې څخه ۲۰۵ له ښځو او ۸۲۸ د نارینه وو سره د ناوړه چلند پېښې ثبت شوې دي.
د سه شنبې په ورځ (د چنګاښ په ۱۹) یوناما د طالبانو د امربامعروف وزارت د مخ پر زیاتېدونکو واکونو په اړه اندېښنه څرګنده کړه.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو ماموریت ویلي، چې د طالبانو امربالمعروف وزارت د هېوادوالو په تېره بیا د ښځو پر حقونو او بنسټیزو ازادیو منفي اغېز کړ دی. یوناما ټینګار کړی، چې دا وزارت د خپلو فرمانونو د پلي کولو لپاره له بېلابېلو لارو کار اخلي، چې په کې لفظي ګواښونه، نیول، زنداني کول، ناوړه چلند او د خلکو په وړاندې کسان په دورو وهل شامل دي.
یوناما ویلي چې د امربالمعروف وزارت په واک کې د رسنیو څارنه او حتی د رسنیو د سرغړونو په کمېسیون کې ګډون، د روږدو کسانو درملنه، د ټیټ کیفیت د سرو زرو پر پلور بندیز، د خصوصي سوداګرۍ تنظیمول، د خلکو ترمنځ منځګړیتوب او حتی د زندانونو څارنه شامله ده.
د ملګرو ملتونو د راپور له مخې، چې د ۲۰۲۱ کال له اګست څخه تر ۲۰۲۴ کال مارچ پورې موده پوښي، د طالبانو امربالمعروف وزارت محدودیتونه وضع کړي دي. په دې بندیزونو کې د موسیقۍ منع کول، د قیلون کارول، د انسانانو او حیواناتو د انځورونو د لګولو منع کول، عامه مجسمې، هنري مجسمې، جادو، او د نوروز او ویلنټاین د ورځې د لمانځلو منع کول شامل دي.
یوناما ویلي، چې دغه بندیزونه په فرهنګي ژوند کې د خلکو د ګډون له حق سره په ټکر کې دي. د دغه رپوټ له مخې ښځې له دې بندیزونو تر ټولو زیاتې زیانمنې شوې دي.
په راپور کې ویل شوي، چې د طالبانو د امربالمعروف او نهی المنکر د شخصي حریم تر پښو لاندې کول لکه د ټیلیفونونو پلټل، په جوماتونو کېپه جبري شتون او په ښار کې له خلکو نکاح خط غوښتل له خلکو فردي ازادي اخیستې ده.
یوناما وايي تر اوسه یې ۱۰۳۳ قضیې ثبت کړي، چې طالبانو د خپلو لارښوونو د پلي کولو لپاره له زور څخه کار اخیستی دی.
پر رسنیو محدودیتونه
د یوناما په وینا، د طالبانو د امربالمعروف وزارت په رسنیو سخت بندیزونه لګولي دي. دې وزارت د موسيقۍ، طنزيه پروګرامونو او بهرنيو خپرونو مخه نيولې ده. د ولایتونو په کچه په رسنیو کې د ښځو پر حضور محدودیتونه زیات شوي دي. د بیلګې په توګه، په کنړ کې، رسنیو ته امر شوی چې د ښځینه زنګ وهونکو غږونو له خپرولو او د ښځینه ویاندویانو کار کولو مخه ونیسئ.
د امربالمعروف وزارت هم د طالبانو د رسنیو د سرغړونو د کمېسیون غړی دی. ښځې مجبور دي چې په رسنیو کې د ماسک او بشپړ حجاب سره راڅرګند شي چې څه ډول یې طالبان غواړي.
د ښځو د سفر پر ازادۍ محدودیتونه
د ملګرو ملتونو د راپور له مخې، د طالبانو د امربالمعروف وزارت د لارښوونو له مخې، ښځې باید د شرعي محرم پرته تر ۷۸ کیلومترو زیات سفر کولو حق نه لري. د ۲۰۲۲ کال د نومبر په ۲۱ طالبانو په ننګرهار کې ښځو ته امر وکړ چې له محرم پرته دې روغتیايي کلینیکونو ته نه ځي، خو یوه میاشت وروسته دغه بندیز لیرې شو.
یوناما راپور ورکړی چې د ۲۰۲۳ کال د نومبر په ۲۹مه د کندهار د عامې روغتیا ریاست ته لارښوونه شوې وه، چې ښځې کولای شي یوازې د شرعي محرم لرلو سره دندو ته حاضرې شي. په بلخ کې ټکسي چلوونکو ته امر شوی، چې له محرم پرته ښځې نه پورته کوي. د ۲۰۲۳ کال د سپټمبر په لومړۍ نېټه په خوست کې د لاوډ سپیکرونو له لارې اعلان وشو، چې ښځې له محرم پرته د سودا اخیستلو اجازه نه لري.
ملګري ملتونه وايي چې د تېر کال په ډسمبر او جنورۍ کې په کابل کې یو شمېر ښځې د "مناسب حجاب" د نه لرلو په تور نیول شوې وې.
د ښځو پر سوداګرۍ بندیز
د راپور له مخې، په خصوصي سکټور کې د ښځو د کار په اړه د طالبانو له ژمنې سره ملګرو ملوتو مستند کړي چې طالبانو په خپلسري ډول د ښځو د بنسټونو د تړلو امر کړی دی. امربالمعروف وزارت په کابل کې د ښځو د ډوډۍ پخولو دوکانونو د تړلو امر وکړ، په کندهار او بلخ کې يې د ښځو ځينې پلورنځي وتړل، د ښځو پر ځای يې د نارينه هټيوالو غوښتنه وکړه او خياطانو ته يې امر وکړ چې د ښځو د جامو د اندازه کولو اجازه نه لري.
ملګرو ملتونو یو ځل بیا له طالبانو وغوښتل چې د وګړو اساسي حقونو ته درناوی وکړي او د هغو اوو نړیوالو کنوانسیونونو عمل وکړي چې افغانستان لا هم غړیتوب لري.
