د افغانستان انټرنشنل موندنې ښیي چې طالبانو په درې ورځو کې د افغانۍ د ثبات په موخه ۴۵ میلیونه ډالره لیلام ته وړاندې کړي. دغې ډلې د تېرې شنبې په ورځ ۲۰ میلیونه او نن دوشنبه یې د (سلواغې اتمه) د ۲۵ میلیونه امریکایي ډالرو د لیلام اعلان کړی.
د طالبانو له دغو هڅو سره سره بیا هم افغانۍ مخ په ځوړ روانه ده او ثبات یې پاشل شوی دی.
د افغانۍ د ثبات ساتلو مسلې طالبان دومره وارخطا کړي چې د افغانستان بانک مشرانو له تېرې یوې اوونۍ راهیسې له صرافانو سره له درېیو تر څلورو ګډې ناستې کړي دي.
وروسته له هغې چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ پر طالبانو نغدي کڅوړې بندې کړې او د هغه د حکومت یو شمېر چارواکو د طالبانو پر ضد توندې څرګندونې وکړې ورسره د افغانۍ ارزښت هم مخ په ځوړ شو.
له دې سره هم مهاله د طالبانو د افغانستان بانک له لوري د افغانۍ د ثبات په موخه هم هڅې پیل شوې؛ خو څرګندې پایلې یې ورنه کړې.
یاد بانک د تېرې شنبې پر ورځ د ۲۰ میلیونه امریکا ډالرو د لیلام خبر ورکړ؛ خو له شهزاده سرای څخه سرچینو افغانستان انټرنشل ته ویلي چې طالبانو هغه ورځ یوازې ۱۵ میلیونه ډالره لیلام کړل.
سرچینې زیاته کړې چې په کابل د تیرو لس ورځو راهیسې د یوه امریکایي ډالر په بدل کې افغانۍ ارزښت نږدې لس افغانۍ راټیټ شوی دی.
د کابل د صرافانو د معلوماتو پر بنسټ نن په شهزاده سرای کې یو ډالر په ۷۸.۳۰ افغانیو پلور کیده.
یو شمېر صرافانو افغانستان انټرنشنل سره په خبرو کې ادعا کړې چې طالبان هڅه کوي د افغانۍ د بیې د کنټرول په موخه خپله صرافانو ته نرخونه وټاکه او بیا پرې په زور دغه نرخونه پلي کړي.
یوه صراف وویل: «طالبان په شهزاده سرای کې دوکان په دوکان وګرځیدل، صرافانو ته یې سپارښتنه وکړه چې له دې وروسته به دوی نرخونه ټاکي او که هر چا ترې سرغړونه وکړه؛ نو له سزا به ورکړي.»
د افغانستان بانک له لوري د ۲۵ میلیونه ډالرو د لیلام پروسه لا هم روانه ده؛ خو صرافان په دې باور دي چې دا پروسه به د افغانیو د ارزښت په لوړیدو کې هېڅ ډول رول ونه لري.
د شهزاده سرای کاروباریان وېره لري چې طالبان به پرې د افغانیو د ارزښت د لوړیدو لپاره محدودیتونه وضعه کړي او فشارونه به هم پرې راوړي.
د طالبانو له لوري له کابله د باندې په ولایتونو کې هم پر صرافانو یو شمېر بندیزونه لګول شوي او له دوی یې غوښتي چې په خواله رسنیو او چټ ګروپونو کې د افغانیو د نرخونو له ورکړې ډډه وکړي.
همدا راز یې په دغو چټ ګروپونو کې د افغانیو پر پېر او پلور هم بندیزونه لګولي دي.
د اقتصادي چارو کارپوهان په دې باور دي چې د افغانیو ثباب د روانو سیاستونو پورې تړاو لري او تر هغې چې طالبان په سیاسي توګه له امریکا او نورې نړۍ سره تعامل ته چمتو نه شي؛ نو ورځ تر بلې به افغانۍ د ثبات له کړکېچ سره مخ کېږي.
د پوهنتون استاد او د اقتصادي چارو کارپوه روح الله شمس افغانستان انټرنشنل سره خبرو کې وویل، چې د امریکا له لوري د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته ورکول کیدونکو نغدي کڅوړ د افغانیو ثبات ساتلی و او اټکل کېږي چې نږدې راتلونکي کې به افغانۍ په بې سارې توګه نوره هم وغورځېږي.
د پخواني جمهوري نظام د نسکوریدو په لومړیو ورځو کې هم افغانۍ خپل ثبات له لاسه ورکړی و؛ خو د ملګرو ملتونو د مرستو او د امریکا له نغدي کڅوړو وروسته افغانۍ بېرته خپل ارزښت وموند.
کارپوهان باور لري چې د افغانیو په ثبات کې د طالبانو هېڅ ډول رول نه شته او د امریکا د نغدي کڅوړو تر بندیدو وروسته په دې تړاو د طالبانو هر ډول ادعاوې شنډې شوې.
د سرچینې په خبره، اسدالله هارون به ډېر ژر د یاد انسټېټیوټ د مشر په توګه په ځانګړو مراسمو کې د یادې ادارې کارکوونکو ته ور وپېژندل شي او په رسمي توګه به خپله دنده پیل کړي.
هغه چې په هارون الافغاني هم مشهور دی د ۲۰۰۷ کال د فبرورۍ په څلورمه نېټه د پخواني جمهوري نظام د ملي امنیت ریاست له لوري په ننګرهار کې تر نیول کیدو وروسته امریکايي ځواکونو ته وسپارل شو او بیا د ګوانتنامو زندان ته ولېږدول شو.
پر هغه تور و چې له القاعده شبکې سره یې اړیکې لرلې او د یوې وسله والې ډلې مشري یې هم کوله.
د ګوانتنامو دغه پخوانی زنداني د طالبانو له بیا واکمن کیدو وروسته د ۲۰۲۲ کال د جون میاشتې په ۲۵مه نېټه د امریکایانو له لوري له زندانه خوشې کړای شو.
د متحده ایالاتو حکومت د هغه د خوشې کیدو په امر کې ویلي و چې اسدالله هارون د سختدریځو ډلو په مشرۍ کې رول نه درلود او پر خپلو پخوانیو فعالیتونو یې پښېماني هم ښودلې ده.
اسدالله هارون د ننګرهار پوهنتون له اقتصاد پوهنځي څخه فارغ شوی او د ګلبدین حکمتیار په مشرۍ د اسلامي حزب غړیتوب یې هم درلود.
هغه د زندان پر مهال او له خوشې کیدو وروسته هم پر ده لګیدلي تورونه رد کړي وو.
طالبانو لا تر اوسه پورې په رسمي توګه د اسدالله هارون د ټاکل کیدو په تړاو په رسمي توګه څه نه دي ویلي؛ خو د دغې ډلې د خواله رسنیو فعالانو د هغه پر ګومارل کیدو خوښئ څرګندې کړي دي.
که څه هم اسدالله هارون د طالبانو په لیکو کې غړیتوب نه درلود؛ خو دوه کاله وړاندې تر خوشې کیدو وروسته یې افغانستان ته د ښه راغلاست لپاره ورته طالبانو ځانګړي مراسم نیولي وو.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د هغه خلاصون وروسته د هرکلي لپاره دوحې ته تللی و او په یوې ځانګړې جېټ الوتکه کې یې تر کابله د هغه ملګرتیا هم کړې وه.
د طالبانو د لومړني رژیم تر ړنګیدو وروسته امریکایانو د طالبانو او د القاعده شبکې ۲۲۰ غړي په افغانستان او پاکستان کې تر نیول کیدو وروسته په ګوانتنامو زندان کې ساتل کیدل.
د طالبانو په دا ځل واکمنۍ کې له ګوانتنامو زندانه اسدالله هارون لومړنی کس دی چې طالبان ورته د لوړې کچې دنده ورکوي او لا تر اوسه یې په رسمي توګه دا موضوع پټه هم ساتلې ده.
اسدالله هارون ۴۴ کاله عمر لري او د ننګرهار ولایت د شېرزادو ولسوالۍ اوسیدونکی دی.
