د خوړو نړۍوال پروګرام وایي، چې افغانستان کې د زعفرانو له کښت او پروسس څخه ملاتړ کوي. دغه پروګرام پر اېکس پاڼه د یوې ویډیو په خپرولو سره لیکلي: «افغانستان کې د زعفرانو له کروندګرو سره د تخمونو او دغه ګران بیه درملو په وده او پروسس کې مرسته او ملاتړ کوو.»
دغه پروګرام زعفران د نړۍ د سور رنګي سره زرو په نوم یاد کړي دي.
په دغې لیکنه کې راغلي، چې دغه ملاتړ د کورنیو د تغذیه کولو او دوامداره فرصتونو رامنځته کولو لپاره یو ښه فرصت دی.دمګړۍ د افغانستان په ۲۸ ولایتونو کې زعفران کرل کېږي او تر ټولو ډېر تولید یې په هرات ولایت کې کېږي.تر دې وړاندې د افغانستان د زعفرانو د ټولنې مسوولینو ویلي و، چې یوازې په هرات ولایت کې شاوخوا ۵۰ زره ښځې د زعفرانو په کروندو کې په کار بوختې دي او له دې لارې خپل اقتصادي اړتیاوې پوره کوي.
واک ته د طالبانو تر رسیدو وروسته دغې ډلې ښځې له کار او زدهکړو معنه کړې دي، چې د زعفرانو په کار کې بوختې ۵۰ زره ښځې لا هم له ښه چانس برخمنې دي.
دا مهال د افغانستان زعفران په نړۍ کې تر نورو ښه مارکیټ لري خو په دې وروستیو کې ایران دعوه کړې وه چې افغانستان د ایران زعفران قاچاق کوي او په نړۍوال مارکیټ کې یې په خپل نوم پلوري.
د تېر جمهوري نظام د کورنیو چارو پخواني وزیر علي احمد جلالي پر پاکستاني ځواکونو د طالبانو د بریدونو په اړه لیکلي، چې ادعا یوازې د سیاسي مخ ژغورلو د هڅې په توګه وړتیا لري: «په نظامي لحاظ ادعا یوازې ادعا ده.»
د طالبانو د دفاع وزارت د شنبې په ورځ اعلان وکړ، چې په پکتیکا ولایت کې یې "د ډیورنډ له فرضي کرښې هاخوا" د پاکستاني ځواکونو له هوايي برید څلور ورځې وروسته ځوابي بریدونه پیل کړي دي.
علي احمد جلالي په خپل اېکس کې د طالبانو له لورې پر ډيورنډ کرښه له پاکستاني لوري سره نښتو ته په غبرګون کې لیکلي: «د طالبانو د حکومت ادعا چې پر پاکستان یې غچ اخیستونکي بریدونه پیل کړي او همدارنګه د اسلام اباد دا ادعا چې په خپله خاوره کې یې د داعش-طالبانو احتمالي نفوذ مخه نیولې، د یو ډول ویډیو لوبې سناریوګانو سره ورته والی لري».
د شنبې په ورځ طالبانو له خوست او پکتیکا ولایتونو په بریدونو کې د پښتونخوا په شمالي وزیرستان او کورمه کې د پاکستاني لوري په پوستو بریدونه کړي.
راپورونه وایي، چې په دې بریدونو کې یو پاکستانی سرتېری وژل شوی او اوه نور ټپیان شوي دي.
دا په داسې حال کې ده، چې د افغانستان پر خاوره د پاکستان بریدونه له پراخو غبرګونونو سره مخ شوی دی.
طالبان او د تېر حکومت چارواکي دغه بریدونه د افغانستان د ملي حاکمیت ښکاره نقض ګڼي.
سره له دې چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته د افغانستان او پاکستان ترمنځ اړیکې ترینګلې شوې وې، په دغو بریدونو سره به ترینګلتیاوې لا پسې زیاتې شي.
طالبانو د اسراییل له لورې په غزې تړانګه کې د کمال عدوان په روغتون برید غندلی او په نړۍوالو یې غږ کړی، چې د اسراییلو د وحشتونو مخه ونیسي.
د دوی په خبره، اسراییل په غزه کې د نسل وژنې په دوام د جګړې قوانین د پښو لاندې کړي.
پرون اسراییلي پوځ د غزې تړانګې په شمال کې وروستی پاتې روغتون او شاوخوا ودانیو باندې بریدونه وکړل، چې پایله کې یې پنځوس کسان ووژل شول.
د راپورونو له مخې، د کمال عدوان روغتون اسراییلي پوځ په خپله ولکه کې اخیستی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزات د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي: «د غزې سیمه چې له ۱۴ مياشتو راهیسې د اسراییل له ځمكني، هوايي او بحري بريدونو لاندې ده او ټول بنسټونه يې نږدې په بشپړه توګه ویجاړ شوي دي، اوس يې هغه محدود پاتې بنسټونه هم چې ځيني روغتيايي خدمتونه وړاندې کوي، د اسراییل له لوري په ارادي او پلاني ډول له منځه وړل کېږي».
په دغه اعلامیه کې د سیمې او نړۍ له بانفوذه هېوانو غوښتل شوي، چې د فلسطین قضیې ته د پای ټکی کېږدي.
یاده دې وي، چې د غزې په تړانګه کې د اسراييل په جګړه کې د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر له اوومې راهيسې لږ تر لږه ۴۵ زره او ۴۳۶ فلسطينيان وژل شوي او ۱۰۸ زره او ۳۸ نور ټپيان شوي دي.
بل خوا، د حماس تر مشرۍ لاندې په همدې موده کې بیا د دوی په بريدونو کې لږ تر لږه ۱۱۳۹ کسان په اسراييل کې وژل شوي او تر ۲۰۰ ډېر يرغمل شوي دي
د زرغون بهیر مشر او تېر جمهوري نظام د ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح د طالبانو له لورې پر ډيورنډ کرښه له پاکستاني ځواکونو سره نښتو ته په غبرګون کې ویلي، چې د محمد صادق اوس هم په وزارت خانو کې تود هرکلی کیږي.
د طالبانو د دفاع وزارت د شنبې په ورځ اعلان وکړ، چې په پکتیکا ولایت کې یې د پاکستاني ځواکونو له هوايي برید څلور ورځې وروسته ځوابي بریدونه پیل کړي دي.
یاد وزارت ویلي، چې دا بریدونه "د ډیورنډ له فرضي کرښې هاخوا" شوي دي.
امر الله صالح په خپل اېکس کې لیکلي: «ولې مو صادق خان ونه نیو او د تورخم له لارې مو رخصت نه کړو، دا کړنه په ډېره اسانه توګه تصویري کیدای شو او په پراخه کچه به خپور شوی وو. اوس د ابهام اندازه د سپیناوي اندازې څخه ډېره ده. د اسلام اباد ځانګړی استازی صادق خان پرته له کومې اندېښنې له یو دفتر څخه بل دفتر ته سفر کوي او د طالبانو وزیران یې هم تود هرکلی کوي.»
نوموړی زیاتوي، چې په کابل کې غچ اخیستل اسانه وو، خو له حالاتو داسې ښکاري چې طالبانو کومه پټه معامله کړې وي.
د شنبې په ورځ طالبانو له خوست او پکتیکا ولایتونو په بریدونو کې د پښتونخوا په شمالي وزیرستان او کورمه کې د پاکستاني لوري په پوستوبریدونه کړي.
راپورونه وایي، چې په دې بریدونو کې یو پاکستانی سرتېری وژل شوی او اوه نور ټپیان شوي دي.
د مقاومت جبهه وایي، چې د دې ډلې ځواکونو د شنبې په سهار د طالبانو د کورنیو چارو وزارت پر قرارګاه برید کړی، چې په کې د یوه طالب قوماندان په ګډون یې د یادې ډلې لس جنګیالي وژلي او ۵ نور ټپیان کړي دي.
دغه جبهه وایي، چې برید یې د شنبې په ورځ (د مرغومې ۸مه) د سهار شاوخوا ۹ بجې ترسره کړی دی.
یاده جبهه زیاتوي، چې دغه بريد د کورنيو چارو وزارت د امنيتي ځواکونو په یوه ټولي ترسره شو او د دغه وزارت د امنيې قوماندانۍ د درېيمې فرقې د قوماندان په ګډون له بېلابېلو برخو څخه لس تنه ووژل شول او ۵ نور یې ټپیان شوي دي.
د مقاومت جبهه همداراز وایي، چې د طالبانو درې موټر یې هم له منځه وړي دي.
دغه جبهه ادعا کوي، چې په عملیاتو کې د دوی ځواکونو او ملکي کسانو ته مرګ ژوبله نه ده اوښتې.
بل خوا، په کابل کې د طالبانو د امنیه قوماندانۍ ویاند وایي، چې د پېښې ټپیان ملکي وګړي دي او د درملنې په موخه په بېړنۍ توګه روغتون ته لېږدول شوي دي.
تر ډیورند کرغېړنې کرښې هاغاړه په ټوله پښتون مېشتې خاوره اور بل دی. جګړې، ترهګرۍ، وژنو، لوټ تالان، بېقانوني، جبري کډالۍ او بېځایه کول، لوږه، محرومیت، رادیکالیزم، اغوا برای تاوان او د ملتپالو په نښه کېدل ددې لوی ناورین ځينې برخې دي، چې له محکومو او محرومو پښتنو څخه قربانۍ اخلي.
ځمکه د پښتنو ملکیانو په وینو ډنډ ده، دلته یې د شیعه و سني په نامه جګړه راپیل کړې او یو ټبر یې د مذهبي توپیر په نامه یو د بل په وړاندې درولي دي.
په پاړهچنار او شاوخوا سیمو کې د توریو او بنګښو ځينې کلي او ښارګوټي محاصره دي، نه خواړه او اړین توکي ورپرېښوول کېږي او نه تګراتګ ته اجازه شته.
هلته توري او بنګښ دومره په تنګ دي، چې غواړي له ډیورند کرښې واوړي او خپل لوی کور افغانستان ته ولاړ شي، هلته یې څوک نه پرېږدي.
داسې نښې نښانې شته، چې په کورمه کې داعش ته ځالې ورکول کېږي.
پوځواکمنو د مسیدو له درېیو کلیو څخه د خلکو د جبري اېستلو امر کړی، خو دا چې خلک په یخ ژمي کې چېرته ولاړ شي او څه وکړي څوک یې ځواب نه وايي.
د سرې درګې، مکین تحصیل او نورو کلیو ته یې ۲۴ ساعته وخت ورکړی، چې له خپلو سیمو څخه ووځي.
د سرې درګې خلکو ته پوځواکمنو امر کړی، چې ونې ووهئ، چې د دوی په ژبه دوښمن په کې پټېږي، خو بلخوا پاکستاني طالبانو خلک ګواښلي، چې ونې ونه وهي.
خلک د ژرندې د دوو تېږو تر منځ پاته دي، دا چې د ژمي په دا یخه څيله کې به دا خلک چېرې ځي، د پوځواکمنو او ترهګرو لپاره مهمه نه ده.
د شمالي وزیرستان په میرعلي تحصیل د جټ الوتکو د ګرځېدا تر راپور څو شېبې وروسته خبرونه راورسېدل، چې د افغانستان د برمل ولسوالۍ یې بمباري کړې ده.
دا ښيي چې دلته د یوه بل ناورین اور په بلېدو دی.
څو ورځې وړاندې په سویلي وزیرستان کې ټي ټي پي پر ایف. سي پوځيانو برید وکړ، دوی وویل ۳۵ یې وژلي، خو پوځ د ۱۶ مرګ ومنله.
غمیزه دا ده، چې پوځ پښتانه سرتیري ورمخکې کوي او په ټي ټي پی یې وژني، چې هم پښتانه تباه شي او هم یې ترمنځ د بدیو او دوښمنیو دود پاتې شي.
داسې ایسي، چې ټوله سیمه په یوه بلنده دوزخ بدلوي. پوښتنه پیدا کېږي، چې پوځ له دومره ماجراهستونې څه غواړي؟
پاکستاني پوځ تل هڅه کوي، چې په یوه غشي ګڼې مرغۍ ښکار کړي.
همدا اوس یې هم په پښتونخوا کې له دغو خونړیو او ناانساني شخړو پېښولو لاندې هدفونه ټاکلي:
سیمه داعش، القاعدې او نورو ترهګرو ډلو ته خالي کوي.
دلته د نړۍوالو ترهګرو ډلو د ځای پر ځای کولو پروژه پاکستان د یوې داسې ټيکې په توګه د نړۍ له لویو قدرتونو سره منلې، چې د پاکستان پوځ او دولت په ډالرو نازوي.
پاکستاني پوځ د جګړو په ټیکه اخیستلو روږدی دی او دا کار د پښتنو په سیمه کې کوي.
کله چې ولس له خپلو سیمو څخه ووت یا په جګړو کې ښکېل شول، د ملتپالو پښتنو په تېره بیا د پښتون ژغورنې غورځنګ فعالیتونه کمېدلای شي او د غورځنګ غړو او مشرانو ته ګواښ او خنډونه پېښيږي.
د پښتنو هغه سیمې چې له تاریخي پلوه تل د پښتنو مشرانو او دودیزو جوړښتونو تر واک لاندې وې، د پوځ تر واک لاندې راځي.
د پښتني سیمې سرچینې او حیاتي اقتصادي امکانات به وړیا پنجاب ته وړل کېږي او له استخراج څخه رانیولې تر پروسس او لېږد پورې به ټول صلاحیت له پوځ سره وي.
د پښتنو په سیمه کې د تولیدي برېښنا له امکاناتو رانیولې، تر کانونو او وړیا بشري ځواک پورې هر څه ورته په کار دي.
د شمالي وزیرستان د محمد خېلو د مسو کان پوځ ته په میلیونونو ډالر ګټي، د کرک او شمالي وزیرستان د شیوه تحصیل ګاز وړیا پنجاب ته روان دي.
ټي ټي پي ایله پښتانه وژني او لاتراوسه یې نه له پښتنو سیمو څخه د ور روانې برېښنا کومې ستنې ته زیان اړولی او نه یې هم د ګازو د وړیا لوټ تالان مخه نیولې ده، ځکه خو دا باور عام دی، چې له ګوډ او بډ طالبانو سره د پاکستاني پوځ شخړې مدیریت شوې او یوازې د پښتنو د وژلو او شړلو لپاره دي او نور نو هیڅ هم نهشته.
د ډیورند کرښې دواړو غاړو ته د پر له پسې بمباریو په لړۍ کې پاکستان د مختګ پالیسۍ Forward Policy په لړ کې نوي ګامونه پورته کوي او په افغانستان واکمنو طالبانو ته ښيي، چې پاکستاني پوځ نور نو د ډیورند کرښه په رسمیت نه پېژني او د افغانستان دننه هم عملیات کول خپل حق بولي.
نن سبا چې د منځني ختیځ نويو بدلونونو د نیابتي ډلو نوي خوځښتونه راپیل کړي دي، ښايي ګڼې ډلې همدې پښتون مېشته سیمې ته راکډه کړلای شي، ځکه دوی نور نو په سوریه او عراق کې په درد نه خوري او دلته ښايي د چین او روسانو، منځنۍ اسیا یا هم ایران په وړاندې د یوې نوې لوبې د بټۍ لمبې په غړاندو کړي.
د پاکستاني طالبانو یا ټي ټي پي ماهیت هم ورو ورو څرګندېږي، دوی پاکستاني استخباراتو د خپلو ګټو لپاره په خبره یا ناخبره توګه جنګوي.
د پښتنو ملتپالو مبارزه او پاڅونونه پرې ګواښي، سیمه له خلکو نه پرې تشوي او خپلو پوځي یرغلونو ته توجیهات ترلاسه کوي او کله چې سیمه له خلکو تشه شوه، بیا نو تور، سپین، شنه او برګ بیرغونه په کې پورته کوي.
د دغو ستراتيژیکو سیمو مېشت خونړي لښکرونه د لویو قدرتونو د سیاسي، امنیتي، اقتصادي او جیوستراتيژيکو سیالیو لپاره خورا ارزانه او پاکستان ته ګټور لښکرونه دي.
پاکستاني پوځي څارګرو پاکستاني طالبان داسې په افغانستان کې بلد او سره واوبل چې هرکله هر ځای او هر څه چې وغواړي کولای شي.
د پاکیستاني ګټو د خوندي کولو لپاره د پاکستاني طالبانو په جامه او ظاهر کې مرموز او مبهم وګړي او ډلې افغانستان ته داسې راننوتلي، چې په رګ رګ کې یې زغلي.
په پېښور او نورو ښاري سیمو کې د داعش خراسان د پیاوړتیا لپاره هر اړخیز کار روان دی.
له څو شبکه یي رسنیزو فعالیتونو رانیولې تر مبهمو دفترونو، شبکو جوړولو، تبلیغاتي رسالو او کتابونو تر چاپ پورې هماغه سلسله روانه ده، چې د محمد داوود د جمهوریت پر مهال د مجاهدینو، وروسته بیا عرب جهادیانو او بالاخره طالبانو لپاره روانې وې.
دا دی د نویو نښو نښانو له مخې څرګندېږي، چې دا ځل نوبت د داعش په نامه د خراسان د اسلامي دولت دی.
غواړي د ۲۰۲۴ کال د اکټوبر د ۱۲ مې نېټې د ملي لویې جرګې پرېکړې او راتلونکې وننګوي.
پاکستاني پوځ تر ټولو مخکې په هماغو سیمو کې اورونه بل کړل، چې جرګې په کې د سولې راوستلو تکل درلود.
جرګې غوښتل، چې د پښتنو د خپلمنځي شخړو د مخنیوي عملي هڅه له کورمې څخه راپیل کړي، خو تر دې مخکې چې د جرګې پرېکړه عملي شي، پاکستاني پوځ کورمه او پاړه چنار د سیمې د خلکو په وینو رنګ کړل او داسې اور یې بل کړ، چې اوس نو ټول ورته حیران دي.
جرګې د برېښنا مالکیت د پښتنو لپاره غوښت، جرګې د پښتنو یووالی او ټولییزه ویښتیا غوښته، چې اوس نو داسې ښکاري، چې په خپلو منځونو کې ښکېل او په نویو غمونو اړول شوي او پښتانه به هېڅکله دې موخو ته ونهرسېږي.
پاکستان په پوره مهارت او تجربوي سابقه په ټولو ښکېلو ډلو کې خپل استخباراتي ځري ورننه اېستي دي.
دا جګړه له هره اړخه د پنجاب د استبلېشمینټ او پوځ په ګټه ده او یوازې په کې پښتانه وژل کېږي او تباه کېږي، چې د پنجاب لپاره د یوې خځلې اهمیت هم نهلري.
د افغانستان پېښې، ثبات او راتلونکی په جدي توګه په دغه سیمه او روانو پېښو کې ریښه لري. چل ټول افغانستان ته جوړ دی او د پښتنونخوا پښتانه یې یو ځل بیا د هغه دوزخ اورلړوني کړل، چې غواړي په افغانستان کې یې بل کړي.
د داسې یو لوی ناورین مخنیوی د افغان ټبر له ملي یووالي پرته شونی نه دی.
پرته له دې چې د سیمې خلک یې په خپلو ملي دودیزو لاروچارو مخه ونیسي او په پوره یووالي او شعوري ویښتیا او روښانتیا د یوه واحد ملت په توګه سره یو شي او په عملي توګه د پنجاب د دسایسو په وړاندې ودرېږي، بله لاره پاتې نه ده.