د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ د (مرغومې نهمه) په یوې خبرپاڼه کې ویلي چې افغانستان لا هم د هغو هېوادونو په ډله کې دی چې د ماینونو او جګړې د چاودیدونکو توکو له امله یې سخت زیانونه ګالي.
دغه نړۍوال سازمان په دې ټینګار کوي چې ماینونه د انسانانو لپاره ورځ تر بلې زیاتېدونکی ګواښ دی او اکثره قربانیان یې ماشومان دي.
افغانستان له څو لسیزو جګړو او ناورینونو وروسته، لا هم د ځمکنيو ماینونو او د جګړې د پاتې شونو له زیات شمېر سره مخ دی چې د ماشومانو ژوند ته یې ستر ګواښ ګڼل کېږي.
د یوناما د راپور له مخې، د ځمکنیو ماینونو ګواښ په هغو سیمو کې ډېر دی چې د ماین پاکونې هېڅ ډول عملیات په کې نه دي ترسره شوي.
اندیښنې دا دي چې په لرې پرتو او جګړه ځپلو سیمو کې لا هم ماشومان له دغه ګواښ سره مخ دي.
یوناما د ارمان په نوم د هغه ماشوم ویډیو هم خپره کړې چې یوې ناچاوده مرمۍ سره یې لوبې کولې او د چاودیدو له کبله یې هغه ټپي شوی و. ارمان وايي: «اوسپنه مې راوخیسته اور مې ورته بل کړ، بیا یې درز وهل چې زه یې ژوبل کړم او سترګې یې هم راته خرابې کړې.»
د ارمان پلار هم د خپل زوی دغه دردونکې پېښه بیانوي، د هغه په خبره تر چاودنې وروسته ارمان په وینو کې لت پت و او روغتون ته یې د لېږدولو لپاره په کلي کې موټر هم نه پیدا کیدلو.
هغه اندېښنه لري چې د دوی په سیمه کې لا هم په ځمکه کې ماینونه ښخ دي او په دې تړاو خلکو ته هېڅ ډول لازم عامه پوهاوی نه دی شوی.
د روان زیږدیز کال په اپریل میاشت کې یوناما په یوه راپور کې یاده کړې وه چې په تېرو څو لسیزو کې د ځمکې لاندې د ماینونو چاودیدو له امله نږدې ۴۵زره افغانان مړه او ټپیان شوي دي.
د ماشومانو د ساتنې نړۍوالې ادارې د معلوماتو له مخې هره میاشت په هېواد د ځمکې دننه د پټو شویو ماینونو د چاودیدو له امله ۶۰ کسانو ته مرګ ژوبله اوړي.
پر افغانستان د شوروي یرغل پر مهال شوروي ځواکونو په بېلابېلو ولایتونو او کلیوالي سیمو کې تر ځمکې لاندې ماینونه ښخ کړي چې د طالبانو تر راڅرګندیدو وروسته دغه ډلې هم د پخواني جمهوري نظام د امنیتي سرتېرو او بهرنیو ځواکونو د نښه کولو لپاره په ځمکو کې ماینونه ښخول.
په افغانستان کې د بهرنیو اینجوګانو تر څنګ یو شمېر داخلي ادارې هم د ماینونو پاکولو په برخه کې فعالیتونه کوي چې د رسمي شمېرو له مخېپه ټولو ولایتونو کې یې څه باندې درې زره کیلومېټره ساحه د ماینونو له ګواښ څخه پاکه شوې ؛خو لا هم دغه مرګوني چاودیدونکي به پشړه توګه لمنځه نه دي تللي.
افغانستان انټرنشنل د هغه مکتوب یوه کاپي ترلاسه کړې ده چې د طالبانو له لوري اکبر موسسې ته استول شوی چې په کې د طالبانو اقتصاد وزارت کورنیو او بهرنیو اینجوګانو ته ګواښ کړی چې د سرغړونې په صورت کې به یې جوازونه لغوه کړي او دفترونه به یې هم ور وتړلي.
د سرچینو د معلوماتو له مخې د طالبانو د سختو محدودیتونو له کبله یو شمېر موسسو وار له مخه په دفترونو کې د ښځینه وو کارځایونه له نارینه وو جلا کړي او ځینو موسسو لا د ښځینه کارکوونکو شمېر هم کم کړی دی.
د طالبانو له لوري روانو بندیزونو د افغانانو پر رواني حالت خورا بدې اغېزې کړي او پر ښځینه وو سخت بندیزونه د دې لامل شوي چې په هېواد کې انجونې په رواني ناروغیو اخته شي.
د مسکا (مستعار نوم) په نوم یوه کابل مېشتې پېغله وايي، د جمهوریت پر مهال به هر سهار له خوبه تر پورته کیدو وروسته د طالبانو له لوري د ترسره شويو ترهګریزو بریدونو له بدو خبرونو خبریده او اوس بیا هره ورځ له خوبه تر پاڅیدو وروسته د ښځو په اړه د طالبانو تازه بندیزونه اوري.
ویل کېږي تېره اوونۍ د طالبانو اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د خپل مشر ملا هبتالله لیدو لپاره کندهار ته تللی و، څو یې قانع کړي چې پر نادولتی موسسو بندیزونه نه لګوي؛ خو د راپورونو له مخې طالب مشر یې دا وړاندیز نه دی منلی.
