د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر اژانس د سې شنبې په ورځ (د تلې ۱۷مه) راپور ورکړ، چې د طالبانو د هرات والي د ټاپي پروژې له عمومي مشر محمد میرات امانوف په مشرۍ له ترکمنستاني چارواکو سره لیدلي.
د طالبانو د هرات والي له ترکمنستاني چارواکو سره په کتنه کې د ټاپي پروژې د حقوقي او تخنیکي اړخونو پر اوسني حالت چې د انرژۍ د خوندیتوب په موخه جوړ شوی و، بحث وشو.
د غونډې په ترڅ کې ترکمنستاني پلاوي په هرات کې د اورګاډي د کنسرسیوم د دفتر د جوړولو په ګډون د لومړنیو کارونو د ملاتړ لپاره د لازمو اسانتیاو د رامنځته کولو اړتیا په ګوته کړه.
تر دې مخکې د ترکمسنتان د بهرنیو چارو وزیر رشید مرادوفوايي، په سیمه کې د امنیت لپاره تر ټولو مهم د افغانستان د خلکو ملاتړ او همکاري ده چې ور سره یې اقتصاد رغول کېږي او بشري ستونزې یې حل کېږي.
ترکمنستان د منځنۍ اسیا د ځینې نورو هېوادونو په څېر له طالبانو سره نږدې اړیکي لري.
د ټاپي پایپ لاین چې د ترکمنستان ګاز د افغانستان له لارې پاکستان او هند ته لېږدوي، یوه له سترو سیمه ییزو پروژو څخه ده.
دا پروژه ۱۸۲۱ کیلومتره اوږدوالی لري، د کلنۍ انتقال ظرفیت یې ۳۳ میلیارد متر مکعب دی او طالبانو ویلي، چې د دې پروژې له ټرانزیت څخه به د افغانستان کلنی عاید ۴۰۰میلیونه ډالره وي.
د ایران د چابهار د سیمه ییز پلاوي مشرې حمیرا ریګي یوازینۍ ښځه وه، چې په دغه کنفرانس کې د ګډون اجازه ورکړل شوه.
د طالبانو د اعلامیې له مخې؛ په دې غونډه کې د ایران، پاکستان، جاپان، ترکیې او چین د سوداګرۍ خونې د چارواکو تر څنګ ګڼو مېلمنو ګډون کړی و.
د طالبانو له خوا په خپاره شويو انځورونو کې د دې کنفرانس د لسګونو نارینه ګډونوالو په منځ کې یوازې یوه ایرانۍ ښځه لیدل کېږي، چې د طالبانو د سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر او د دې ډلې د سوداګرۍ وزير سره نږدې یوه مېز ته د نارینه و سره ناسته ده.
د چابهار بندر د مدیره پلاوي مشرې حمیرا ریګي په کابل کې د ابو حنیفه نندارتون په پرانیست غونډه کې ګډون کړی دی.
طالبانو په خپله خبرپاڼه کې ویلي، چې مېرمن ریګي د خبرو پر مهال ډاډ ورکړی، چې ایران د چابهار بندر د فعالولو لپاره لازمې اسانتیاوې برابرې کړې دي.
هغې دغه راز له افغانستان سره د سوداګریزو اړیکو پر پراختیا هم ټینګار کړی دی.
د تسنیم خبري اژانس د راپور له مخې، چې مېرمن ریګي په کابل کې د ابوحنیفه اووه ورځني نندارتون د پرانیستلو په څنډه کې د چابهار ازاده سیمه د افغانستان د ختیځې اسیا له هېوادونو لکه هند او چین سره د نښلولو د پل په توګه یاده کړه.
هغې وویل، چې دغه سیمه د دې وړتیا لري، چې لږ تر لږه پنځه میلیونه ټنه افغاني توکي ختیځې اسیا ته انتقال کړي.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو په افغانستان کې ښځې په غونډو کې له ګډونه منع کړي او حتا د دوی غږ یې « عورت» ګڼلی دی.
د طالبانو د امربالمعروف د قانون له مخې؛ د ښځې مخ او غږ «عورت» دی او له نامحرمو نارینه و سره د لیدو اجازه نه لري.
طالبانو تر شپږم ټولګي لوړ د نجونو ښوونځي تړلي او ښځې یې پوهنتون ته له تګ منع کړي دي.
دې ډلې ښځې له رسمي ادارو څخه هم ایستلې او له غیردولتي موسسو سره یې له کار کولو هم منع کړې دي.
طالبانو په تدریجي ډول پر ښځو سخت بندیزونه او محدودیتونه زیات کړي او د بشري حقونو فعالان وايي، چې طالبانو په افغانستان کې جنسیتي توپیر رامنځته کړی دی.
د بشري حقونو سازمانونو او ګڼو هېوادونو د طالبانو دغه کړنې غندلې او اروپايي ټولنې په دې وروستیو کې افغان مېرمنې د هغو سختو تبعیضونو له امله چې ورسره مخ دي د پناه غوښتنې مستحقې ګڼلې دي.
په خوست او پکتیکا کې د ځڼغوزیو او چارمغزو سوداګرو افغانستان انټرنشنل ته وویل، د طالبانو حکومت په ۲۰۲۴ کال کې له دوی نه یوازې مالیه اخستې، خو عشر ور څخه د پاکستان د طالبانو تحریک او حافظ ګل بهادر اړوند ډلو ټول کړی دی.
د خوست د ځڼغوزیو مارکېټ کې یوه سوداګر افغانستان انټرنېشنل ته وویل، چې «سږ کال په خوست، پکتیا او پکتیکا کې د طالبانو حکومت د ځڼغوزیو پر حاصلاتو یوازې مالیه واخیسته ، خو خلکو ته یې وویل چې عشر په خپله خوښه چاته ور کړي».
د نوموړي په باور، داسې ښکاري چې حکومت عشر نورو جنګیالیو ډلو ته وربښلی، ځکه پر هغوی په عامو ځایونو کې د چندې ټولولو بندیز دی.
هغه افغانستان انټرنېشنل ته وویل، چې د ځڼغوزیو د عشر ډېره برخه د مداخېلو طالبانو ټوله کړې، چې د حافظ ګل بهادر ډله پورې تړلي دي.
د پکتیکا په ارګون کې چې د ځڼغوزیو ستر مارکېټ ګڼل کیږي، یو تن له نوم ښودنې پرته افغانستان انټرنېشنل ته وویل، چې « د تحریک غړي له محلي ملا امانو سره د دوی کورونو ته ورځي او له قبیلو نه د ځڼغوزیو او چارمغزو د ځنګلونو د حاصلاتو عشر غواړي».
د سرچینې په وینا، سږ کال د عشر ډېره برخه د ځدراڼ قبیلې اړوند ولسوالیو کې ټوله شوې ده.
دغه عشر د ټي ټي پي او حافظ ګل بهادر دواړو ډلو ته د جنس او نغدو پیسو په ډول ور کړل شوی دی.
هغه زیاتوي: « د پکتیکا د خروټیو په سیموخلکو خپل حاصلات په ونو کې خرڅ کړي وو، نو د عشر پرځای یې جنګیالیو ته نغدې پیسې ور کړې».
هغه وايي، پر ډیورنډ کرښه پراته ډېر خلک د پاکستان مخالف دي او له همدې امله یو شمېر خلک په خپله رضا دې ډلو ته عشر ور کوي.
تېرکال په سپټمبر کې د خوست د ځڼغوزیو سوداګرو د طالبانو له حکومت نه وغوښتل، چې پر چهارمغزو او ځڼغوزیو دې یا ټکس واخلي او یا مالیه، ځکه بیه یې لوېدلې او جلغوزي د بندو لارو او د سړو خونو د نشتوالي له امله له خوسا کېدو سره مخ دي.
سږ کال د خوست او پکتیکا ولایتونو په مارکېټونو کې یو کیلو ګرام ښه ځڼغوزي په ۱۷۰۰ او ۱۷۲۷ افغانیو پلورل کیږي.
د سوداګرو په وینا، د پکتیا، خوست او پکتیکا ولایتونو د ځڼغوزیو حاصلات هرکال ۳۵ زره ټنو ته رسیږي خو سږ کال د بارانونو له امله حاصلات ډېر شوي دي.
دغه ځڼغوزي ډېری د پکتیکا په ارګون ولسوالۍ او د خوست دوه سړکه او د خوست مرکز اداري کمپلکس مخې ته سره راغونډیږي.
د پکتیا او پکتیکا د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ ریاستونو د شمېرو له مخې، په دغو دوو ولایتونو کې هر کال د ځڼغوزیو له درکه ۱۰۰ میلیونه افغانۍ عواید ترلاسه کیږي، چې یوه برخه یې کروندګرو او سوداګرو ته بېرته بښل کیږي.
