په پاکستان کې ۱۳۲ افغان بندیان خوشي او افغانستان ته راستانه شول
د ننګرهار د اطلاعاتو او کلتور ریاست د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې ۱۳۲ تنه افغان بندیان د پاکستان له لوري تر ازادیدو وروسته په تورخم کې انټرپول پولیسو ته سپارل شوي دي.
د ننګرهار د اطلاعاتو او کلتور ریاست د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې ۱۳۲ تنه افغان بندیان د پاکستان له لوري تر ازادیدو وروسته په تورخم کې انټرپول پولیسو ته سپارل شوي دي.
په خبرپاڼه کې ویل شوي، چې یاد ۱۳۲ تنه افغانان د پاکستان مرکزي زندان څخه ازاد کړل شوي او د تورخم له لارې هېواد ته راستانه شول.
طالب مسوولین وايي، د پاکستان له لوري ازاد کړل شوي افغانان د ننګرهار او نورو ولایتونو اوسیدونکي دي، چې په پاکستان کې د استوګنې قانوني اسنادو نه لرلو په تور له دوو تر ۱۲ ورځو پورې بندیان شوي وو.
پر همدغه مهال د پاکستان په کراچۍ کې د طالبانو کونسلګرۍ تېره شپه ناوخته د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د کراچۍ له زندانونو یې د جمعې په ورځ ۲۹ افغان بندیان خوشي کړي او بېرته یې له خپلو کورنیو سره یوځای کړي دي.
په خبرپاڼه کې دا نه دي ویل شوي چې دغه افغانان له پاکستان نه ایستل شوي او که په دغه هېواد کې له خپلو کورنیو سره یو ځای شوي.
دا په داسې حال کې ده، چې له تېرو کابو دریو اونیو راهیسې پاکستاني پولیسو په اسلام اباد کې د افغانانو د نیولو او په زور افغانستان ته د بېرته ستنولو عملیات پیل کړي دي.
په چابهار کې د دایمي نمایندګۍ جوړولو په موخه د طالب پلاوي تر سفر وروسته د افغانستان په چارو کې د پاکستان ځانګړی استازی محمد صادق وايي، اسلام اباد پریکړه کړې، چې د ګوادر بندر له لارې د افغانستان د ټرانزیټي توکو لپاره د بانکي تضمین اړتیا د بیمې په ضمانت بدله کړي.
محمد صادق د شنبې په ورځ پر خپله اېکسپاڼه ولیکل، چې پاکستان پرېکړه کړي، چې د بلوچستان د ګوادر له لارې د افغانستان د ټرانزیټ لپاره د بانکي ضمانت اړتیا د بیمې په ضمانت بدلوي.
نوموړیی وایي، دا بدلون به د کیمیاوې سرې یا امونییم فاسفیټ او نورو توکو لکه غنم او بورې اواردولو ته اسانتیا برابره کړي، خو د پاکستان د رسنیو د رپوټونو له مخې، دا استثنا یوازې د کیمیاوي سرې په برخه کې ده.
محمد صادق وايي، د پاکستان له لارې د افغان سوداګرۍ دغه اسانتیا به له افغان سوداګرو او کاروونکو سره مرسته وکړي.
د افغانستان په چارو کې د پاکستان ځانګړی استازی د ګوادر له لارې د افغان سوداګرۍ لپاره د اسانتیاوو رامنځته کولو په اړه دا څرګندونې داسې مهال کوي، چې د طالبانو د سوداګرۍ او صنایعو وزارت یو پلاوی تېره ورځ چابهار کې د دایمي نمایندګۍ جوړولو لپاره ایران ته لاړ.
په ورته وخت کې د پاکستان ایکسپریس ټریبیون ورځپاڼې په خپل یوه رپوټ کې ویلي، چې پاکستان د جمعې په ورځ پرېکړه وکړه، چې د ګوادر بندر له لارې افغانستان ته پر واردېدونکې کیمیاوي سرې د بانکي ضمانتونو شرط لغو کوي.
دغه بندیز له دې امله لګول شوی و، چې پاکستاني طالبان له کیمیاوي سرې نه په چاودېدونکو توکو کې کار اخلي.
د پاکستان د نوې پالیسۍ له مخې، اوس به د کیمیاوي سرې سوداګر د بانکي ضمانتونو پرځای د بیمې ضمانتونه ور کوي.
د پاکستان حکومت د اقتصادي همغږۍ کمیټې، چې د پاکستان د مالیې وزیر محمد اورنګزیب یې مشري کوي، د سرحدي ځواکونو د عملیاتي ملاتړ لپاره نږدې یو میلیارد پاکستانۍ روپۍ تصویب کړې چې په دې سیمو کې امنیتي وضعیت کنټرول کړي.
د ایکسپریس ټریبیون د رپوټ له مخې، افغانستان په کلني ډول ۹۰۰ زره ټُنه ډایامونیم فاسفیټ کیمیاوي سرې ته اړتیا لري.
ډېری دغه کیمیاوي سره د پاکستان له لارې پوره کیږي، خو د اسلام اباد له خوا پر دې سرې بندیز افغان سوداګرو او حتا جنګیالیو ته دا فرصت ور کوي چې یاده سره له نورو هېوادونو وارده کړي او د پاکستان نظارت او کنټرول پرې کم کړي.
افغان طالبانو هم د کابل تر نیولو وړاندې پاکستانۍ سره له نورو کیمیاوي توکو سره یوځای په چاودېدونکو توکو کې کاروله.
د امریکا دفاع وزیر په پنټاګون کې د خپلې دندې د پای په مراسمو کې وویل چې له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو له وتلو وروسته په دغه هېواد کې د ښځو حقونو ته «وحشتناکې پیښې» رامنځته شوې دي. لویډ اسټین وویل چې د افغان ښځو د وضعیت د ښه کولو لپاره هڅې باید دوام ومومي.
د امریکا د دفاع وزارت لومړني تور پوستي وزیر ۷۱ کلن لویډ اسټین د جمعې په ورځ په دفاع وزارت کې د خپلې دورې پای اعلان کړ. هغه د امریکا په پوځ کې ۴۱ کاله خدمت وکړ.
اسټین څلور ستوری جنرال دی او د پنټاګون د باتجربه جنګي جنرالانو له ډلې ګڼل کیږي.
اسټین په ۲۰۱۶ کال کې له پوځ څخه تقاعد شو، خو په ۲۰۲۱ کال کې د ولسمشر جو بایډن له خوا بېرته پنټاګون ته راستون شو او د لومړي تور پوستي دفاع وزیر په توګه وټاکل شو.
د اسټین دوره له دریو لویو پوځي بحرانونو سره مل وه؛ د اوکراین جګړه، له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو وتل او په منځني ختیځ کې جګړه د هغه په دوره کې ترسره شوې دي.
اسټین د مایر-هنډرسن په اډه کې د خپلې دورې د پای ته رسیدو په مراسمو کې وویل: «په تېرو څلورو کلونو کې موږ د خپلو سیالانو پر وړاندې ودرېدو، خپل دښمنان مو کمزوري کړل، خپل ملګري مو پیاوړي کړل او پر راتلونکي مو پانګونه وکړه.»
خو د هغه دوره له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو له ناورینه ډک وتلو او د طالبانو له راڅرګندېدو سره سمون خوري، چې منتقدین یې د متحده ایالاتو لپاره یوه تاریخي ماته بولي.
اسوشیټیډ پریس راپور ورکړ چې د طالبانو په لاس د افغان حکومت حیرانوونکي سقوط د اسټین پر مخینه تل اغیزه کړې ده.
د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته افغانستان د ښځو او ډېموکراسۍ په برخه کې ترلاسه شوې لاسته راوړنې له لاسه ورکړې.
اسټین وویل: «ډېرې وړاندوینې وې چې که موږ له افغانستان څخه ووځو، نو هره ورځ به پر موږ برید وشي. دا نه دي شوي خو د ښځو د حقونو په اړه ځینې ناوړه پیښې رامنځته شوې دي. موږ باید د دې شیانو د ښه کولو لپاره هڅو ته دوام ورکړو».
د بایډن اداره لا له افغانستان څخه د وتلو له صدمې نه وه راګرځېدلې، چې د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د اوکراین د برید لپاره د سلګونو زرو سرتیرو راټولول پیل کړل.
د یرغل په ځواب کې اسټین د اوکراین د دفاعي اړیکو ډله جوړه کړه، چې له ۵۰ څخه زیاتو هېوادونو ایتلاف دی چې په تیرو دریو کلونو کې یې کیېف ته له ۱۲۶ ملیارد ډالرو ډېرې وسلې لېږلي دي.
بیا، د حماس او اسراییل ترمنځ جګړه د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر په ۷ مه پیل شوه او له هغه وخت راهیسې متحده ایالاتو د اسراییل ستراتیژیک او پوځي ملاتړ کړی.
اسراییل، چې د متحده ایالاتو یو متحد دی، په غزه کې د نسل وژنې تور پرې لګول شوی دی.
اسټین سیمې ته دوه الوتکې وړونکې بېړۍ واستولې او له هغه وخت راهیسې شخړه په سره سمندر کې خپره شوې، چې سوداګري یې ګډوډه کړې.
د جمعې په ورځ په خپله مخه ښې وینا کې اسټین په بحران کې د خپل هیواد "لاسته راوړنې" وستایلې.
هغه وويل: «موږ ازاده نړۍ سره يوځای کړې ده څو د پوتين د امپراتورۍ د يرغل پر وړاندې د خپلې ازادۍ لپاره له اوکراين سره مبارزه کې مرسته وکړو. موږ د ناټو یو داسې اتحاد رهبري کړی چې تر بل هر وخت ډېر پیاوړی، لوی او متحد دی.»
هغه زیاته کړه: «موږ په منځني ختیز کې د بشپړې جګړې مخه نیولې، په ټوله سیمه کې د ایران نیابتي ځواکونه مو کمزوري کړي او په غزه کې د فلسطیني ملکي وګړو د ژغورلو لپاره مو نه ستړی کیدونکی کار کړی دی.»
په نيمروز کې د طالبانو د اوبو او انرژۍ ادارې رییس وایي، چې د کښتونو او کروندو د خړوبولو لپاره یې د کمال خان بند اوبه زرنج ښار ته خوشې کړې دي. عبدالقهار حاجي ناصر زياتوي، چې دغه اوبه یې د کروندګرو د پرله پسې غوښتنو په پام کې نيولو سره خوشې کړې دي.
په نيمروز کې د طالبانو د اوبو او انرژۍ ادارې رییس عبدالقهار حاجي ناصر د شنبې په ورځ ويلي، چې د دوی د انجينرانو او کارکوونکو له لوري به دغه اوبه په عادلانه ډول مديريت او کروندګرو او بڼوالو ته ووېشل شي.
نوموړی زياتوي، چې دغه اوبه به د دريو ورځو په شاوخوا کې «لښکري کانال» ته هم ورسيږي.
حاجي ناصر وایي، اوسنی موسم د غنمو، وربشو او ورته نورو غله جاتو د کر مناسب وخت دی او دوی هڅه کوي، چې بزګرانو او کروندګرو ته لا ډېر امکانات برابر کړي.
طالب چارواکي په افغانستان کې د بندونو په جوړولو او د اوبو پر مهار او مدیریت ټینګار کوي.
د طالبانو د اوبو او انرژۍ وزیر عبداللطیف منصور د پنجشنبې په ورځ خبرداری ورکړ چې «هیڅوک نشي کولی په افغانستان کې د اوبو د بندونو د جوړولو مخه ونیسي.»
ایران په مکرر ډول د طالبانو د اوبو پر پالیسیو نیوکې کوي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت وايي، چې د اسحاق ډار په مشرۍ درېیم هېواد ته د افغان کډوالو د لیږد په اړه ناسته شوې. د پاکستان بهرنیو چارو وزارت په دې اړه نور جزئیات نه دي ورکړي، خو په یاد هېواد کې سلګونه افغانان امریکا او اروپايي هېوادونو ته د تګ په تمه دي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د شنبې په ورځ پر اېکس پاڼه لیکلي، چې د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار په مشرۍ درېیم هېواد ته د افغانانو د لیږد په اړه د کورنیو چارو وزارت او نورو ادارو ترمنځ ناسته شوې ده.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت درېیم هېواد ته د افغانانو د لیږد په اړه نور جزېیات نه دي ورکړي، خو په دغه هېواد کې زرګونه افغانان له څه باندې دریو کلو راهیسې امریکا او اروپايي هېوادونو ته د تګ په تمه میشت دي.
هغه افغانان چې درېیمو هېوادونو ته د تګ په تمه په پاکستان کې شپي او ورځې تیروي، د پاکستان د حکومت له ځینو سختو پالیسو سره هم مخ دي او نږدې هره ورځ په اسلام اباد کې د پولیسو له خوا نیول کیږي او په زور افغانستان ته استول کیږي.
د راپورونو له مخې، د ښځو او ماشومانو په ګډون په تېرو دریو اونیو کې له ۱۰۰۰ تنو ډیر افغانان په اسلام اباد کې پولیسو نیولي او بنديان کړي دي.
په دې ناسته کې په مراکش کې د کښتۍ د ډوبیدو پیښې په اړه چې له امله یې یو شمېر کسان مړه شوي هم بحث شوی دی.
اسحاق ډار د پاکستان له بهرنیو او کورنیو چارو وزارتونو غوښتي چې د یادې پیښې د پاکستاني قربانیانو لپاره اړینې مرستې چمتو کړي.
څو ورځې وړاندې له افریقايي هېواد موریتانیا څخه هسپانیا ته د تلونکې ناقانونه کډوالو کښتۍ د ډبیدو په پېښه کې ۵۰ تنه مړه شول، چې ۴۴ تنه یې یوازې پاکستانیان وو.
د بشري حقونو سازمان ویلي، چې د جنورۍ په ۱۲مه د هسپانیا سمندري ژغورونکو د کښتۍ د ورکېدو په اړه خبر ورکړی و.
د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو عالي کمېشنرۍ یو این ایچ سي ار د (مرغومې ۲۹مه) په یوې خبرپاڼه کې ویلي، چې د هرات په انجیل ولسوالۍ کې یې ۴سوه تنو ته چې اکثریت به یې ښځې وي د غالۍ اوبدلو تر څنګ د پروسیس یو مرکز هم جوړوي.
یاد سازمان خبر ورکړی چې د دغه مرکز ودانیزې چارې روانې دي او په نږدې راتلونکي کې به تر بشپړیدو وروسته په کار پیل وکړي. دغه سازمان خبر ورکړی چې په دغه مرکز کې به د غالیو د پروسس برخه هم وي، چې غالۍ پلور ته چمتو شي.
د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د عالي کمېشنرۍ زیاته کړې چې دغه مرکز د سعودي عربستان په مالي مرسته جوړېږي چې د غالیو اوبدلو د صنعت د پیاوړتیا په برخه کې به ځانګړی رول ولوبوي. د یاد سازمان د معلوماتو له مخې د دغه مرکز جوړیدل به په سیمه کې د غالیو اوبدونکو په اقتصادي ژوند کې د پام وړ بدلون رامنځته کړي.
په خبرپاڼه کې نه دي ویل شوي چې دغه مرکز ودانیزې چارې به تر کومې نېټې بشپړې شي.
تر دې دمخه په بلخ، ننګرهار او د هېواد په یو شمېر نورو ولایتونو کې هم د ښځو د ملاتړ په موخه د ملګرو ملتونو له لوري د غالیو اوبدلو د مرکزونو جوړیدو راپورونه خپاره شوي دي؛ خو ویل کېږي چې په ځینو ولایتونو کې طالبانو دغو مرکزونو ته د ښځینه غالۍ اوبدونکو د ورتګ مخه نیولې ده.
د نړۍ په بازارونو کې د افغان ښځینه اوبدونکو غالۍ په خورا لوړو بیو پلورل کېږي؛خو په کور دننه بیا له دغه صنعت څخه دوی خورا کمه ګټه لاسته راوړي او یوازې د کورنیو د خوراکي توکو اړتیاوې یې پرې پوره کېږي.
د پخواني جمهوري نظام تر پرځیدو وروسته له هېواد څخه د غالیو د صارداتو کچه هم خورا ټیټه شوې چې له امله یې دغه صنعت او کاروبار هم ټکنی شوی دی؛ خو طالبان د خپلو تبلیغاتو له مخې برعکس څرګندونې کوی.
غالۍ اوبدنه د افغانستان له پخوانیو صنعتونو څخه ګڼل کېږي چې د هېواد شمالي ولایتونو یې د اوبدلو مهمې سیمې بلل کېږي چې د دغه صنعت په برخه کې تاریخي مخینه هم لري.
