په سویس کې د افغانستان د وجهي (اماني) صندوق د بورډ غړي انوارالحق احدي د افغانستان انټرنشنل ـ پښتو په اېکس سپیس کې د ډالرو په وړاندې د افغانیو د ارزښت ټیټیدو ته په اشاره وویل؛ «افغانستان ښې خوا ته نه دی روان، افغانستان د انزوا خوا ته روان دی او دا ښه حالت نه دی.»
احدي وویل، چې افغانستان کې اوسنی حالت د ملي ګټو په زیان دی او د بهرنیو مرستو په بندیدو سره فقر او بیکاري ډیره شوې ده.
نوموړي د امریکا له خوا د مرستو بندیدو ته په اشاره زیاته کړه:« که دا کومکونه بند شي دا بحران به فوق العاده شدید شي، مالي او پولي بحران به هم زیات شي.»
انوارالحق احدي وايي، د افغانستان اوسنی اقتصادي بحراني حالت مخامخ د طالبانو له حکومتدارۍ سره تړاو لري.
احدي وايي، دمګړی د افغانیو د ارزښت ساتلو لپاره په ارګ کې د سرو زرو د خښتو پرته هیڅ ملاتړ نه لري.
نوموړی وايي، په ارګ کې د سر زرو خښتي میعاري نه دي او ارزښت یې د ۲۰۰ څخه تر ۳۰۰ میلیونو ډالرو په شاوخوا کې دی.
احدي وايي، د ډالرو په وړاندې د افغانیو د ارزښت ساتلو لپاره ښه ملاتړ د اماني صندوق سرمایه کیدای شي، خو طالبانو تر اوسه زموږ څخه په دې اړه د مرستې هیڅ ډول غوښتنه نه ده کړې.
احدي د ډالر په وړاندې د افغانۍ ارزښت کمېدو ته په اشاره زیاته کړه:«ډیره سخته ده چې دا حالت ودریږي خو د لنډ مهال لپاره افغانستان بانک کولی شي په دوامداره توګه په بازار کې مداخله وکړي او ډالر لیلام کړي خو زه نه پوهیږم چې طالبان به څومره توان ولري؟»
نوموړی وايي، د افغانستان د اقصاد د ښه والې او افغانیو د ارزښت ساتلو لپاره غوره داده چې طالبان له نړۍ سره ښې اړیکي جوړي او سیاسي مخالفتونه ختم او د خلګو په خوښه حکومتدادري جوړه کړي.
احدي د یوې پوښتنې په ځواب کې چې اوس د افغانستان بانک خپلواک دی وویل:«مخکې مرکزي بانک مستقل وو، ولسمشر حق نه درلود چې لارښوونه ورته وکړي. اوس هغه سیسټم نشته اوس ټول مرکزي دي. زه ډاډه نه یم چې مالیه وزارت او بانک په خپل کار کې څومره مستقل دي؟ طالبان اوس په مالي اوپولې برخو کې مداخله کوي او کله کله دا مداخله د مثبت پر ځای منفي نتیجه ورکوي.»
نوموړی وايي، د پوهنې او روغتیا وزارتونو په ګډون یو شمېر نورو ادارو فعالیت د نړیوالې ټولنې او په ځانکړې ډول د امریکا په مرستو تکیه و، خو د بهرنیو مرستو په ودریدو سره د یادو وزارتونو او ادارو فعالیتونه د فلج کېدو له ګواښ سره مخ دي.« دا اوس ځیني مسولیتونه د نړیوالې ټولنې اړوند وه، اوس افغانستان مالي توان نه لري، که دا مرستې ودریږي. اتیا سلنه مرستې د امریکا دي اوس د پوهنې او روغتیا وزارتونو بودیجه له دغو مرستو ده که ودریږی، یا به تړل کیږي یا به پیسي ورته پیدا کوي. نو دا پیسي به له کومه پییدا کیږي. دا وضیعت د افغانستان د راتلونکي لپاره ښه نه دي.»
د اماني صندوق د بورډ غړی ښاغلی احدی وايي، سره له دې چې دچین، جاپان او ځیني اروپايي هېوادونه له افغانستان سره مرستې کوي، خو که د امریکا مرستې بندې شي د افغانستان لپاره به یې پایله ډیره خرابه وي.
انوارالحق احدي د هغې پوښتنې په ځواب کې چې، ځینې هېوادونه له طالبانو سره د ډالرو په وړاندې د افغانیو د ارزښت په ساتلو کې همکاري کوي وايي:« د امریکا او نړۍ له خوا زموږ سره بلاعوضه مرستې کیدلې، ډیره برخه په اردو مصرفیدلې، خو روسیه په دا حد کې نه ده او چین هم په دې حد کې نه دی چې دومره مرستې وکړي چین، روسیه او ایران دا توانمندي نه لري چې له افغانستان سره د امریکا په څیر کومک وکړي او افغانستان له دې حالت څخه وباسي.»
همدارنګه ښاغلی احدي په سویس کې پر اماني صندوق د ټرمپ د ادارې د مداخلو په اړه وايي، چې یاد صندوق خپلواک دی د چا تر اثر لاندې نه دی او د صندوق په اړه هره پرېکړه د صندوق د بورډ د څلورو غړو له لوري کیږي خو تر اوسه امریکا د اماني صندوق په اړه کومه لاسوهنه نه ده کړي.
نوموړي په دې اړه زیاته کړه:« د قانون له مخې دا حق نه لري، خو د هغوی استازی زموږ سره شته. د هغوی استازی ویټو حق لري خو دا مسایل ورته واړه دي چې مداخله دې وکړي او عمومي پالیسې یې د دوی پیروي کوي. مثلا یو وخت ما پیشنهاد وکړ، چې له پاکستان راغلو کډوالو لپاره یو څه مرسته وکړو چې په افغانستان کې ځای پر ځای شي، خو دوی وویل چې دا کار به د ملګرو ملتونو له لارې وکړو خو زه طرفدار نه وم بیا ونه شو. که دوی یو پیشنهاد وکړي یا یې موږ وکړو د نه ویلو ځای پکې شته. اساسنامه یې مستقله ده او تصمیم به دا ګډ بورډ نیسي.»
انوارالحق احدي وايي، په دغه صندوق کې دمګړی درې عشاریه نهه میلیارده ډالر شته، خو تمه لري چې ډیر ژر به څلور میلیارده ډالرو ته ورسیږي.
افغانستان انټرنشنل موندلې چې نیول شوی کس «بلال صدیقي نومېږي» او د کابل ولایت د ګلدرې ولسوالۍ اوسیدونکی دی. هغه تر دې دمخه هم په امریکا کې یو کال زندان تېر کړی و.
افغانستان انټرنشل د نیول شوي کس له ځینو ملګرو سره د هغه د ژوند په تړاو خبرې کړي.
د هغه ملګرو ویلي چې بلال خان صدیقي په هند کې د زده کړو له پای ته رسولو وروسته د برازیل ویزه ترلاسه کړې وه او بیا په قاچاقي ډول د مکسیکو له لارې امریکا ته ننوتی و.
هغه د ۲۰۲۲ کال په جولای میاشت کې د هندوستان اوتر پرادیش ایالت کې له «شاردا پوهنتون» څخه د کمپیوټر ساینس په برخه کې د لېسانس سند ترلاسه کړ. د هغه یوه ملګري د نوم نه ښودو په شرط افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې نیول شوي کس له خپلې کورنۍ د بزګرۍ لپاره د کښت د تخمونو په کاروبار کې هم مرسته کوله. د بلال خان صدیقي کورنۍ په کابل کې د کښت د تخمونو دوکان لري او هغه به له هند څخه افغانستان ته د خپل کاروبار لپاره تخمونه هم واردول.
په هند کې د هغه تر فراغت وروسته نوموړي د برازیل ویزه ترلاسه کړې او هلته تر رسیدو وروسته یې تر مکسیکو پورې قاچاقي لار وهلې او بیا له هماغه ځایه امریکا ته تللی دی. د هغه د یوه ملګري په خبره، نوموړی د ۲۰۲۴ کال په لومړۍ میاشت کې امریکا ته په قاچاقي توګه ننوت.
سرچینې افغانستان انټرنشنل ته زیاته کړې چې نوموړی هغه مهال امریکا ته له ننوتو سره سم ونیول شو او د امریکا د امنیتي ادارو له لوري نږدې یو کال په توقیف کې وساتل شو؛ خو څو ورځې دمخه خوشې شو. د هغه یو ملګری چې په امریکا کې استوګن دی افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې بلال خان صدیقي د دویم ځل لپاره د امریکا د امنیتي ادارو له لوري نیول شوی او دغه چارې دی حیران کړی دی.
بلال خان صدیقي د خواله رسنیو پر فېسبوک پاڼه هم یو اکاونټ لري، وروستی پوسټ یې د ۲۰۲۲ کال د می پر ۳۱مه نېټه د خپل فراغت په تړاو کړی دی.
هغه پر خپله فېسبوک پاڼه هېڅ ډول سیاسي یا مذهبي لیکل نه دي کړي او نه یې هم د کومې جنګي ډلې په ملاتړ په کې څه لیکلي دي.
د معلوماتو له مخې امریکا کې تازه نیول شوی افغان کس نږدې ۲۷ کاله عمر لري او د امریکا حکومت ویلي چې هغه به ډېر ژر له دغه هېواد څخه د ټرمپ د تازه پرېکړې له مخې ډېپورټ شي.
د هغه ملګري په دې باور دي چې بلال له هېڅ ډول ترهګرو ډلو سره اړیکې نه لري او یوازینۍ ګناه یې دا ده چې په ناقانونه توګه امریکا ته ننوتی و.
ډونالډ ټرمپ په خپلې یوې وروستۍ وینا کې ویلي چې هر هغه ناقانونه کډوال چې د امریکا دننه په جرمونو کې ښکېل وي ګوانټنامو زندان ته به یې ولېږي. د بلال خان صدیقي د برخلیک په تړاو تر اوسه دقیقه نه ده څرګنده چې هغه به دغه زندان ته ولېږل شي او که به بېرته خپل هېواد ته واستول شي.