پاکستان رسنۍ خراسان ډایري د دغه هیواد د یوې پوځي سرچینې له قوله ویلي، چې وسله والو د خیبرپښتونخوا ایالت په تیرا سیمه کې پر یو پوځي مرکز برید کړی او د ځانګړو ځواکونو یو غړی یې وژلی دی.
په دغه برید کې چې د یکشنبې په ورځ شوی، یو بل کومانډو هم ژوبل شوی.
د پاکستان د پوځي سرچینو په وینا، په دغه برید کې شپږ وسله وال هم وژل شوي، او لا هم په سیمه کې نښتې روانې دي.
په دې وروستیو کې په پاکستان کې د پلوچ بیلتون پالو او ټي ټي پي بریدونو زور اخیستی او د دغه هیواد په یو شمیر سیمو کې یې پاکستاني ځواکونو ته درنه مرګژوبله اړولې ده.
د خيبر پښتونخوا سوداګرو ډان ورځپاڼې ته ويلي، چې د پاکستان له خوا پر سوداګرۍ د نویو مالياتو زياتېدو د افغانستان او منځنۍ اسيا له هېوادونو سره دوه اړخیزه سوداګري زيانمنه کړې. پاکستان حکومت په روان کال کې پر صادراتو ماليه زياته کړه.
اوس سوداګر مجبور دي، چې په کراچۍ او پېښور کې پر خپلو وارداتو دوه ګونې ماليه ورکړي.
د افغانستان- پاکستان د سوداګرۍ او صنایعو ګډې خونې مشر جنید ماکدا پر صادراتو د ماليې لوړېدو په اړه وويل، چې دا ډول کړنې په خيبر پښتونخوا کې د سوداګرۍ لپاره رقابتي زيان رامنځ ته کوي.
د نوموړي په وینا، د پاکستان په ایالتونو کې غير منظمې پاليسۍ، ناامني او قانوني ننګونې د افغانستان– پاکستان د سوداګرۍ د تړونونو د زیانمنېدو لامل شوې دي.
د سوداګرۍ د ګډې خونې رییس وايي، چې په پښتونخوا کې د غير منظم سوداګريز چاپيريال او په تورخم کې د اضافي لګښتونو له کبله افغان سوداګرو ایران او نورو بديلو لارو ته مخه کړې.
جنيد زياتوي، چې د افغانستان او پاکستان ترمنځ سوداګري ۷ ميليارډه ډالرو ته رسيږي خو د حکومت د محدودو اقداماتو له کبله پرمختګ نه کوي.
هغه وایي: «دا اقدامات نه یوازې اقتصاد ته زیان رسوي بلکې په سیمه ييز تجارت کې د پاکستان دریځ هم ګواښي.»
د سوداګرې دې خونې د پاکستان له حکومته غوښتي، چې د صادراتو په برخه کې دې شته خنډونه لرې کړي او یو داسې پلان دې جوړ شي، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ اقتصادي همکاري پياوړې شي.
د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق وايي، په پاکستان کې هره ورځ شاوخوا ۷۰۰ نوي زېږېدلي ماشومان مري، چې دا په نړۍ او سوېلي اسیا کې د نويو زېږېدلو ماشومانو د مړینې لوړه کچه ده.
د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق د سوېلي اسیا څانګې د یکشنبې په ورځ د (لړم ۲۷مه) په یوه راپور کې ویلي، چې د اټکل له مخې، په ټول پاکستان کې هره ورځ له ۷۰۰ څخه ډیر نوي زېږېدلي ماشومان مري.
په راپور کې ویل شوي، چې د حرانتیا وړ خبره لا داده، چې په ډیری برخو کې د نویو زیږیدلو ماشومانو د مړینې مخنیوی شونی دی.
د دغه راپور له مخې، چې وړاندې داسې انګېرل کېدل، چې ګواکې د ماشومانو مړینه د زیږون پر وخت د مسلکي روغتیايي کارکوونکو د نشتوالي له امله رامنځ ته کیږي، خو په پاکستان کې شاوخوا ۶۹ سلنه زیږون د مسلکي کسانو له خوا کیږي.
خو دغه سازمان وايي، چې په دغه هېواد کې د نويو زیږیدلو ماشومانو مړینه د مسلکي کسانو د نشتوالي له امله نه ده.
په دغه راپور کې په پاکستان کې د نویو زیږیدلو ماشومانو د مړینې یو له سترو لاملونو څخه په میندو کې د خوارځواکۍ له امله د وخت نه مخکې زیږون په ګوته شوی دی.
راپور زیاتوي، چې ۴۲ سلنه مېرمنې د زیږون پر مهال د وینې کمښت لري او دا شمېرې په کلیوالي سیمو کې نورې هم لوړې دي.
په راپور کې د نوي زیږیدلو ماشومانو د مړینې او هغوی ته په راتلونکي کې د زیان په اړه قوي خوړو ته د میندو د لاسرسي نه شتون هو ښودل شوی.
دوی وايي، دمګړۍ په پاکستان د یوې نوې طریقې له لارې د ډیرو ماشومانو ژوند ژغورل شوی او یادې طریقې تر ډیره بریده ښه پایله ورکړې ده.
دغه طریقه د کانګرو مور په نوم یادیږي، چې نوی زیږدلی ماشوم د مور پر سینه ایښودل کیږي او له زیږون وروسته هغوی له ورځو او اونیو وروسته سره یوځای کوي، او په دې ډول سره ماشوم چې له وخت مخکې زیږدیدلي وي له مور سره اړیکه یې پیاوړې کیږی، له دې لارې د پوستکي تماس نیول کیږي، فشار کموي او په ماشوم کې ټول پنځه حسونه هڅوي.
یونېسف وايي، د ماشومان د ژوند ژغورولو لپاره د دغې طریقي ټول اړین توکي د نویو زیږیدلو ماشومانو مېندو ته ورکوي.
د پاکستاني رسنیو د راپورونو له مخې، چې د دغه هیواد حکومت ډیورنډ کرښې ته څېرمه د سوېلي پښتونخوا په چمن کې ځايي اوسېدونکو ته د ۵۰۰۰ وړیا پاسپورټونو ورکولو د وېش لړۍ پیل کړې ده. خو هلته پرلتوال ورسره په ډیورنډ کرښه ویزه او پاسپورټ نه مني.
د سپین بولدک ـ چمن پر دروازه د پاسپورټ د جبري کېدو په غبرګون ناست پرلت وهونکي وايي، چې د پاکستان دغې پرېکړې ته نه تلسیمږي او له پاسپورټ پرته دواړو خواو ته تګ راتګ غواړي.
پاکستاني رسنیو خبر ورکړی، چې تېره ورځ حکومت په بلوچستان ایالت کې ډيورنډ کرښې ته څېرمه د چمن اوسېدونکو لپاره د ۵۰۰۰ وړیا پاسپورټونو د وېش لړۍ پیل کړې ده.
پاکستاني چارواکو رسنیو ته ویلي، چې د وړیا پاسپورټونو له ورکولو یې موخه د چمن د بې وزله مزدورانو مرسته کول دي، چې د افغانستان او پاکستان ترمنځ د یوه سند پالیسي له امله زیانمن شوي دي.
په چمن کې ځايي خبریالان وايي، چې د وړیا پاسپورټ د وېش لړۍ د بلوچستان ایالت د حکومتي مسولانو او په چمن کې د مېشتو پوځیانو د استازي له لوري پیل شوې.
د خبریالانو د معلوماتو له مخې د دغه پروګرام په پرانېسته کې قومي مشرانو او سوداګرو هم برخه اخیستې وه.
د پاکستان سما نیوز د کوټې د پولیسو د مشر له قوله لیکلي دي چې: «د دې پروژې له مخې، حکومت د ۵۰۰۰ کسانو لپاره د پاسپورټ فیس ورکوي. کله چې د چمن په دروازه د يو سند قانون نافذ شو، نو ځينو خلکو دا غلط فهمي وکړه چې بېکاري يې زياته کړه. حکومت غواړي چې ټول خلک پاسپورټونه ولري، خو هغه څوک چې د پاسپورټ اخيستلو توان نه لري. په وړیا توګه ورکول کیږي.»
همدارنګه دغه چارواکو ویلي، چې خلکو ته به د وړیا پاسپورټونو ترڅنګ د افغانستان وړیا ویزې هم ورکړي.
دوی زیاته کړې، چې د چمن د خلکو لپاره د کاري زمیني چمتو کولو لپاره یې د چمن پر خلکو ۹۰۰ میلیونه پاکستاني روپۍ ویشلي دي او ډیر ژر به د چمن د ماسټر پلان د پروژي په پیل سره هلته خلکو ته د کار زمینه هم برابره شي.
بل خوا پاکستان د سپین بولدک ـ چمن پر دروازه د پاسپورټ د جبري کېدو په غبرګون د پرلت وهلو یوه کال پوره شوی او پرلت وهونکي وايي، د پاکستان د دغې پرېکړې په کلکه مخالفت کوي.
د چمن پرلت غړی صادق خان اڅګزی وايي: «د پاکستان پاسپورټ څه چې موږ بیخې ډیورنډ کرښه نه منو، رشوت خوړونکي اداري نه منو او ناروا پالیسي نه منو. دا د پاسپورټ اخیستلو په ویش کې ځینو ضعیفو کسانو ګډون کړی، خو دا د چمن د خلکو لپاره د منلو وړ نه ده.»
پرلت وال خبرداری ورکوي، که د پاکستان حکومت له خپلو دغو ډول کړنو لاس وانه خلي دوی اړ کیږي، چې دغه سوله ییز پرلت د حکومت په وړاندې په تاوتریخجن بهیر واړوي.
پاکستان تېر کال د نومبر په میاشت کې د سپین بولدک ـ چمن پر دروازه د تګ راتګ لپاره د پاسپورټ د جبري کېدو پرېکړه وکړه.
د دغې پرېکړې په غبرګون د چمن ښار سلګونو کسان پرلت وواهه او د یوه کال په تېریدو لا هم پرلت دوام لري او د پاکستان حکومت له خپلې پرېکړې نه دی پر شا شوی.
د پښتون ژغورنې غورځنګ د مشرتابه غړی حنیف پښتین وايي، د پښتنو قامي جرګه په پام کې لري چې د روانې نومبر میاشتې په ۲۱مه نېټه د خپلو بندیانو د خوشې کولو په موخه په ټوله پښتونخوا کې لاریونونه وکړي.
هغه له ټولو پښتنو غوښتي چې په دغو لاریونونو کې پراخ ګډون وکړي.
د پښتون ژغورنې غورځنګ د مشرتابه غړی حنیف پښتین تېره شپه شنبه د (لړم ۲۶مه) په خپله فیسبوک پاڼه د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د پښتنو قامي جرګه په پام کې لري چې د روانې نومبر میاشتې په ۲۱مه نېټه د خپلو بندیانو د خوشې کولو په موخه په ټوله پښتونخوا کې لاریونونه وکړي.
هغه وايي، د پښتون ژغورنې غورځنګ مخکښ غړی علي وزیر له تېرو درېیو میاشتو راهیسې د پاکستان د پنجاب بیلابیلو زندانونو ته وړل شوی او لا یې هم د خلاصون په اړه پرېکړه نه ده وروستۍ شوې.
پښتین وايي، علي وزیر تازه د پنجاب له زندانونو دا ځل د سند زندان ته لېږدول شوی او دا هم نه ده څرګنده چې هلته به په کوم زندان کې وي.
د پاکستان د پارلمان پخوانی غړی او د پښتون ژغورنې غورځنګ مخکښ غړی علي وزیر درې میاشتې مخکې په اسلام اباد کې پولیسو د دغه هیواد د امن ګډوډولو په تور ونیو.
په خیبر کې د پښتون قامي جرګې له جوړېدو یوه میاشت تېره شوې او د دغې جرګې د پرېکړی له مخې چې له ټولې پښتونخوا څخه به پاکستانی پوځ او وسله والې ډلې وځي او دوی به د سیمې امنیت او چارې خپله سمبالوي، خو تر اوسه پورې په دې برخه کې پرمختګ نه دی شوی او دا هم تر اوسه پورې نه ده په ډاګه شوې چې که د جرګې پرېکړې ونه منل شي، د جرګې د ګډونوالو بل ګام به څه وي.
په خوست کې د غلام خان ګمرک مسوولان وایي، چې ۳۶ ټُنه خرابې شوې وریجې یې بېرته پاکستان ته ګرځولي دي. د طالبانو تر واک لاندې د باختر خبري اژانس راپور ورکړی، چې یاده اندازه وریجې په نباتي افاتو ککړې وې.
دا په داسې حال کې ده، چې د هېواد له بندرونو څخه په وار - وار سلګونه ټنه بې کیفیته توکي بېرته ګرځول شوي او طالبان یې افغانستان ته د واردېدو مخه نیسي.
طالبانو ویلي، چې په ګمرکاتو کې وارداتي توکي ارزوي او بې کیفیته توکي بېرته ګرځوي.
تر دې وړاندې، افغانستان ته د واردېدونکو توکو واردوونکوبیا پر طالبانو نیوکې کړي، چې دغه ډله د سټندردونو او د توکو د ازمایښت لپاره لازمې اسانتیاوې او مسلکي کسان نه لري او د خپلو شخصي سلیقو له مخې پرېکړې کوي.
د افغانستان او پاکستان ترمنځ سوداګریزې اړیکې د دواړو خواوو ترمنځ د سیاسي احتلافونو تر اغېزو لاندې دي.
طالب چارواکي په پاکستان تور پورې کوي، چې د افغانستان د تازه مېوو او سبزیو په وخت کې پر افغان سوداګرو سوداګریزې او ټرانزیټي لارې بندوي.
له دې سره، طالبان د دې لپاره چې پر پاکستان تکیه کمه کړي، د ایران په ګډون یې د سیمې له هېوادونو سره اړیکې پراخې کړي دي.
د یادولو ده، چې د طالبانو تر واک لاندې د سټنډرډ ملي ادارې په خپل کلني راپور کې ویلي، چې په بېلابېلو برخو کې د ۱۱۰ سټنډرډونو ترتیبول، د سټنډرډونو د ترتیب په موخه له نړۍوالو سازمانونو سره د همغږۍ زیاتول، له ترکمنستان، ایران او اوزبیکستان سره د همکارۍ د هوکړه لیکونو لاسلیک کول، د کیفیت د تصدیق پاڼو ورکول، د ادارې د تقنیني سندونو د مسودې وروستي کول، د سټنډرډونو له تطبیق څخه څارنه، د سټنډرډ قانون او میټرولوژي قانون وروستي کول؛ په روان کال کې د دې ادارې مهم لومړیتوبونه دي.
دغې ادارې په وار - وار له ټولو ګاونډیو هېوادونو غوښتي، چې افغانستان دې د خپلو با کیفیته توکو بازار وګرځوي.
