ماډرن ډپلوماسي وايي، چې په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې وضعیت لا هم د نړیوالو لپاره د اندېښنې وړ دی. طالبان د نړیوالې ډیپلوماسۍ او داخلي حکومتدارۍ د توازن په هڅه کې دي، خو د افغانستان ثبات لا هم بېثباته او نامعلوم پاتې دی.
د ترهګرۍ د بیا ژوندي کېدو، د نشهيي توکو د تولید، او د سیمهییزو پیچلو اړیکو له امله، افغانستان او د سویلي اسیا سیمه له جدي ګواښ سره مخ ده.
ماډرن ډپلوماسي په یوه تحلیل کې ویلي چې که څه هم طالبانو په رسمي توګه د کوکنارو کرل بند کړي دي، خو افغانستان لا هم د نشهيي توکو په نړیواله سوداګرۍ کې مرکزي رول لري. د ملګرو ملتونو د نشهيي توکو او جرمونو ادارې وروستی راپور څرګندوي چې په ۲۰۲۴ کال کې د اپین (کوکنار) تولید ۳۰ سلنه زیات شوی او ارزښت یې ۱۳۰ سلنه لوړ شوی چې شاوخوا ۲۶۰ میلیونه ډالرو ته رسېږي.
سږکال په افغانستان کې ۴۳۳ټنه اپین تولید شوی، چې د طالبانو د بندیزژمنې پر اغېز جدي پوښتنې راپورته کوي. د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د ملګرو ملتونو موندنې رد کړې او "له حقیقي وضعیت څخه لرې" یې وبللې، خو هېڅ عملي شواهد یې وړاندې نه کړل.
سیمهییزه ډیپلوماسي او ستراتیژیکې ګټې
طالبانو له مرکزي اسیا، چین، هند، روسیې، ایران او عربي هېوادونو سره په ډیپلوماسي کې خپل فعالیتونه زیات کړي دي. د دې هېوادونو لوړپوړي چارواکي د افغانستان په اړه مذاکرات کوي، چې د کابل د ثبات لپاره د ستراتیژیکو ګټو څرګندونه کوي.
په استانه کې د CSTO پرو روسیې پوځي سیاسي سازمان وروستۍ سرمشریزې د افغانستان په خاوره کې د دریمګړو هېوادونو د پوځي اډو د ځای پر ځای کېدو د مخنیوي غوښتنه وکړه او د افغانانو د مرستې لپاره یې نړیواله ټولنه وهڅوله.
د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د طالبانو د واک لاندې د نسبي ثبات یادونه وکړه او د اړیکو د پراختیا هیله یې څرګنده کړه. په ورته وخت کې، د تاجکستان ولسمشر امام علي رحمان له افغانستان سره پر پوله د امنیت د ټینګښت هڅې وستایلې، سره له دې چې د طالبانو سره د دوشنبې اړیکې لا هم ستونزمنې دي.
چین په افغانستان کې خپل اقتصادي نفوذ زیاتوي او د سیمهییزو شخړو د ډګر پر ځای یې د همکارۍ لپاره د یوه فرصت په توګه انځوروي. د چین ځانګړي استازي ویلي چې بیجینګ په افغانستان کې د نفوذ زون جوړولو لټه نه کوي، خو د امریکا سیاستوال په پرلهپسې ډول د چین د نفوذ د زیاتېدو په اړه اندېښنه څرګندوي.
د پاکستان پیچلې اړیکې
پاکستان د طالبانو یو مهم ملاتړی پاتې شوی، خو د دواړو ترمنځ اړیکې له ډیرو ستونزو ډکې دي. اسلاماباد شکایت کوي چې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته په بلوچستان او خیبر پښتونخوا کې بېثباتي زیاته شوې.
پاکستاني چارواکي ادعا کوي چې د دغه هېواد د حکومت ضد وسله والې ډلې په افغانستان کې خوندي پټنځایونه لري. د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاندې ممتاز زهرا بلوڅ وویل چې طالبان د "ترهګریزو ډلو" پر ضد د جدي اقداماتو غوښتنې نه مني. طالبان بیا دغه تورونه ردوي او وایي چې د پاکستان دننه امنیت ټینګول د هغه هېواد داخلي مساله ده.
سره له دې، د پاکستان اهمیت د طالبانو لپاره دومره زیات دی چې د اسلاماباد له ملاتړ پرته به د دوی کار ډېر ستونزمن وي. د طالبانو د مشرانو ډېری کورنۍ لا هم په پاکستان کې ژوند کوي او هلته سوداګریزې ګټې لري.
له پولو هاخوا د رادیکالیزم خپرېدل
د افغانستان بېثباتۍ خپل اغېز د هند په اسام ایالت کې هم ښودلی. دا جغرافیايي جلا شوې سیمه له اوږدې مودې راهیسې د اسلامي بنسټپالنې له ستونزو سره مخ ده. په پاکستان پورې تړلو ډلو له خوا اوس په سیمه کې د امنیتي ستونزو د زیاتېدو هڅې کیږي.
نړیوالې او سیمهییزې پایلې
طالبانو له ډېرو غیر لویدیځو هېوادونو غیر رسمي رسمیت ترلاسه کړې، چې د نړیوالو اړیکو په جوړښت کې د بدلون څرګندونه کوي. سره له دې چې لویدیز د افغان ستونزو په اړه بېپامه شوی، د یوریشیا غیر لویدیز هېوادونه په دې باور دي چې طالبان د افغانستان لپاره یو نه بدلېدونکې واقعیت دی.
په افغانستان کې راتلونکی د اقتصادي همکاریو او امنیتي ننګونو په یوه پیچلي انځور کې نغښتې دی. طالبان د نړیوالې ډیپلوماسۍ او داخلي حکومتدارۍ د توازن په هڅه کې دي، خو د افغانستان ثبات لا هم بېثباته او نامعلوم پاتې دی.
