یونېسف: تېر کال مو په افغانستان کې له ۱۷زرو ډېر ماشومان له خپلو کورنیو سره یوځای کړي

د ماشومانو د ملاتړ صندوق «یونېسف» وایي، چې تېر کال یې په ټول افغانستان کې له ۱۷،۴۰۰ څخه ډېر ماشومان په بریالیتوب سره د خپلو کورنیو سره یوځای کړي دي.

د ماشومانو د ملاتړ صندوق «یونېسف» وایي، چې تېر کال یې په ټول افغانستان کې له ۱۷،۴۰۰ څخه ډېر ماشومان په بریالیتوب سره د خپلو کورنیو سره یوځای کړي دي.
د یونېسف لهخوا په خپور شوي یو تصویر کې هغه زړه راښکوونکې شېبه ښکاري، چې د ناصر په نوم یو ورک شوی تنکی ځوان د خپلې کورنۍ سره یو ځای کېږي.
ناصر له کلونو جلاوالي وروسته په خوښۍ سره د خپل نېکه غېږې ته ورستون شو.
له خپلې کورنۍ سره د ناصر بیا یو ځای کېدل په یوه سیمهيیز ټولنیز مرکز کې هغه مهال ترسره شو، چیرې چې ۱۰ کلن ناصر خپل نېکه په غېږ کې ټینګ ونیو او د خوښۍ اوښکې د دواړو په مخونو روانې شوې.
د ناصر نېکه وویل:« ما هیڅکله داسې نه ګڼله، چې زه به بیا خپل لمسی وګورم.»
د ناصر نېکه، چې په ښکاره ډول له احساساتو ډک و وویل:« دا شېبه زما او زموږ د کورنۍ لپاره تر هرڅه نه هېرېدونکې شېبه وه.»
د کورنیو د بیا یوځای کېدو لپاره د یونېسف نوښت په داسې یو هیواد کې خورا مهم دی، چې شخړې او بې ځایه کېدنې یې ډېرې زغملي او بې شمېره ماشومان د خپلو کورنیو څخه جلا شوي دي.
دا بیا یوځای کېدنه نه یوازې د کورنۍ اړیکې بېرته سره جوړوي؛ بلکې ماشومانو ته د روانو ننګونو په وړاندې هغوی ته د ثبات او امنیت احساس هم ورکوي.
د یونېسف استازي وویل:« زموږ همکاران په نه ستړي کېدونکي ډول د ماشومانو د موندلو او د هغوی د کورنیو سره د یوځای کولو لپاره کار کوي او غواړي ډاډ ترلاسه کړي، چې د ناصر په څېر هیڅ ماشوم د خپلې کورنۍ له غېږې لرې پاتې نه شي.»

د طالبانو له لوري د سیاسي فعالیتونو تر څنګ له سختو بندیزونو سره مخ حامد کرزي په کابل کې د خپل کور دننه له یو شمېر قومي مشرانو او ځوانانو سره د افغانستان پر روان وضعیت خبرې کړې دي.
د هغه رسنیز دفتر په دې تړاو خپرې کړې خبرپاڼه کې ویلي، چې د افغانستان پخواني ولسمشر په یاده ناسته کې پر ملي تفاهم ټینګار کړی دی.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې حامد کرزي په یاده ناسته کې د سولې او ثبات د تینګښت په موخه په هېواد کې پر ملي تفاهم ټینګار کړی او افغانستان یې د ټولو قومونو شریک کور ګڼلی دی.
د حامد کرزي په وینا؛ په هېواد کې ټول قومونه برابر حقونه لري.
له بل پلوه د افغانستان پر حالاتو څارونکي بنسټونه په دې باور دي، چې د طالبانو اوسنۍ واکمني قبیلوي جوړښتونه لري او د طالبانو په کابینه کې ډېری وزیران یوازې د یوې مشخصې سیمې پورې تړاو لري.
تر دې څو ورځې مخکې په کابل کې یو شمېر دیني عالمانو نیوکه وکړه، چې ملا هبت الله د کابینې دولس وزیران یوازې له کندهاره ټاکلي دي.
یادو دیني عالمانو چې اوس د طالبانو له لوري زنداني شوي د طالبانو مشر د اسلامي شریعت له مخې د عدالت پر نه پلي کېدو تورن کړی و او نیوکې یې کړې وې، چې د واک په وېش کې یې انډول نه دی ساتلی. د طالبانو استخباراتو له دې څرګندونو وروسته سمدستي یاد دیني عالمان نیولي او راپورونه ترلاسه شوي، چې دغه عالمان اوس د طالبانو له لوري له سختو شکنجو سره مخ دي.
حامد کرزی او د هغه سیاسي ملګري هم له دغو بندیزونو خوندي نه دي پاتې.
د طالبانو د پرېکړو له مخې کرزی د هېواد دننه او بهر هېڅ ډول سیاسي سفرونه نشي کولای او نه هم د سیاسي غونډو د ترسراوي اجازه لري.
د حامد کرزي ناستې یوازې په کابل کې د هغه تر کوره محدودې دي؛ خو داسې راپورونه هم شته چې د هغه ټولې ناستې د طالبانو له لوري څارل کېږي.
طالبانو د خپلې روانې واکمنۍ په لومړیو ورځو کې ټول سیاسي ګوندونه لغوه کړل او د دوی پر هر ډول سیاسي فعالیتونو یې د هېواد دننه سخت بندیزونه ولګول.
د دغو ګوندونو په ډله کې د ګلبدین حکمتیار د اسلامي حزب هم شامل دی، چې څو ځلې د طالبانو له لوري له فعالیتونه راګرځول شوی او حکمتیار ته یې په دې تړاو ګواښونه هم کړي دي.
نړۍوالې ټولنې او افغان سیاستوالو په وار، وار له طالبانو غوښتي، چې یو ټولګډونه حکومت دې رامنځته کړي او پر نجونو د زدهکړو بندیزونه دې هم ختم کړي؛ خو طالبانو دغو غوښتنو ته چندان پام نه دی کړی.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت د (سلواغې په ۱۳مه) ویلي، چې له منځنۍ اسیا سره یې سوداګریزې اړیکې پراخې کړې او یوازې د روان لمریز کال په تېرو لسو میاشتو کې یې ورسره څه باندې یو نیم مېلیارد ډالره سوداګري کړې ده.
د طالبانو د دغه وزارت د معلوماتو له مخې، دوی په دغه لړ کې یوازې له افغانستانه منځنۍ اسیا ته د ۱۱۲ مېلیون ډالرو په ارزښت د وچې او تازه مېوې په ګډون د بېلابېلو توکو صادرات کړي دي.
د طالبانو د دغه وزارت ویاند عبدالسلام جواد د یوې ویډیو په خپرولو سره زیاته کړې، چې افغان سوداګرو له منځنۍ اسیا څخه هېواد ته د ۱.۵ مېلیارد ډالرو په ارزښت توکي وارد کړي دي.
هغه ویلي، له افغانستانه دغو هېوادونو ته په صادر شویو توکو کې پیاز، الوګان او د شوکاڼي ډبرې هم شاملې دي.
له بلې خوا نیوکې دا دي، چې طالبانو منځنۍ اسیا څخه په راواردونکو توکو کې سوداګرو ته ګڼې ستونزې راولاړې کړې دي او د بلخ په ګډون په کندوز ولایت کې د ګمرکونو له لارې د راتلونکو مالونو د چارو د ترسره کېدو پر مهال له سوداګرو بدې اخیستل کېږي.
په وار وار سوداګرو نیوکه کړې، چې د حیرتانو، میمنې او شېرخان بندرونو کې د طالبانو د ګمرکونو له لوري په بېلابېلو پلمو د افغان سوداګرو توکي ځنډول کېږي.
سوداګرو نیوکې کړې، چې د دوی په چارو کې د ځنډ له کبله دوی ته درانه زیانونه اوړي او د بېلابېلو فشارونو له لارې د طالبانو د ګمرکونو مسوولین له دوی څخه د بډو اخیستلو لپاره لارې برابروي. ویل کېږي، منځنۍ اسیا ته د سوداګریزو راکړو ورکړو پر مهال په ګمرکونو کې پراخ فساد د مالي عوایدو فرار ته هم لاره برابره کړې ده.
د چارو کارپوهان په دې باور دي، چې د طالبانو له لوري په خپلو منځونو کې سوداګریز بندرونه وېشل شوي چې ډېره برخه یې ملا هبت الله خپلو کسانو ته ورکړې او د هېواد په بېلابېلو بندرونو کې د پراخ فساد له کبله سوداګري له ګڼو ننګوونو سره مخ شوې ده.
د منځنۍ اسیا تر څنګ پاکستان او ایران هم د افغانستان لپاره د سوداګریزې راکړې ورکړې مهم هېوادونه بلل کېږي؛ خو د طالبانو د سیاسي ناندریو له کبله له دغو هېوادونو کېدونکې سوداګري هم زیانمنه شوې ده.

د افغانستان د پرځېدلي جمهوري نظام پخواني لوی څارنوال محمد فرید حمیدي د (سلواغې ۱۴مه) پر اېکس پاڼې طالبان د بشري حقونو د پراخې سرغړونې، د بندیانو پر سېسټماټیکې شکنجې، د قضايي او امنیتي ادارو د فساد او د عدالتغوښتونکو پر ځپلو تورن کړي دي.
نوموړي ټینګار کړی، چې دیني عالمان، خبریالان، د بشري حقونو فعالان، لیکوالان، استادان او مدني فعالان په ناقانونه ډول نیول شوي او د واکمنې ډلې د استخباراتو په وحشتناکو زندانونو کې تر غیرانساني شکنجو لاندې دي.
حمیدي وايي، بندیان پرته له دې چې قانوني حقوق ورته ورکړل شي، د استخباراتي ادارو په شخصي زندانونو او پټو مرکزونو کې ساتل کېږي او ډېری له فزیکي شکنجو سربېره له رواني هغو سره هم مخ کېږي.
هغه ټینګار کوي، چې عدالت غوښتنه جرم نه دی؛ بلکې یو انساني مسوولیت دی چې باید ترسره شي.
پخواني لوی څارنوال د طالبانو په واکمنۍ کې د عدلي، امنیتي او قضايي ادارو د پراخ فساد یادونه هم کړې او ویلي یې دي، چې د بندیانو د نیولو، څېړنو، محاکمې او ساتنې بهیر د رشوت خورو او د قدرت د ناوړه کارونې له لوري کنټرولېږي.
نوموړي ویلي، چې د طالبانو قاضیان، څارنوالان او امنیتي کسان د عدالت د پلي کولو پر ځای په پټو معاملو او د خلکو د حقونو په سیستماتیک نقض کې ښکېل دي.
حمیدي د بندیانو د جنسي ځورونې او رواني شکنجو په غبرګون کې ویلي، چې دا د ظالمانه سیاستونو یوه برخه ده.
نوموړی ټینګار کوي، چې بندیان په سختو شرایطو کې ساتل کېږي او ډېری یې له خپل نامعلوم برخلیک سره مخ دي.
د هغه په وینا، دغه کړنې د یو ظالمانه او غیرانساني امنیتي او استخباراتي رژیم ښکارندویي کوي.
هغه وړاندې لیکلي، طالبانو د خلکو د غږ د اورېدو پر ځای د عدالت غوښتونکو ځپلو ته مخه کړې او غواړي د وحشت د خپرولو له لارې هر ډول اعتراضونه غلي کړي.
حمیدي د واکمنې ډلې دغه تګلاره د تاریخ له مستبدو واکمنانو او فرعوني رژیمونو سره پرتله کړې ده.
دغه څرګندونې داسې مهال کېږي، چې لا هم د هېواد په بېلابېلو زندانونو کې د طالبانو له لوري د پخواني جمهوري نظام سرتېري، خبریالان، مدني فعالان او ښځینه فعالانې په خورا ناوړه ډول ساتل کېږي.
په یوه تازه اقدام کې طالبانو په کابل کې د یوې غونډې پر مهال پر دوی نیوکه کوونکي څلور تنه دیني عالمان ونیول او زنداني یې کړل.
دغو دیني عالمانو د نجونو د زدهکړو په تړاو د ملا هبت الله بندیز غندلی و او همدا راز یې نیوکه کړې وه، چې طالبانو د واک د انحصار په لړ کې یوازې ۱۲تنه د کابینې وزیران له کندهاره ټاکلي دي.
طالبانو د خپلې سختدریځې مفکورې او واکمنۍ د دوام لپاره د بیان د ازادۍ تر څنګ پر رسنیو هم ګڼ بندیزونه لګولي دي.
د دغو بندیزونو له کبله سلګونه خبریالان له هېواده کډوالۍ ته اړ شوي او په کور دننه د ټولو رسنیو خپرونې د طالبانو تر سانسور لاندې دي.
د بشري حقونو نړۍوالو سازمانونو او یو شمېر هېوادونو د طالبانو دغه کړنې غندلي او ترې یې د نرمۍ غوښتنه کړې؛ خو سره له دې چې طالبانو پرې چندان غوږ نه دی ګرولی، بلکې خپلو کړنو ته یې لا زور ورکړی دی.

د ایران د کورنیو چارو وزیر سکندر مومني وایي، چې د روان کال له پیل راهیسې څه باندې یو میلیون غیر قانوني کډوال خپلو هېوادونو ته ستانه شوي دي.
هغه زیاته کړه، چې له یاد شمېر کډوالو څخه ښایي ۵۰ سلنه یې بېرته ایران ته راګرځېدلي وي.
سکندر مومني د سې شنبه په ورځ د ایران له دولتي ټلویزیون سره په مرکه کې وویل، چې هېواد یې نور د افغان کډوالو د کوربه توب وړتیا نه لري او هڅه کوي، چې د پولو د تړلو په ګډون د بېلابېلو اقداماتو سره ایران ته د غیر قانوني کډوالو د ننوتلو مخه ونیسي.
نوموړي همداراز اعلان وکړ، چې په ایران کې څه باندې شپږ میلیونه بهرنیان ژوند کوي، چې د دوی له جملې څخه لږ تر لږه دوه میلیونه یې اسناد نه لري.
هغه د بې اسنادو کډوالو پر شړلو ټینګار وکړ او ویې ویل، چې د دغو کسانو له اېستلو پرته بله لار نه شته.
د ایران د کورنیو چارو وزیر زیاته کړه، چې له کډوالو سره د مرستې لپاره بهرنۍ مرستې کمې شوې دي او تر څنګ یې دغو کډوالو له ایرانیانو کاري فرصتونه هم نیولي دي.
په ایران کې له تېرو څو میاشتو راهیسې د افغان کډوالو پر وړاندې سخت اقدامات ترسره شوي او لا هم روان دي، چې په ترڅ کې یې لکونه افغانان په زور له دغه هېواده افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.

د طالبانو تر واک لاندې د باختر خبري اژانس د خبر له مخې د ننګرهار اطلاعاتو او کلتور ریاست ګرځندوی امریت په جلال اباد ښار کې ۲۳ سیاحتي او زیارتي شرکتونه مهرلاک کړل. طالبان وايي چې تړل شوو شرکتونو د فعالیت جوازونه نه درلودل.
د ننګرهار د طالبانو اطلاعاتو او کلتور ریاست د ګرځندوی امر عيد محمد حنفي وايي د شرکتونو د چارو څار سره یې نن هغه ۲۳ هغه شرکتونه او د انلاين خدماتو دفترونه، چې جوازونه يې نه درلودل مهرلاک کړل.
د ګرځندوی امر زياته کړه؛ دا پروسه به تر هغې دوام مومي، څو ټول شرکتونه قانوني جوازونه ترلاسه کړي.
خو په ننګرهار کې د سیاحتي او زیارتي شرکتونو ځیني مسوولان نیوکه کوي چې د کاروبار خونده یې چندانې نشته خو طالبان ترې د جواز د نوي کولو او مالیې په نامه زیاتې پیسې غواړي.
په ننګرهار کې د سیاحتي او زیارتي شرکتونه زیاتره د ایران پاکستان وېزو په بدل کې کمېشن اخلي اودغه وېزې په لوړه بیه په تور بازار کې خرڅوي.
