د روسیې د بهرنیو چارو وزیر ویلي، که واشنګټن د ډونالډ ټرمپ د بیا ټاکلو له لارې اقدام وکړي، روسیه له امریکا سره د خلاصو خبرو لپاره چمتو ده. سرګي لاوروف په یوه خبري غونډه کې وویل: «موږ هېڅکله له چا سره له تماس څخه ډډه نه ده کړې، خبرې اترې تل له یو بل د جلا کېدو څخه غوره دي.»
لاوروف د پنجشنبې په ورځ (د لړم ۱۷ مه) نېټه په یوه خبري کنفرانس کې زیاته کړه: «موږ به وګورو، چې د ټرمپ د ادارې له خوا د خبرو لپاره کوم وړاندیز شته که نه. زه تکراروم، موږ هغه نه وو، چې اړیکې مو پرې کړې او دا زموږ پورې اړه نه لري، چې د بیا رغولو وړاندیز وکړو.»
دغه جګپوړي روسي ديپلومات ومنله، چې که د واشنګټن له لوري له يو اړخيزو غوښتنو پرته کوم اقدام وشي، مسکو به د خبرو لپاره خپل چمتووالی اعلان کړي.
هغه وویل: «موږ چمتو یو، چې له واشنګټن سره په دې اړه خبرې وکړو، چې موږ چیرته ولاړ یو او څنګه باید پرمخ ولاړ شو.»
سرګي لاوروف د روسیې او امریکا د اړیکو ستونزې «ډېرې ژورې» وبللې او ویې ویل، چې د امریکا مشران په دې باور دي، چې دوی باید په نړیوال ډګر کې خپل سیالان وځپي.
د ټرمپ په لومړۍ دوره کې د منځني ختیځ په ځانګړي ډول د فلسطین، غزې، لبنان او په ټوله کې د عربو نړۍ لپاره سخت دریځه پالیسي غوره کړې وه او دا تمه کېږي چې که هغه بیا واک ته راځي، نو د دې سیمو په اړه به یې پالیسي پر ملي امنیت، د اسراییل سره د اړیکو پیاوړتیا او د ایران د نفوذ په مخنیوي متمرکزه وي.
۱. د فلسطین او اسراییل ترمنځ د اړیکو په اړه پالیسي
ټرمپ د خپلې لومړۍ ولسمشرۍ پر مهال د اسراییل او فلسطین ترمنځ د اړیکو په اړه یو اړخیزه پالیسي غوره کړه.
هغه په ۲۰۱۷ کال کې بیت المقدس د اسراییل د پلازمېنې په توګه په رسمیت وپېژانده او د امریکا سفارت یې له تل ابیب څخه بیت المقدس ته ولېږداوه، چې دا کار د فلسطین او نورو عربو هېوادونو له سختو غبرګونونو سره مخ شو.
په ۲۰۲۰ کال کې ټرمپ د اسراییل او ځینو عربو هېوادونو ترمنځ د ابراهیم تړونونه هم منځته راوړل، چې له مخې یې متحده عربي امارات، بحرین، سوډان او مراکش له اسراییل سره ډېپلوماتیکې اړیکې عادي کړې.
د راتلونکې پالیسي احتمالي اقدامات
د ولسمشر ټرمپ د واکمنۍ له پیل سره د فلسطین او اسراییل ترمنځ د اړیکو په اړه به یې پالیسي غالباً لاندې ځانګړتیاوې ولري:
•د اسراییل ملاتړ زیاتول:
ټرمپ به احتمالاً اسراییل ته لا نور ډېپلوماتیک او پوځي ملاتړ ورکړي او د فلسطین پر وړاندې به خپل یو اړخیز دریځ نور هم پیاوړی کړي. د دې معنا دا ده چې د اسراییل د امنیت په نوم به د هغو اقداماتو ملاتړ وکړي چې د فلسطینیانو د ځمکې نیولو او د دوی په حقونو فشار راوړلو کې مرسته کوي.
•د فلسطین په چارو کې مالي او ډېپلوماتیک فشارونه زیاتول:
ټرمپ کېدی شي په هغو نړۍوالو مرستو کې کموالی راولي چې فلسطینیانو ته ورکول کېږي او دا مرسته به یوازې په هغو فلسطیني ادارو پورې محدوده وي چې امریکا یې په نظر کې لري.
دغه راز، که هغه بیا واک ته ورسي، ممکنه ده چې د فلسطین د حقونو د ملاتړ کوونکو نړۍوالو ادارو څخه د امریکا ملاتړ هم محدود کړي.
•د سولې د یوې اړخیزې حللارې پر هڅو ټینګار:
د ټرمپ په پالیسي کې د اسراییل او فلسطین ترمنځ مذاکرات په حقیقت کې د اسراییل په ګټه وو او داسې ښکاري چې که ټرمپ بیا خپله واکمني پیلوي، نو د دې پالیسي پر دوام به ټینګار وکړي.
۲. د غزې په اړه د ټرمپ احتمالي پالیسي
د غزې تړانګه چې اوس د حماس د غیر مستقیمې واکمنۍ لاندې ده، د ټرمپ په لومړۍ دوره کې هم یوه مهمه موضوع وه.
ټرمپ په ښکاره ډول د حماس او نورو فلسطیني ډلو په اړه منفي دریځ درلود او د هغوی پر وړاندې یې سخت دریځ غوره کړی و.
د حماس ډله چې د اسراییل د نیواک پر وړاندې مقاومت کوي، د ټرمپ له خوا د یو ترهګر سازمان په توګه کتل شوې وه.
د راتلونکې پالیسۍ احتمالي اقدامات
د ټرمپ په دویمه دوره کې د غزې په اړه د هغه احتمالي پالیسي په لاندې ډول وي:
•د اسراییل ملاتړ زیاتول چې د حماس پر وړاندې عملیات وکړي:
ټرمپ به احتمالاً اسراییل ته زیات ملاتړ ورکړي ترڅو د حماس او نورو وسلهوالو ډلو پر وړاندې خپل عملیات زیات کړي.
دا کار به د غزې په سیمه کې د جګړې د زیاتېدو سبب شي.
•د بشري مرستو محدودول:
ټرمپ به ممکن د غزې د خلکو لپاره د امریکا له خوا د ورکړل کېدونکو بشري مرستو په اړه سخت دریځ غوره کړي. دا مرستې به یا محدودې کړي او یا به یې هغه ادارې ته ورکړي چې په غزه کې د امریکا د ګټو ساتنه کوي.
•د حماس پر ضد اقتصادي او سیاسي فشارونه:
که ټرمپ خپله دویمه دوره واکمني پیلوي نو د حماس پر ضد به اقتصادي او سیاسي فشارونه زیات کړي ترڅو هغوی د خپل سیاسي دریځ څخه په شا شي.
دې کېدی شي په نړۍواله کچه د حماس پر ضد بندیزونه او محدودیتونه شامل وي.
۳. د لبنان په اړه د ټرمپ احتمالي پالیسي
لبنان د منځني ختیځ یو مهم او له کړکېچ څخه ډک هیواد دی، چې د ایران د ملاتړ لرونکې ډله حزب الله په کې مهم نفوذ لري.
ټرمپ د خپلې لومړۍ دورې په اوږدو کې حزب الله د ترهګرې ډلې په توګه اعلان کړ او د لبنان پر دولت یې فشار راوړ چې د دې ډلې فعالیت محدود کړي.
د دې سربېره، هغه د لبنان اقتصادي او سیاسي وضعیت ته دومره پاملرنه ونه کړه.
د راتلونکې پالیسي احتمالي اقدامات
که ټرمپ بیا واک ته ورسي، نو داسې تمه ده چې د لبنان په اړه به یې پالیسي په لاندې ډول وي:
•د حزب الله پر وړاندې د سخت دریځ لا متشدد کول:
ټرمپ کېدی شي د حزب الله پر ضد نوره هم د سخت دریځه پالیسي غوره کړي، چې د دې ډلې د کمزوري کولو لپاره د لبنان پر حکومت او نړۍوالو ادارو فشار راوړي.
•د لبنان حکومت ته د اقتصادي او سیاسي مرستو محدودول:
ټرمپ ممکن د لبنان په سیاسي او اقتصادي چارو کې مداخله محدوده کړي او په دې شرطونو مرسته وکړي چې لبنان د حزب الله ملاتړ نه کوي.
•د اسراییل او لبنان د اړیکو په اړه پرمختګ ته زمینه برابرول:
ټرمپ به ممکن د اسراییل او لبنان تر منځ د اړیکو د عادي کولو لپاره هم هڅې وکړي، لکه څنګه یې چې د ابراهیم تړونونو په چوکاټ کې ځینې عربي هېوادونه د اسراېیل سره په اړیکو کې راوستل.
۴. د منځني ختیځ لپاره د ټرمپ عمومي ستراتیژي
د ټرمپ لپاره د منځني ختیځ پالیسي په ټوله کې په درېیو اساسي محورونو ولاړه ده:
د ایران د نفوذ مخنیوی، د اسراییل د ملاتړ زیاتوالی او د امریکا اقتصادي او پوځي ګټې. د دې ستراتیژۍ په رڼا کې ټرمپ د سیمې له هېوادونو سره خپلې اړیکې د دې هدف لپاره جوړوي ترڅو د امریکا ملي ګټې په منځني ختیځ کې خوندي کړي.
د ایران د نفوذ مخنیوی
ټرمپ به د خپلې راتلونکې پالیسۍ په توګه په سیمه کې د ایران نفوذ کمزوري کولو لپاره هر اړخیزې هڅې وکړي.
د ایران پوځي فعالیتونه او د هغه ملاتړي سازمانونه؛ لکه حزب الله او حماس به تر زیات فشار لاندې راوستل شي.
د اسراییل سره نږدې اړیکې
ټرمپ به اسراییل د یو ستراتېژیک متحد په توګه په پام کې ونیسي او د اسراییل د امنیت د تضمین لپاره به لا زیات ملاتړ ورکړي. هغه به د ابراهیم تړونونو لړۍ نوره هم پراخه کړي، چې د نورو عربي هېوادونو سره د اسراییل د اړیکو د عادي کولو یوه مهمه پروسه ګڼل کیږي.
د امریکا اقتصادي ګټې او د پوځي همکارۍ پراختیا
ټرمپ به د منځني ختیځ هېوادونو سره د اقتصادي او پوځي همکاریو پراختیا ته دوام ورکړي ترڅو امریکا ته اقتصادي ګټې او د سیمې هېوادونو ته امنیتي ملاتړ ورکړل شي.
دا کار به د سعودي عربستان او متحده عربي اماراتو په څېر هېوادونو سره د پوځي تړونونو له لارې وشي.
پایله
ټرمپ د منځني ختیځ لپاره یو محافظهکار او سخت دریځه سیاست لري، چې د اسراییل ملاتړ، د ایران د نفوذ مخنیوی او د امریکا اقتصادي ګټې یې اساسي برخې دي.
د فلسطین او لبنان په اړه یې پالیسي د دې هېوادونو په چارو کې د امریکایي نفوذ زیاتولو او د خپلو ستراتېژیکو ملګرو د ملاتړ پر محور څرخي.
د دې پالیسۍ پایلې د فلسطینیانو لپاره د ستونزو د زیاتېدو، د غزې او لبنان په امنیتي وضعیت کې د بدلونونو او د منځني ختیځ لپاره د امریکا د قوي حضور سره تړاو لري.
که ټرمپ خپله دویمه واکمنۍ په داسې مهال پیلوي چې د اوکراین او روسیې د جګړې سربېره په منځني ختیځ کې پراخ کړکېچ روان دي نو د منځني ختیځ په اړه د هغه پالیسي به د سیمې پر امنیت او سیاست په اوږدمهال کې پراخ اغېز ولري.
