د بشري حقونو د څار ډله: نړۍوالو پر نجونو د زده کړو د بندیز په تړاو معنادار اقدام نه دی کړی
د بشري حقونو د څار اداره وايي، د افغان نجونو پر زده کړو بندیز څلورم کال ته داخل شوی؛ خو نړۍوالې ټولنې د دغه بندیز د لرې کولو لپاره کوم معقول اقدام نه دی کړی.
د بشري حقونو د څار اداره وايي، د افغان نجونو پر زده کړو بندیز څلورم کال ته داخل شوی؛ خو نړۍوالې ټولنې د دغه بندیز د لرې کولو لپاره کوم معقول اقدام نه دی کړی.
دغه سازمان ویلي، چې د نجونو پر زده کړو بندیز د طالبانو له خوا د ښځو پر حقونو یو سیستماتیک او د ښځو ضد برید دی، چې د افغانستان په ښوونیز نظام کې یې د جنسیتي نابرابري بنسټیزه کړې ده.
دغې ډلې د پنجشنبې په ورځ په خپله ایکس پاڼه کې په یوه یادښت کې لیکلي، چې د افغان نجونو پر زده کړو د طالبانو بندیز په روانه اوونۍ کې څلورم کال ته داخل شو او دغه بندیز د نړۍ ډېر پام ځان ته اړولی دی.
دغه سازمان ټینګار کوي، چې پر زده کړو بندیز د افغانانو د ژوند پر ټولو برخو منفي اغیز لري او د افغانستان لپاره جدي ټولنیز، پرمختیايي او اقتصادي پایلې لري.
د بشري حقونو د څار سازمان ویلي، چې د طالبانو دا اقدام به افغانستان د ډاکټرانو، نرسانو، ښځینه ښوونکو او ښځینه متخصصینو له جدي کمښت سره مخ کړي.
دغه سازمان خبرداری ورکړی، چې پر زده کړو بندیز به په افغاني ټولنه کې د ښځو ونډه کمزورې کړي او د یوې نابرابرې، بې وزلې او محرومې ټولنې لامل به شي.
هیومن رایټس واچ پر طالبانو غږ کړی، چې سمدستي دې په افغانستان کې د نجونو پر زده کړو بندیز لرې کړي او ټولو ته دې باکیفیته زده کړې ورکړي.
دغه سازمان ټینګار کړی، چې نړۍواله ټولنه باید پر طالبانو فشار راوړي، چې خپلې ژمنې عملي کړي او د نجونو پر زده کړو بندیز ژر تر ژره لرې کړي.
طالبانو درې کاله وړاندې د سنبلې په ۲۱مه نېټه په ټول افغانستان کې د نجونو پر وړاندې له شپږم ټولګي پورته ښوونځي وتړل.
تېره ورځ د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په غونډه کې د چین او روسیې په ګډون ګڼو هېوادونو د طالبانو له خوا پر مېرمنو د سختونو بندیزونو له امله خپلې اندېښنې څرګندې کړې.
د راپور له مخې، دا کسان به له دغو درې میاشتینیو زدکړو وروسته د هېواد د امنیتي وضعیت په ښه کېدو کې برخه واخلي.
د غونډې ګډونوالو د «علیکم الجهاد» تر نامه لاندې د طالبانو د امنیتي ځواکونو د روزنې د پیل په غونډه کې د خپلو ویناوو پرمهال د طالبانو پر ځواکونو ټينګار وکړ، چې له دغه ښوونیز بهیر څخه په سمه توګه استفاده وکړي، «تر څو په ډګرونو او سنګرونو کې ښې لاسته راوړنې ولري.»
یوه دیني عالم افغانستان انټرنشنل پښتو سره په خبرو کې د نه نوم د اخیستو په شرط د علیکم الجهاد د تعریف په اړه وویل: «علیکم بالجهاد یوه اسلامي اصطلاح ده چې په عمومي توګه د جهاد کولو امر یا تشویق څرګندوي. جهاد په لغوي توګه "مبارزه" یا "هڅه" معنی لري، او په اسلامي مفکوره کې یې ګڼ اړخونه شته. ځینې وختونه دا اصطلاح د ځان او نفس د اصلاح لپاره کارول کېږي (د نفس، جهاد) او ځینې وختونه په پوځي مبارزه او دفاع کې.»
طالبانو په دې وروستیو کې په خپلو امنیتي لیکو کې د ځوانانو د جذبولو بهیر چټک کړی او همداراز یې خپلو پخوانیو ځواکونو ته د روزنې چارې زیاتې کړي دي.
دا چې په تېرو شلو کلونو کې له جمهوري دولت سره په جګړه کې د طالبانو زرګونه جنګیالي وژل شوي، اوس یاده ډله نویو ځواکونو ته اړتیا لري.
سره له دې چې په افغانستان کې د طالبانو د وژنې کره شمېرې نه شته، خو څه موده وړاندې د دغې ډلې تر کنټرول لاندې د شهدا او معلولینو چارو وزارت وویل، له هغه وخته چې په افغانستان کې طالبان واک ته رسېدلي ۳۱۶۱۲ د شهیدانو د کورنیو په نوم تازه ثبت کړي دي.
دې شننه کې امریکا ته سپارښتنه شوې چې د طالبانو مخالفو سیالو ډلو کې خپل نفوذ زیات کړي او همدارنګه د طالبانو د رژیم له تایید ډډه وکړي چې د واشنګټن دوښمنانو ته یې پنا ور کړې ده.
پر امریکايي چارواکو سربېره د ملګرو ملتونو په څېر نړیوالې او سیمه ییزې ادارې او هېوادونه طالبان تورنوي، چې د القاعده، ټي ټي پي او د منځنۍ اسیا هېودونو کې پر فعالیت تورنو ډلو ته یې پنا ور کړې ده.
واک ته د طالبانو تر رسدېو مخکې هم د دې ډلې د خپلمنځي درز په هکله ویل کېدل، خو تر اخره دې ډلې دا خبره ردوله.
د ۲۰۲۱ کال په اګسټ کې هم د دې ډلې واکمنېدو سره بیا بیا د دوی د مشرانو ترمنځ د واک پر سر د اختلافونو خبره شوې، خو لا هم په ښکاره په دې ډله کې داسې څه نه دي څرګند شوي.
د منځني ختیځ انستیتیوت په خپله تازه شننه کې د القاعده، ټي ټي پي او نورو وسلوالو ډلو په هکله هم خبرې شوې دي
په دغه شننه کې د افغانستان لپاره د امریکا د ځانګړي استازي دا خبره هم یاده شوې چې ویلي یې دي، په کابل کې د ایمن ظواهري وژل کېدو وښوده چې طالبانو د دوحې تړون خلاف ورزي کړې ده.
دا اداره وايي، چې د القاعده د بنسټګر اسامه بن لادن د زوی او د دې ډلې د اوسني مشر سیف العدل تازه څرګندونې ښيي چې هغه له ایران افغانستان ته تللی دی.
لانګ وار جورنال نږدې درې میاشتې مخکې د سیف العدل د یوې لیکنې له مخې وویل، نوموړي له خپلو ملاتړو غوښتي چې پر غرب او اسراییل د برید لپاره افغانستان ته د روزنې لپاره لاړ شي.
طالبانو له امریکا سره د دوحې تړون کې ژمنه کړې چې بهرنیو وسلوالو ته پنا نه ور کوي او د افغانستان خاوره به د نورو پرضد نه کارېږي:
که څه هم بیا بیا په افغانستان کې د بهرنیو وسلوالو ډلو د شتون راپورونه خپرېږي، خو طالبان یې ردوي او وايي، اوس هم پر خپله ژمنه ولاړ دي.
د منځني ختیځ انستیتیوت په مقاله کې په افغانستان د داعش بریدونو ته هم کته شوې او وايي، دا بریدونه هم ښيي چې د دې ډلې وړتیا زیاته شوې ده.
که څه هم طالبان د دې ډلې د کنټرول هڅه کوي، خو د دې ډلې په ځپلو کې پاتې راغلي او امکان شته چې په مختلفو سیمو او ان اروپا او امریکا کې بریدونه وکړي.
د دې مقالې له مخې، طالبان هم د داعش د کنټرول لپاره د سیمې د استخباراتي مالوماتو او همکارۍ جلبولو هڅه کوي.
که څه هم طالبان په ښکاره دا ردوي چې داعش په افغانستان کې حضور لري، خو وخت ناوخت د دې ډلې پرضد عملیات کوي.
داعش همدا تېره اونۍ هم په دایکندي کې ۱۴ کسان ووژل او ۶ یې ټپي کړل، چې له کربلا د ستنو شویو زیارتوالو هرکلي ته تللي وو.
په «د امریکا له وتلو درې کاله وروسته افغانستان کې د ترهګرۍ لرلید او نړیوال اغېز» په نوم دا مقاله د امریکا د استخباراتو پخواني مامور داګلاس لندن او په متحده عربي اماراتو کې پخواني افغان سفیر جاوید احمد لیکلې ده.
دوی وايي، په افغانستان کې د طالبانو دحاکمیت په سیوري کې وسلوالې ډلې داسې نوعیت لري چې ځینې یې د یو هېواد او نورې یې د بل هېواد د ګټو یا امنیت لپاره ګواښ دي.
د دوی په خبره، د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ په څېر که یوه ډله د چین لپاره ګواښ وي، ممکن د پاکستان، روسیې او ایران لپاره ګواښ نه وي.
له دې سره دوی زیاتوي چې په افغانستان کې له ترهګرۍ سره مبارزه په هغو ګوتشمېر مسلو کې ده چې د سیمې او نړۍ د ټولو هېوادونو په ګټه ده.
د منځني ختیځ استیتیوت په دې مقاله کې په افغانستان کې د مدرسو پر زیاتېدو هم اندېښنه ښودل شوې ده.
د دې شننې له مخې په دې مدرسو کې روزل کېدونکي طالبان به د دې ډلې راتلونکی نسل او تر اوسنیو به ډېر توندلاري وي.
د طالبانو واکمنېدو سره د دې ډلې مشر هر ولایت کې د یوې جهادي مدرسې جوړېدو فرمان ور کړل چې تر زرو زدکوونکي به لري.
د دې ډلې د پوهنې وزارت هم په هره ولسوالۍ کې لږ تر لږه د یوې مدرسې د جوړولو خبره وکړه.
د روانې اونۍ په لومړیو کې د دې وزارت چارواکو د خپلو کلنیو لاسته راوړنو راپور کې وویل، چې اوس په افغانستان کې تر ۲۲ زرو ډېر اسلامي مرکزونه او مدرسې فعالیت کوي.
