اروپايي ټولنې له درېیو ورځو وروسته د بغلان ولایت د نهرین ولسوالۍ په یوه زیارت کې د ۱۱ کسانو د وژلو پېښه غندلې او ویلي یې دي، چې د ټولنې ټول وګړي باید له تاوتریخوالي خوندي وي.
په افغانستان کې د ارووپايي ټولنې استازولۍ د یکشنبې په ورځ د (لیندۍ څلورمه) په اېکس پاڼه لیکلي، چې په بغلان ولایت کې د لمانځه پر مهال پر ولسي وګړو برید غندي.
اروپايي ټولنې د بغلان ولایت په نهرین ولسوالۍ کې د ملکي وګړو له کورنیو سره د خواوږی په څرګندولو سره لیکلي: «ټولې ټولنې باید له ناوتریخوالي څخه خوندي او مصونې وي.»
تر دې وړاندې د یو شمېر افغان سیاسیونو تر څنګ په کابل کې د ملګرو ملتونو استازولۍ (یوناما) هم له طالبانو څخه غوښتنه کړې، چې د بغلان پېښه په بشپړه توګه وڅیړي.
په بغلان کې د طالبانو امنیه قوماندانۍ ویلي، چې د یادې پېښې په تړاو یې څو شکمن کسان نیولي دي.
بل خوا د داعش خراسان څانګې تېره ورځ ومنله چې د بغلان ولایت د نهرین ولسوالۍ په یوه زیارت کې یې د یوه برید پر مهال لس کسان وژلي دي.
دغه پېښه د تیرې پنجشنبې په ماښام ناوخته هغه مهال رامنځته شوه، چې د بغلان ولایت د نهرین ولسوالۍ په شهر کهنه کې د سید پادشاه په زیات کې دغه کسان په ذکر بوخت وو.
له افغانستانه تر تېښتې وروسته له ملي جنبش ګوند خفه شوی قوماندان نظام الدین قیصاري له مارشال عبدالرشید دوستم سره په ټیلیفون روغه وکړه.
په دغه اړیکه کې ښاغلي دوستم د دغه ګوند د غړیو ترمنځ پر یووالي ټینګار وکړ او ویې ویل چې د ایران چارواکو د جنبش ملي ګوند د قوماندانانو د نه اېستلو ژمنه کړې ده.
قیصاري په وروستیو کلونو کې له مارشال دوستم سره مخالفت درلود او د دغه ګوند د مشر پر وړاندې یې توندې خبرې وکړې.
د دوستم او قیصاري تر منځ د ټیلیفوني خبرو په یوه ویډیو کې، چې افغانستان انټرنشنل ترلاسه کړې ده، د قیصاري تر څنګ د جنبش ګوند یو شمېر غړي هم لیدل کېږي.
مارشال عبدالرشید له نظام الدین قیصاري سره په ټیلیفوني خبرو کې وویل، چې د جنبش ګوند او ایران ترمنځ اړیکې ښې دي او د افغانستان په چارو کې د ایران د ولسمشر له پخواني استازي ابراهیم طاهریان سره یې خبرې کړې دي.
مارشال دوستم او د جنبش ګوند ځينې جګپوړي غړي په ترکيه کې ژوند کوي، قيصاري او د دغه ګوند ځينې نور قومندانان په ايران کي ژوند کوي.
د دوستم او قیصاري تر منځ دا خبرې شاوخوا دوه اونۍ وړاندې شوې.
په انځورونو کې لیدل کیږي، چې قیصاري او د ګوند نور غړي د یووالي د نښې په توګه لاسونه سره یو کوي.
د طالبانو مخالف یو شمېر پخواني افغان امنیه قوماندانان په داسې حال کې په ایران کې اوسیږي، چې ایراني چارواکو په وار وار ټینګار کړی چې غیر قانوني افغان کډوال به له خپل هېواده باسي.
نظام الدین قیصاري چې په وروستیو کلونو کې یې له مارشال دوستم سره ترینګلې اړیکې درلودې او څو ځلې یې د جنش ګوند پر مشر نیوکې کړې وې، اوس یو ځل بیا له دغه ګوند سره یو ځای شوی دی.
د سیاسي چارو شنونکي په دې باور دي، چې که څه هم د ترک قوم یو شمیر مخور او د جنبش ګوند غړي له دوستم سره د نظر اختلاف لري، خو بیا هم د جنبش ګوند مشر ته درناوی لري.
د طالبانو له لوري د قیصاري نیول
د پخواني افغان حکومت له پرځیدو سره سم قیصاري د طالبانو له خوا د مزارشریف ښار په دروازه کې ونیول شو.
هغه مهال د یوې ویډیو خپره شول، چې په کې لیدل کیدل د قیصاري لاسونه د شا لخوا تړل شوي، دغې ویډیو پر ټولنیزو رسنیو پراخ غبرګونه هم له ځان سره لرل.
وروسته د طالبانو له منګولو څخه تر خوشې کېدو قیصاري ایران ته وتښتېد، خو هلته د جعلي اسنادو په تور ونیول شو.
هغه مهال ایراني چارواکو اعلان کړی، چې قیصاري په تهران، کرج او د پلازمېنې په څنډو کې د درېیو غیر قانوني دفترونو په پرانیستلو سره هڅه کوله چې د افغان کډوالو د هویت جعلي اسنادونه جوړول او له دې لارې پیسې ترلاسه کولې او دغه تورونه د ایراني چارواکو لخوا د نوموړي د نیولو لامل شول.
له تهران څخه کابل ته راستنېدل
نظام الدین قیصاري د ۱۴۰۱ کال د چنګاښ په میاشت کې د طالبانو په بلنه کابل ته راستون شو او دغې ډلې ته تسلیم شو.
کابل ته د هغه راتګ د جنبش ګوند له خوا توند غبرګونونه راوپارول.
د دغه ګوند ویاند احسان نیرو وویل، چې قیصاري طالبانو ته د تسلیمېدو له امله په رسمي ډول له جنبش ګوند څخه و ایستل شو. نوموړي له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې ټینګار وکړ: «د افغانستان د ترکبارانو په قاموس کې تسلیمېدل نشته.»
نوموړی د څه مودې لپاره د طالبانو تر واکمنۍ لاندې ژوند کولو وروسته بیا له افغانستانه تېښتې ته اړ شو.
قیصاري له څو کلونو راهیسې په فاریاب ولایت کې د طالبانو پر ضد جګړه کوله.
هغه له تېر حکومت سره هم اختلاف درلود او هغه مهال امنيتي ځواکونو یوځل ونیو او په کابل کې يې تر څارنې لاندې ساتلى و.
دا په داسې حال کې ده، چې سږ کال د جنبش ګوند یو پخوانی قوماندان له ایران څخه تر شړلو وروسته په سرپل ولایت کې ووژل شو.
عزت الله چې په "قومانده زیل" مشهور و د دغه ګوند د مشر مارشال عبدالرشید دوستم له قوماندانانو څخه و.
د طالبانو د کډوالو چارو وزارت دشنبې په ورځ وویل چې د دغې ډلې استازو په تورخم کې له پاکستاني سرحدي ساتونکو سره د دواړو هېوادونو ترمنځ د مساپرو او ټرافیک پر ستونزو خبرې کړې دي.
په تورخم کې د طالبانو کمیسار له پاکستانه وغوښتل چې د مساپرو او په ځانګړې توګه د ناروغانو ستونزو ته پام وکړي.
د طالبانو د کډوالو وزارت په یوه خبرپاڼه کې لیکلي چې د دغې ډلې او پاکستان د سرحدي استازو ترمنځ د لړم په ۳۰مه په تورخم کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د تګ راتګ د ستونزو په اړه ګډه غونډه وشوه.
په ننګرهار کې د طالبانو د کډوالو چارو ریاست د سرحدي لوا قوماندان بخت جمال ګوهر د دواړو لورو ترمنځ پر «متقابل احترام، ښه ګاونډیتوب او د مثبتو اړیکو پر رامنځته کولو ټینګار وکړ» او ویې ویل چې دا ډول همکارۍ د دواړو هېوادونو د پرمختګ لامل کېږي.
دغه خبرې په داسې حال کې کېږي، چې په تېرو درېیو کلونو کې د تورخم، ډنډ پټان او سپین بولدک په ګډون په پر ډیورنډ کرښه د طالبانو او پاکستاني پوله ساتو ترمنځ څو ځلې نښتې شوې دي.
د همدغو کړکېچونو له امله د تورخم لاره څو ځلې تړل شوې او سوداګرو او ناروغانو ته يې ستونزې پيدا کړې دي.
د افغانستان د بشري حقونو فعالانو او معترضو ښځو د امریکا منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ ته په یو پرانیستي لیک کې د دوحې د تړون د لغوه کولو او د «جنګي جرمونو» په تور د طالب مشرانو د محاکمې غوښتنه کړې ده.
په دغه لیک کې ویل شوي، چې د دوحې تړون د سولې په تامین کې مرسته نه ده کړې او کړکېچ یې لا پسې زیات کړی دی.
د دوحې تړون په ۲۰۲۰ کال کې د ټرمپ د ولسمشرۍ په لومړۍ دوره کې د امریکا او طالبانو ترمنځ لاسلیک شو. د دې هوکړې له مخې امریکا له افغانستانه خپل ځواکونه ویستل، ورپسې د افغانستان حکومت نسکور او طالبان بیا واک ته ورسیدل.
د ښځو او بشري حقونو ۲۵ ملاتړو بنسټونو ډونالډ ټرمپ ته په دغه لیک کې لیکلي، چې د دوحې تړون د تاوتریخوالي د زیاتېدو، د افراطیت د خپرېدو او د سیمې او نړۍ هېوادونو ته د ترهګرۍ د صادرولو لامل شوی دی.
په دې لیک کې د امریکا له راتلونکې ادارې غوښتل شوي، چې د ډیپلوماتیکو فشارونو د زیاتولو تر څنګ د طالبانو مشران په نړۍوالو محکمو کې د "جنګي جرمونو" او د بشري حقونو د پراخو سرغړونو په تور محاکمه کړي.
د بشري حقونو فعالانو ویلي، چې "د طالبانو ظالمانه تګلارو ښځې او نجونې د زده کړې، کار او شخصي ازادیو په ګډون له خپلو اساسي حقونو بې برخې کړي دي." د دوی په وینا، د طالبانو له خوا د اعتراض کوونکو ښځو شکنجه، وهل ټکول، جبري ودونه او زنداني کول د پام وړ زیات شوي دي.
دغو فعالانو د طالبانو مشران په ناقانونه وژنو، د قومي او مذهبي لږکیو په ځورولو او په اجباري ورکولو هم تورن کړي دي.
په دې لیک کې دا هم ویل شوي، چې د دوحې تړون او د طالبانو درې کلنه واکمني د دې لامل شوې چې د کډوالۍ څپې زیاتې او جبري کډه کېدو ته خلک مجبوره کړل شي.
هغوی د طالبانو له خوا د نشه یي توکو د تولید او قاچاق د زیاتوالي په اړه خبرداری ورکړی او ویلي یې دي: «طالبان د نشه یي توکو له تولید او قاچاق څخه د خپل رژیم د تمویل لپاره کار اخلي، چې د نړۍ عمومي روغتیا او د سیمې د اقتصاد لپاره جدي ګواښ دی.»
د بشري حقونو فعالانو او معترضو ښځو ټینګار کړی، چې د طالبانو په واکمنۍ کې بشري ناورین او جبري کډه کول، ګاونډیو هېوادونو او اروپا ته د کډوالۍ څپې را منځته کولای شي، چې نوې سیاسي او بشري ننګونې به رامنځته کوي.
ډونالډ ټرمپ له کمالا هرېس سره د ټاکنیزو مناظرو په یوې غونډه کې ویلي و، چې د طالبانو د نه ژمنتیا له امله تړون لغوه شو. هغه وویل، «د دوحې تړون زموږ له خوا لغوه شو ځکه چې هغوی (طالبانو) هغه څه چې باید ترسره کړي وای، ترسره یې نه کړل.»
د دغه تړون اساسي مادې، په ځانګړې توګه د بین الافغاني خبرو اترو او په افغانستان کې د یو ټول شموله ملي حکومت د جوړولو په اړه، نه دي پلي شوي.
د افغانستان او امریکا حکومت یو شمېر پخواني چارواکي په دې باور دي، چې دغه تړون افغان حکومت کمزوری کړ او د سقوط زمینه یې برابره کړه.
د افغانستان په چارو کې د امریکا پخواني استازي زلمي خلیلزاد د طالبانو د لومړي وزیر له اقتصادي مرستیال ملا برادر سره دغه هوکړه لاسلیک کړې او سپینې ماڼۍ ته د ټرمپ له راتګ سره د دوحې د هوکړې د بشپړ تطبیق زمینه برابره شوې ده.
طالبانو ویلي، چې له چین څخه د اورګاډي له لارې د سوداګریزو توکو لومړۍ جوپه د مزارشریف ښار حيرتان بندر ته رسېدلې ده.
د دغې ډلې په وینا، دغه ریل ګاډی له قزاقستان او ازبکستان له لارو په ۲۲ ورځو کې د افغانستان شمال ته رسیدلی دی. په ۱۳۹۵ کال کې د چین لومړنۍ اورګادی له دغو لارو په ۱۲ ورځو کې حیرتان ته رسیدلی و.
د طالبانو د صنایعو او سوداګرۍ وزارت د شنبې په ورځ (د لېندۍ ۳مه) وویل، چې په دې بار وړونکي اورګاډي کې ۵۵ کانټینرونو کې سوداګریز توکي بار وو. د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزیر نورالدین عزیزي په دې مناسبت په مزارشریف کې په جوړو شویو مراسمو کې ټینګار وکړ چې د دغې سوداګریزې لارې د پراختیا لپاره پلانونه عملي کیږي.
نوموړي له افغان سوداګرو وغوښتل، چې له چین سره د هېواد د اورګاډي پټلۍ د نښلولو پروژې ته اجازه ور نه کړي، چې بنده شي.
دا لومړی ځل نه دی چې د افغانستان او چین ترمنځ د اورګاډي پټلۍ فعاله کیږي. د افغانستان د پخواني حکومت پر مهال د چین او افغانستان ترمنځ د اورګاډي پټلۍ د لومړي ځل لپاره په ۱۳۹۵ کال کې پرانیستل شوه. خو د لارې اوږدوالي، سیاسي او امنیتي کړکېچونو او سوداګرو ته د ویزو په ورکولو کې د کافي اسانتیاوو نشتوالي له امله دغه له دغې لارې سوداګرۍ دوام ونکړ.
عزيزي دغو تجربو ته په اشارې سره وويل: «په تېرو وختونو کې له چين څخه سوداګریز توکي د اورګاډي په واسطه افغانستان ته راوړل شوي وو، خو دغه بهير دوام ونکړ. اوس افغان سوداګرو باید د دغې سوداګریزې پټلۍ د بندولو مخه ونیسي.»
هغه زیاته کړه: «له چين سره د افغانستان سوداګريز اورګاډي ليکه نه بايد غير فعاله شي. موږ له روسیې سره د اورګاډي پټلۍ د فعالولو په هڅه کې یو او موږ له ازبکستان څخه په دې برخه کې د خپلو اوږدمهالو موخو د ترلاسه کولو لپاره د لا زیاتو اسانتیاوو غوښتنه کوو.»
د اورګاډي دغه لار د چین له نانتونګ ښار څخه پیل او د بلخ ولایت په د حیرتان بندر کې پای مومي.
د اورګاډي پټلۍ له لارې د سوداګریزو توکو د لېږد رالېږد د بیا پیل رسمي پرانیسته د پنجشنبې په ورځ (د لړم په ۱۰مه) په بیجینګ کې د طالبانو د سفیر او د افغانستان لپاره د چین د ځانګړي استازي په حضور کې ترسره شوه.
د افغانستان د اسلامي وحدت ګوند مشر محمد محقق د خیبر پښتونخوا په کورمې ولسوالۍ کې د شیعه مذهبو په موټریز کاروان د برید په غبرګون ویلي، چې په سیمه کې ترهګري او افراطیت ځکه پراخه شوې چې په افغانستان کې ترهګرو ته پناه ورکړل شوې ده.
نوموړي پر اېکس یو پیغام کې طالبانو ته په اشارې سره لیکلي، چې یادې ډلې د ترهګرو په ملاتړ سره د ترهګرۍ او افراطیت لمن پراخه کړې ده.
د ښاغلي محقق په خبره، د ترهګرو ملاتړ د سیمې او نړۍ د امنیت لپاره لوی ګواښ دی.
د افغانستان د اسلامي وحدت ګوند مشر دغه څرګندونې تر هغه وروسته وکړې، چې د خیبر پښتونخوا په کورمې ولسوالۍ کې د پنجشنبې په ورځ د شیعه مذهبو په موټریز کاروان چې له پاړه چناره پېښور ته په لاره و، وسلهوال برید وشو.
په دغه برید کې د ښځو او ماشومانو په ګډون ۴۵ کسان ووژل شول او شاوخوا همدومره نور ټپیان شوي دي.
دا برید له پراخو غبرګونونو سره مخ شوی دی.
د دغې پېښې مسووليت تر اوسه کومې ډلې پر غاړه نه دی اخيستی؛ خو په کورمې ولسوالۍ کې له ډېر وخت راهیسې د شيعه او سوني مذهبو تر منځ جګړه روانه ده، چې دواړو لوريو ته په کې تر اوسه د سر او مال درانه زیانونه اوښتي دي.
د راپورونو له مخې، پرون هم په دغه سیمه کې یو ځل بیا نښتو زور واخیست او تر دې دمه پکې ۴۳ کسان وژل شوي او له ۱۰۰ زیات ټپیان دي.
د پښتونخوا کورمې ولسوالۍ د پاړه چنار سیمو ځینو اوسېدونکو نن شنبې (د لیندۍ ۳مه) افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د کورمې بګن بازار، شلوزان او علیزی سیمو کې د ځايي اوسېدونکو کورونه او مارکېټونه په مکمل ډول سوځول شوي دي.
د یو شمېر سیاستوالو په باور، د پاکستانی ریاست د شیعه او سني په نوم پښتانه سره جنګوي.
د پښتون ژغورنې غورځنګ مشر بیا د دې پېښې په غبرګون ویلي، چې درې ورځې وړاندې د پښتون جرګې پلان درلود، چې کورمې ته ولاړ شي ترڅو د دایمي سولې لپاره هڅې پیل کړي، خو په همدې ورځ په کوهاټ کې دولتي ادارو جرګه له تګ څخه منع کړه.
د نوموړي په وینا، دوی هڅه کوي چې د ټول پښتون کمربند سلګونه مشران راټول کړي او په کورمې کې د دایمي سولې او ورورولۍ لپاره هر اړخیزې هڅې وکړي.
