کابل کې د چین سفیر: چين په نړيواله کچه د طالبانو ملاتړ کوي

په کابل کې د چين سفير د طالبانو د کرنې، اوبولګونې او مالدارۍ وزارت له چارواکو سره لیدنه کې ویلي،چې بیجنګ په نړيواله کچه د طالبانو ملاتړ کوي.

په کابل کې د چين سفير د طالبانو د کرنې، اوبولګونې او مالدارۍ وزارت له چارواکو سره لیدنه کې ویلي،چې بیجنګ په نړيواله کچه د طالبانو ملاتړ کوي.
د طالبانو د کرنې، اوبولګونې او مالدارۍ وزارت د یکشنبې پر ورځ په يوه اعلاميه کې د دوی د مرستیال وزير صدراعظم عثماني او په کابل کې د چين د سفير ژواووشېنګ د ليدنې خبر ورکړی.
په اعلاميه کې راغلي، چې دواړو لوريو د نشه يي توکو د بديل کښت، کرنيزو محصولاتو ته د بازار موندنې او د چين او کابل د اړیکو د پراختيا په تړاو خبرې کړې دي.
په کابل کې د چین سفير ژواووشېنګ زياته کړې، چې چين ته د افغانستان صادرات ورځ تر بلې زياتيږي: «چين له افغانستان څخه د تازه او وچې مېوې په ځانګړې توګه د انارو او جلغوزيو د صادراتو هرکلى کوي او له همدې امله چين د افغانستان پر صادراتي محصولاتو لوړه ګمرکي تعرفه نه لري».
په کابل کې د چین سفارت تر اوسه د دې ليدنې جزئیات نه دي شریک کړي.
چين او طالبانپه خپلو منځونو کې پراخې اړيکې لري او دواړو خواوو د کانونو د قراردادونو په ګډون په ګڼو برخو کې د همکاریو تړونونه لاسلیک کړي دي.


د طالبانو د امربالمعروف وزارت له نوي قانون وروسته پر رسنیو او خبریالانو د فشار په دوام د دغه وزارت ولایتي کارکونکو په ننګرهار کې د طالبانو تر واک لاندې د ملي ټلویزیون کارکونکو ته ګواښ کړی، چې که په «شریعت ځانونه برابر نه کړي له دندو به کوښه شي.»
له ننګرهاره یو شمېر خبریالانو د نوم نه ښودلو په شرط افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي، چې په ننګرهار کې د امربالمعروف ریاست کار کونکي، په اونۍ کې یو یا دوه ځله په دغه ولایت کې د طالبانو تر واک لاندې ملي ټلویزیون ته ورځي او هلته ټول کارکونکي د ږیرو پر نه خریلو او «شریعت» ځان برابرولو ګواښي.
یو خبریال د نوم نه ښودلو په شرط وايي: «د امربالمعروف وزارت کار کونکي زموږ دفتر ته راځي او موږ ته وايي، چې تاسو د نظام معاشونه اخلئ، باید زموږ اصول ومنئ، ږیرې مو لویه کړئ او زموږ له امر څخه سرغړونه مه کوئ.»
د ننګرهار خبریالان وايي، د امربالمعروف ریاست کارکونکي، ډیری وختونه دوی ته «سپک او له توهین ډک الفاظ کاروي.»
په ننګرهار کې یو شمېر نور خبریالان چې له بېلابېلو رسنیو سره کار کوي وايي، ټول راپورونه او فعالیتونه یې د طالبانو د استخباراتو او امربالمعروف او نهي عن المنکر ریاست د کارکونکو تر څار لاندې دي.
دغه خبریالان وايي، په ازاد ډول فعالیتونه نه شي تر سره کولی.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو د کندهار، هلمند، او باغیس په ګډون د هېواد په ګڼو ولایتون کې د ټلویزیونونو خپرونې او د ولایتي چارواکو د ویډیو او انځورونو اخستلو باندې بندیز لګولی دی.
د طالبانو له لوري پر رسنیو د بندیزونو په دوام د خبریالانو ملاتړو ادارو په افغانستان کې تر غږ او لیکلو د رسنیو پر فعالیت د بندیزونو له امله اندیښنې ښودلې دي.

د افغانستان د بشري مرستو صندوق لس کلن شو. په ورته وخت کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کوونکي وايي، چې په دې موده کې په افغانستان کې د اړمنو کسانو شمېر مخ په ډېرېدو دی.
دغه سازمان ویلي، چې د افغانستان د بشري مرستو د صندوق له لارې له ۸۶ میلیونو زیاتو خلکو سره مرسته شوې ده.
د افغانستان د بشري مرستو صندوق (اې اېج اېف) په ۲۰۱۴ کال کې د په هېواد کې د چټکو او ستراتیژیکو بشردوستانه هڅو د ملاتړ لپاره جوړ شو.
د دغه صندوق د لسمې کلیزې په مناسبت د یکشنبې په ورځ د (لړم شپږمه) د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کوونکي یو راپور خپور کړ او په افغانستان کې یې د بشري مرستو د دوام پر اهمیت ټینګار کړی.
دغه سازمان په خپل راپور کې لیکلي، چې په تېرو لسو کلونو کې افغانستان له پرله پسې ننګونو سره مخ و، چې په کې جګړې، سیاسي بې ثباتي، وچکالي، زلزله، د خوراکي توکو نه خوندیتوب، د کوویډ - ۱۹ ناروغۍ خپرېدل، بې وزلي او د ښځو او نجونو پر وړاندې ډېریدونکي زیانونه شامل دي.
د اوچا د راپور له مخې، د افغانستان د بشري مرستو د صندوق له جوړېدو لس کاله وروسته هم د هغو کسانو شمېر چې بشري مرستو ته اړتیا لري له ۲۳ میلیونو څخه ډېرو کسانو ته رسېږي.
په بشري چارو کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیال جویس میسویا له نړیوالې ټولنې وغوښتل، چې په افغانستان کې د اړتیا وړ ځواب ویلو لپاره د دغه هېواد له بشري صندوق سره مرسته وکړي.

د نیشاپور د کرنې مشر علي مبارکي وايي، سره له دې چې زعفران له ایرانه افغانستان ته صادرېږي، خو دغه هېواد د ایران د زعفرانو اصلي سیال دی. د صدا و سیما خبري اژانس د خبر له مخې علي مبارکي ویلي: په ایران کې د زعفرانو کښت د نورو هېوادونو پرتله ډیره پخوانۍ مخینه لري.
د دغه راپور له مخې علي مبارکي دغه څرګندونې د شنبې په ورځ د (لړم شپږمه) نېټه په نیشاپور کې د ایران د زعفرانو د ملی ورځې په لومړۍ نمانځ غونډه کې وکړې.
بل خوا طالبان وايي، د کوکنارو پر کښت له بندیز وروسته د افغانستان په ۲۶ ولایتونو کې د زعفرانو د کښت کچه لوړه شوې ده.
د روان کال د غوايي میاشتې په پیل کې د طالبانو د سوداګرۍ او صنایعو وزارت ویلي و، چې په ۱۴۰۲ کال کې افغانستان د ۴۹ میلیونه ډالرو په ارزښت ۶۷ ټنه زعفران نهو هېوادونو ته صادر کړل.
همدارنګه په بلجیم کې د "مزه" نړۍوال انسټیټیوټ سږکال ویلي، چې له لابراتواري ازموینې وروسته د هرات زعفرانو د خوند له پلوه لومړی مقام ترلاسه کړ.

د مخکني ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح د طالبانو د کورنیو چارو د وزیر سراج الدین حقاني په اړه د نیویارک ټایمز وروستۍ مقالې ته په غبرګون کې وايي، په دغې مقاله کې د لویې پکتیا طالبانو د کودتا په اړه لېوالتیا او خپلمنځي مخالفتونه بیان کړي دي.
امرالله صالح د یکشنبې په ورځ د (لړم شپږمه) په خپله اېکس پاڼه لیکلي، چې په کازان کې د بریکس سازمان د مشرانو د کنفرانس په څنډو کې طالبانو ته د ګډون اجازې نه ورکولو ترڅنګ د دغه کنفرانس په وروستۍ خبرپاڼه کې د افغانستان وضیعت یوه نا حل شوې موضوع بلل شوې.
نوموړی وړاندې لیکلي، چې په دغه کنفرانس کې چین او روسیه چې طالبان یې د خپلو نږدې ملګرو په توګه یادوي، هم حاضر نه شول، چې د طالبانو په اړه مثبت نظر ورکړي.
ښاغلی صالح زیاتوي، چې دغه حالت د دې ښکارندويي کوي، چې یاده ډله په انزوا کې ده.
د نوموړي په خبره ښايي، یاد مایوس کوونکي او نهیلی حالت د دې لامل شوی وي، چې د طالبانو یوه برخه د نیویارک ټایمز د لابي کولو لمن ونیسي او هڅه وکړي، چې د یوې احتمالي کودتا لپاره بهرنی ملاتړ ترلاسه کړي.
امرالله صالح د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني په اړه د نیویارک ټایمز وروستۍ مقالې ته په اشاره لیکلي: «د نيويارک ټايمز مقاله په اصل کې د طالبانو د لويې پکتيا د څانګې يوه غوښتنه ده چې له سي ای اې سره يې د خپلو څو لسيزو همکاريو يادونه کړې او د کودتا په اړه يې خپله لېوالتيا او خپلمنځي اختلافات بيان کړي دي.»
ښاغلی صالح وايي، طالبان د واشنګټن له خیریه پیسو او د سي ای اې په تورو پیسو تغذیه کیږي.
څو ورځې وړاندې نیویارک ټایمز ورځپاڼې په یوه مقاله کې لیکلي و، چې سراج الدین حقاني د ښځو حقونو، د نجونو د زدهکړو او نورو مسایلو په تړاو، چې د دې ډلې توندلاري مشر ملا هبت الله پرې بندیزونه لګولي، نرم دریځ لري او په دې لټه کې دی چې د دغسې ګامونو پر وړاندې مقاومت وکړي.
نیویارک ټایمز ویلي و، سره له دې چې نوموړی د طالبانو ترمنځ پر یووالي ټینګار کوي، خو د نوموړي هڅې د طالبانو د توندلاري مشر د دریځونو یو ډول پټ نقد تلقي کیږي.

د تایباد ښار لوی څارنوال ویلي، چې د ایران بېلابېلو ښارونو ته په شخصي موټرو کې د «ناقانونه» افغانانو تګ منع دی. حجت صديقي وويل: د هغو موټرو خاوندان چې «ناقانونه» افغانان لېږدوي سزا دې ورکړل شي.
د هغه په وينا، د هغو موټرونو خاوندان چې بې اسناده افغانان لېږدوي، د مجازاتو تر څنګ به د ايران د ملي امنيت شورا د پرېکړې له مخې تر شپږو مياشتو پورې د هغوى موټرونه ودرول شي.
د ایران د دغه چارواکي د څرګندونو له مخې، د روان کال په لومړۍ نیمایي کې څه باندې ۲۳ زره «ناقانونه» افغانان نیول شوي او افغانستان ته لیږدول شوي دي.
نوموړي همدا راز ویلي، چې د روان کال له پیل راهیسې د تایباد په بېلابېلو سیمو کې ۱۶ کورونه چې «ناقانونه» افغانانو ته ورکول شوي وو، په نښه او د مسولانو له لوري قلفونه ور اچول شوي.
حجت صديقي وويل، چې دغه ګام د خلکو له غوښتنې او د عدلي او قضايي ارګانونو په حکم اخیستل شوى دى.
نوموړي د شنبې په ورځ د لړم په پنځمه نېټه ایرنا خبري اژانس ته ویلي، هغو کسانو چې افغانانو ته یې کورونه په کرایه نیولي وو، په وړاندې یې دوسیې ثبت کړې، عدلي او قضايي ارګانونو ته یې ورپيژندلي دي.
دایران دغه قضایي چارواکی وايي: «هغه کسان چې «ناقانونه» بهرنیانو ته د استوګنې لپاره د کورونو په سپارلو کې د املاکو د مشاورینو په شمول ګډون کړی دی دوسیې یې قضایی چارواکو ته وړاندې کوي او له قانون سره سم به ورسره چلند وشي.»
د تایباد لوی څارنوال ټینګار وکړ چې له «ناقانونه» افغانانو سره کرایه، پېر او پلور منع او سرغړونه ده.
د ایران حکومت پر افغان کډوالو فشارونه زیات کړي او په ډیرو لویو ښارونو کې یې د هغوی پر کار، فعالیتونو او تګ راتګ سخت بندیزونه لګولي دي.
د ایران د کورنیو چارو وزیر اسکندر مومني په ایران کې له مېشتو افغان کډوالو غوښتي چې «خپل هېواد ته ولاړ شي، کار وکړي او هغه ځای اباد کړئ»
دا په داسې حال کې ده، چې په افغانستان کې د شته سختو حالاتو او د طالبانو د بیا حاکمېدو له امله د بې وزلۍ او بیکارۍ د ډيروالي له امله ګڼ افغانان خپل هېواد پريږدي ایران او نورو هېوادونو ته ګډه کیږي.