د افغانستان د وروستي جمهوري دولت پخوانی ولسمشر محمد اشرف غني وايي چې د شېرپور او وزیر اکبر خان ځمکې د څو بدنامو کسانو له خوا وېشل شوې دي او باید اسناد یې وکتل شي. نوموړي د چا نوم نه دی اخیستی خو د شېرپور ځمکه د پخواني ولسمشر حامد کرزي د واکمنۍ پر مهال وېشل شوې ده.
د مخکیني جمهوري دولت وروستي ولسمشر د خپلو غږیزو پاډکاسټونو په لړۍ کې ویلي چې د کابل یو شمېر سیمې د زورواکانو له خوا غصب شوې دي او همدا راز ځینې ودانۍ بې پلانه جوړې شوې دي.
اشرف غني زیاتوي چې د کابل باغونه، پارکونه او شنې سیمې له منځه تللي او پر وزیر اکبر خان پارک سربېره د زرنګار پارک ځمکې هم غصب شوې دي.
هغه وویل: "د کورنیو چارو نوی وزارت په داسې ځمکې کې جوړ شوی چې د چاپیریال له مخې دا مطلق کفر دی، زه چې ولسمشر شوم کارونه یې نیم تمام شوي وو، امریکایانو ته مې وویل چې کارونه یې ودروئ خو هغوی څو سوه میلیونه ډالره قرارداد کړی و".
د مخکیني ولسمشر په وینا، د ظاهر شاه کورنۍ هم ګلباغ وپلوره چې دا ځمکه په دولتي پېسو اخیستل شوې وه.
نوموړي په خپل غږیز پاډکاسټ کې د کابل ورانېدو ته په اشارې وویل چې د بن په تړون کې واضح شوي وو، هغه کسان چې بشري جنایات یې کړې وي باید ترې پوښتنه وشي خو دوی برعکس د قدرت څښتنان شول.
هغه وویل: " د ویکر په نامه د ریګن د ولسمشرۍ پر مهال د سي ای اې یو مسوول چې له مجاهدیونو سره یې کار کاوه، ویلي چې څو سوه نفره یې تربیه کړل چې کابل تخریب کړي او له منځه یې یوسي".
دا لومړی ځل نه دی چې اشرف غني پخواني ولسمشر حامد کرزي او یو شمېر جهادي مشرانو ته د پړې ګوته نیسي، بلکې له دې وړاندې هم نوموړي په وار - وار د جمهوري دولت د کمزورۍ او له منځه تګ کې یادو اشخاصو ته د ملامتۍ ګوته نیولې ده.
سرچینو افغانستان انټرنشنل – پښتو ته د طالبانو د ترانسپورت وزارت هغه دوه مکتبونه لېږلي، چې د ميرویس نیکه او مهمند بابا په نوم ترانسپورتي شرکتونو فعالیت یې تر دویم امر پورې بند کړی.
د طالبانو ترانسپورت وزارت په دې مکتوب کې لیکل شوي: «دغه شرکتونه د ترانسپورتي تخلف له امله تر امر ثاني پورې فعالیت نه شي تر سره کولی.»
د طالبانو د کورنيو چارو وزارت ویاند عبدالمتين قانع وايي، چې په دې پېښه کې ۵۲ کسان مړه او ۶۵ نور ټپيان شوي دي.
سرچينو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، چې په دې ټکر کې تر ۲۰ زيات د طالبانو امنيتي او ملکي کسان هم مړه شوي، چې غوښتل يې د رسمي کارونو لپاره کابل ته ولاړ شي.
سرچينې په پېښه کې د مړو شویو طالبانو سندونه هم رالېږلي او زياتوي، چې دغو طالبانو د سويلي حوزې په ځانګړي ډول د هلمند په بېلابيلو امنيتي او ملکي ادارو کې دندې درلودې.
پېښه د دوو ټکرونو له کبله د غزني په شهباز او ناني سيمو کې شوې.
د طالبانو د کورنيو چارو وزارت ویاند عبدالمتین قانع وايي، چې یو شمېر ټپیان يې د کابل ايمرجنسي، جمهوریت او د وزیر اکبر خان روغتونونو ته انتقال کړي دي.
د قانع په وینا، د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني په امر په غزني کې یوه کمیسیون هم کار پيل کړی. هغه وایی، « د سراج الدین حقاني په سپارښتنه په غزني کې يو کمیسیون کار پیل کړ، تر څو شهیدان تکفین او کورنیو ته یې تسلیم کړي».
د طالبانو کورنيو چارو وزارت له ترانسپورتي شرکتونو غوښتي، چې پر لویو لارو د تګ راتګ پر مهال له احتیاطه کار واخلي او خبرداری یې ورکړی چې له سرغړوونکو سره به جدي قانوني چلند وکړي.
د سوریې موضوع ته په راګرځېدو سره پوتین وویل چې د دغه هېواد د پخواني ولسمشر بشارالاسد نسکورېدل د روسیې د ماتې په معنا نه دی. هغه وويل: « موږ لس کاله وړاندې سوريې ته د دې لپاره تللي وو چې د ترهګرو د پټنځايونو د جوړولو مخه ونيسو، هغه څه چې په ځينو نورو هېوادونو کې د بېلګې په توګه په افغانستان کې ليدل کېږي. په ټوله کې، موږ خپلې موخې ترلاسه کړې»
په سوریه کې د مسکو هوايي او سمندري تاسیسات له اوږدې مودې راهیسې په منځني ختیز کې د روسیې د نفوذ ساتلو مهم مرکز بلل کېږي او پوتین مخکې په خپل خبري کنفرانس کې ویلي و چې کرملین د سوریې له نویو مشرانو سره د خپلو اډو د خوندیتابه په اړه خبرې کوي.
هغه وویل، «موږ واردمخه په روسیه کې دننه او ګاونډیو هېوادونو کې خپلو شریکانو ته وړاندیز وکړ چې سوریې ته د بشردوستانه مرستو د رسولو لپاره حمیمیم هوايي اډه وکاروي».
د اې پي د رپوټ له مخې، پوتین ددې ناستې پیل په دې ټکو وکړ چې د روسیې اقتصاد سږکال د نږدې څلور سلنې ودې په مسیر کې دی. هغه ومنله چې د مصرفي توکو بیې لوړې دي او په دغه هېواد کې انفلاسیون ۹.۳ سلنه دی، خو ټینګار یې وکړ چې اقتصادي وضعیت لا هم «ثابت» دی.
پوتین، چې نږدې یو پر څلورمه پېړۍ یې واکمني کړې، وویل چې پوځ په اوکراین کې د خپلو اهدافو د ترلاسه کولو په لور پرمختګ کوي؛ چیرې چې ځواکونو یې ورو خو ثابت پرمختګ کړی دی.
هغه وویل، چې « وضعیت په بنسټیزه توګه بدلېږي، موږ د ټولې کرښې په اوږدو کې پرمختګ کوو».
کله چې له پوتین نه پوښتنه وشوه چې روسي ځواکونه به کله اوکرایني ځواکونه له کورسک نه وشړي، هغه په ځواب کې وویل، «موږ به هغوی یقیني شړو» خو دا یې ونه ویل چې څومره وخت به ونیسي.
پوتین د هغو لویدیزو شنونکو ادعاګانې چې د روسیې نوی هایپرسونیک بالسټیک توغندی د ناټو د هوایي دفاع سیسټمونه رانیولای شي، مسخره وبللې. هغه په طنز سره د لویدیز متحدانو ته د "لوړې ټکنالوژۍ مبارزې" چلینج ورکړ او وړاندیز یې وکړ چې مسکو به پر کیېف د برید واردمخه خبرداری ورکړي او وبه ګوري چې لویدیز یې څنګه دفاع کوي. هغه په موسکا وویل، « راځئ چې وګورو څه کېږي».
پوتین وویل چې مسکو د شخړې د سولهییز حل لپاره خبرو اترو ته چمتو دی، خو ټینګار یې وکړ چې اوکراین باید له ناټو سره د یوځای کېدو غوښتنه پرېږدي او د روسیې لاسته راوړنې ومني.
هغه د سوریې د پخواني ولسمشر بشارالاسد په اړه هم خپل لومړي څرګندونې وکړې.
پوتین وویل چې ده لا تر اوسه له اسد سره نه دي لیدلي، خو پلان لري چې ورسره وویني او د امریکایي ژورنالېست اوسټین ټایس په اړه یې هم وپوښتي، چې په سوریه کې ۱۲ کاله مخکې لادرکه شوی و.
د افغانستان پاسپورټ د نړیوالې درجه بندۍ په ۱۹۸ ځای کې دی، چې یوازې له سوریې یوګام مخکې دی.
افغانان یوازې ۲۶ هېوادونو ته له ویزې پرته یا له رسېدو وروسته په ویزه تلای شي.
دا محدود لاسرسی د افغانستان د سیاسي بېثباتۍ، کمزورو ډیپلوماتیکو اړیکو، بندیزونو، د طالبانو د خپلسریو او اوږدمهاله جګړو پایله ده. د افغانانو لپاره نړیوال سفرونه لا هم یوه ستونزمنه چاره ده، چې د ویزې اوږده پروسه، لوړ لګښتونه او ډېر ځله رد کېدل پکې شامل دي.
متحده عربي امارات د څلورم ځل لپاره په پرلهپسې ډول د نړۍ تر ټولو ځواکمن پاسپورټ لري. ددغه هېواد پاسپورټ لرونکي۱۸۰ هېوادونو ته سفر کولای شي، چې په دې کې ۱۳۳ هېوادونو ته له ویزې پرته او ۴۷ هېوادونو ته په ویزه تلای شي.
د ارټون کیپټل د ۲۰۲۴ کال پاسپورټونو درجهبندي ښيي چې پاسپورټونه یوازې د سفر لاسوندونه نه دي، بلکې د یوه هېواد نړیوال حیثیت څرګندوي. دمتحده عربي اماراتوپه څېر هېوادونو لپاره دا د ډیپلوماتیکو بریاوو تصدیق دی، خو د افغانستان په څېر هېوادونو لپاره دا د اصلاحاتو او نړیوالې همکارۍ ترلاسه کولو اړتیا څرګندوي.
دا درجهبندي یو ځل بیا د ټولو هېوادونو لپاره د بېدارۍ زنګ دی، چې خپلې نړیوالې تګلارې له سره وڅېړي او باوري کړي چې وګړي یې په دې نړۍ کې نه منزوي کیږي.
ارټون کیپټل وايي، چې په سیمه کې شخړو د هېوادونو د حرکت نومرې نورې هم ټیټې کړې دي، ځکه حکومتونه د سفر او ویزې ورکولو په برخه کې سختي کوي.
د عامو افغانانو لپاره دا ټیټه درجهبندي پدې مانا ده چې بهر ته د زدهکړې، کار یا له کورنۍ سره د یوځای کېدو په برخه کې لاهم له خنډونو سره مخ دي.
په ډېرو هېوادونو کې د افغانستان محدود ډیپلوماتیک حضور دا ستونزې لا ډېرې کړې دي.
کارپوهان وړاندیز کوي چې د سیاسي ثبات او ډیپلوماتیکو اړیکو په پیاوړتیا سره د افغانستان درجهبندي ښه کېدای شي.
د سیمهییزې همکارۍ هڅې او له ګاونډیو هېوادونو سره د سوداګرۍ او سفر تړونونه کولای شي د افغانانو د تګ او راتګ پر وړاندې خنډونه کم کړي.
اروپا په ۱۰ غوره کې
اروپایي هېوادونه په درجهبندۍ کې مخکښ دي. هسپانیا په دویم ځای کې ده، چې جرمنی یې (پنځم ځای) ته ټېل وهلی دی.
فنلنډ په درېیم، فرانسه څلورم، بیلجیم شپږم، ایټالیا اووم، ډنمارک اتم، نیدرلېنډ نهم او لوکزامبورګ په لسم ځای کې ولاړ دي.
بریټانیا او امریکا، چې یو وخت د نړیوال حرکت سمبولونه ګڼل کېدل، په درجهبندۍ کې نور هم راښکته شوي دي.
بریټانیا اوس په ۳۲ ځای کې ده، چې د تېر کال له ۲۲ ځای څخه ښکته شوې ده. د دغه هېواد پاسپورټ لرونکي ۱۲۵ هېوادونو ته له ویزې پرته تلای شي. په ورته وخت کې، د امریکا پاسپورټ له۲۷ ځای څخه ۳۸ ځای ته رالوېدلی، چې څښتنان یې۱۲۳ هېوادونو ته له ویزې پرته او ۵۰ هېوادونو ته په ویزو تلای شي.
د سیمې پراخ انځور
د افغانستان ګاونډي هېوادونه لږ څه ښه وضعیت لري، خو لا هم له ګڼو ستونزو سره مخ دي.
پاکستان په ۱۹۵ ځای کې دی، چې ۳۵ هېوادونو ته لاسرسی لري، په داسې حال کې چې هند په ۱۴۲ ځای کې دی او خپلو وګړو ته ۶۰ هېوادونو ته له ویزې پرته سفر حق ورکوي.
په مقابل کې، قزاقستان او ازبکستان د خپلو سیمهییزو همکاریو او سوداګریزو تړونونو له امله په۱۱۴ او۱۴۰ ځای د پرمختګ په حال کې دي.
