د افغانستان د بشري حقونو فعالانو او معترضو ښځو د امریکا منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ ته په یو پرانیستي لیک کې د دوحې د تړون د لغوه کولو او د «جنګي جرمونو» په تور د طالب مشرانو د محاکمې غوښتنه کړې ده.
په دغه لیک کې ویل شوي، چې د دوحې تړون د سولې په تامین کې مرسته نه ده کړې او کړکېچ یې لا پسې زیات کړی دی.
د دوحې تړون په ۲۰۲۰ کال کې د ټرمپ د ولسمشرۍ په لومړۍ دوره کې د امریکا او طالبانو ترمنځ لاسلیک شو. د دې هوکړې له مخې امریکا له افغانستانه خپل ځواکونه ویستل، ورپسې د افغانستان حکومت نسکور او طالبان بیا واک ته ورسیدل.
د ښځو او بشري حقونو ۲۵ ملاتړو بنسټونو ډونالډ ټرمپ ته په دغه لیک کې لیکلي، چې د دوحې تړون د تاوتریخوالي د زیاتېدو، د افراطیت د خپرېدو او د سیمې او نړۍ هېوادونو ته د ترهګرۍ د صادرولو لامل شوی دی.
په دې لیک کې د امریکا له راتلونکې ادارې غوښتل شوي، چې د ډیپلوماتیکو فشارونو د زیاتولو تر څنګ د طالبانو مشران په نړۍوالو محکمو کې د "جنګي جرمونو" او د بشري حقونو د پراخو سرغړونو په تور محاکمه کړي.
د بشري حقونو فعالانو ویلي، چې "د طالبانو ظالمانه تګلارو ښځې او نجونې د زده کړې، کار او شخصي ازادیو په ګډون له خپلو اساسي حقونو بې برخې کړي دي." د دوی په وینا، د طالبانو له خوا د اعتراض کوونکو ښځو شکنجه، وهل ټکول، جبري ودونه او زنداني کول د پام وړ زیات شوي دي.
دغو فعالانو د طالبانو مشران په ناقانونه وژنو، د قومي او مذهبي لږکیو په ځورولو او په اجباري ورکولو هم تورن کړي دي.
په دې لیک کې دا هم ویل شوي، چې د دوحې تړون او د طالبانو درې کلنه واکمني د دې لامل شوې چې د کډوالۍ څپې زیاتې او جبري کډه کېدو ته خلک مجبوره کړل شي.
هغوی د طالبانو له خوا د نشه یي توکو د تولید او قاچاق د زیاتوالي په اړه خبرداری ورکړی او ویلي یې دي: «طالبان د نشه یي توکو له تولید او قاچاق څخه د خپل رژیم د تمویل لپاره کار اخلي، چې د نړۍ عمومي روغتیا او د سیمې د اقتصاد لپاره جدي ګواښ دی.»
د بشري حقونو فعالانو او معترضو ښځو ټینګار کړی، چې د طالبانو په واکمنۍ کې بشري ناورین او جبري کډه کول، ګاونډیو هېوادونو او اروپا ته د کډوالۍ څپې را منځته کولای شي، چې نوې سیاسي او بشري ننګونې به رامنځته کوي.
ډونالډ ټرمپ له کمالا هرېس سره د ټاکنیزو مناظرو په یوې غونډه کې ویلي و، چې د طالبانو د نه ژمنتیا له امله تړون لغوه شو. هغه وویل، «د دوحې تړون زموږ له خوا لغوه شو ځکه چې هغوی (طالبانو) هغه څه چې باید ترسره کړي وای، ترسره یې نه کړل.»
د دغه تړون اساسي مادې، په ځانګړې توګه د بین الافغاني خبرو اترو او په افغانستان کې د یو ټول شموله ملي حکومت د جوړولو په اړه، نه دي پلي شوي.
د افغانستان او امریکا حکومت یو شمېر پخواني چارواکي په دې باور دي، چې دغه تړون افغان حکومت کمزوری کړ او د سقوط زمینه یې برابره کړه.
د افغانستان په چارو کې د امریکا پخواني استازي زلمي خلیلزاد د طالبانو د لومړي وزیر له اقتصادي مرستیال ملا برادر سره دغه هوکړه لاسلیک کړې او سپینې ماڼۍ ته د ټرمپ له راتګ سره د دوحې د هوکړې د بشپړ تطبیق زمینه برابره شوې ده.