د افغانستان د تېر جمهوري حکومت لومړي مرستیال امرالله صالح د شنبې په ورځ د (سلواغې ۲۷مه) پر خپله اېکس پاڼه لیکلي چې د طالبانو او پاکستان له لوري، یو پر بل د ترهګرۍ تورونه لګول، د دواړو لوريو اصلي څېرې څرګندوي. هغه وايي، په ریښتیا هم دواړه لوري ترهګر دي.
صالح ویلي طالبان او پاکستان دوه ملګري دي او پر یو بل لګیدونکي تورونه یې رښتیا هم د پام وړ دي.
امر الله صالح په ټینګار سره ویلي چې د پاکستان حکومت او د طالبانو له لوري شوي ادعا سمې دي، ځکه دواړه لوري په ترهګرۍ کې ښکېل دي.
هغه زیاته کړې چې طالبان د پاکستان حکومت د ترهګرو مرکز بولي او برعکس بیا پاکستان ادعا لري چې افغان طالبان د «ټي ټي پي» سره مرسته کوي.
د پخواني جمهوري نظام د لومړي مرستیال په خبره، پاکستان پر طالبانو دا تورونه هم لګوي چې د افغانستان خاوره یې د ترهګرۍ لپاره په یو خوندي ځای بدله کړې ده.
هغه زیاته کړه: « ایا کوم بې طرفه بنسټ شته چې د یو ترهګر ملاتړ کوونکي دولت او د یوې ترهګرې ډلې ترمنځ قضاوت وکړي؟»
د تېر حکومت د دغه مرستیال په خبره، د دغو دواړو لوریو په جنجالونو کې ځان ښکېلول نه غواړي او تابیا یې کړې چې بې طرفه پاتې شي.
د پاکستان او طالبانو ضد دغه څېره داسې مهال دا څرګندونې کوي چې د طالبانو او پاکستان ترمنځ اړیکې خورا په ترینګلي حالت کې دي.
پاکستان په نړۍ والو غونډو او د هېوادونو استازو سره په ناستو ولاړو کې له طالبانو شکایتونه کوي چې د افغانستان په خاوره کې یې «ټي ټي پي» ته پناه ځایونه ورکړي او له هغې ځایه یاده وسله واله ډله په پاکستان کې ترهګریز بریدونه تنظیموي.
طالبانو بیا په وار وار د پاکستان دا ادعاوې رد کړي او د لفظي شخړو تر څنګ دا مسله ان په ډیورنډ کرښه کې د دواړو لوریو ترمنځ پر وسله والو نښتو هم بدله شوې ده.
پر افغانستان د طالبانو له واکمنۍ راوروسته پاکستاني طالبانو هم سترګې کړي او د خېبر پښتونخوا ایالت تر څنګ یې په بېلابېلو ځایونو کې خپل فعالیتونه ډېر کړي دي.
که څه هم د طالبانو د واکمنۍ په لومړیو ورځو کې طالبانو د پاکستان حکومت له پلاویو سره د «ټي ټي پي» ځنې غړي په کابل کې د خبرو لپاره کېنول، خو دواړه لوري د جګړې د پای ته رسیدو لپاره هوکړې ته ونه رسیدل.
پاکستان په وار وار له افغان طالبانو غوښتي چې د «ټي ټي پي» له ملاتړه لاس واخلي خو پر افغانستان واکمنو پرې چندان غوږونه نه دي ګرولي او ځانونه یې له پاکستاني طالبانو ناخبره ګڼلي دي.
د طالبانو له اسنادو ښکاري چې د بهرنيو چارو وزارت یې د «۱۴۰۳ کال د لیندۍ په درېیمه» نېټه په اسلام اباد کې خپل سفارت ته یو لیک استولی چې د پاکستان له چارواکو سره د دې پیسو د ورکړې په اړه خبرې وکړي.
د اسنادو له مخې، د پاکستان پوځ له ۱۴۰۰ «کال د زمري میاشتې څخه تر ۱۴۰۳ د تلې شپږمې» نېټې پورې د افغانستان له فضا څخه الوتنې کړې دي.
د طالبانو د ټرانسپورټ وزارت وايي، دوی د پاکستان د هرې پوځي الوتنې لپاره ۷۰۰ ډالره ټاکلي دي.
د دې معلوماتو پر بنسټ د طالبانو سفارت په اسلاماباد کې د پاکستان له پوځ غوښتي چې د درې کلونو د الوتنو پیسې ورکړي. خو لا تر اوسه پورې روښانه نه ده چې پاکستاني چارواکو دې غوښتنې ته څه ځواب ویلی دی.
د راپورونو پر بنسټ طالبان لا هم د افغانستان د فضا بشپړ کنټرول په واک کې نه لري نه لري.
د مخکیني جمهوري حکومت له پرځېدو وروسته د افغانستان د هوايي ټرافیکو سېسټم هم له کاره غورځیدلی او کار نه کوي.
طالبانو دا غوښتنه په داسې حال کې کړې چې د نړۍوالو اصولو له مخې دا ډول حسابونه باید هر کال تصفیه شي، خو طالبانو نه دي ویلي، چې ولې یې دا موضوع درې کاله ځنډولې وه.
تر دې وړاندې افغانستان انټرنشنل د طالبانو د افشا شويو اسنادو له مخې راپور ورکړی و چې د دې ډلې د بهرنيو چارو وزارت ادعا کړې وه چې د پاکستان بې پیلوټه الوتکو د ۱۴۰۳ «کال د مرغومي له ۱۴مې تر ۲۱مې» نېټې پورې لږ تر لږه ۱۱ ځله د افغانستان فضا ته داخلې شوې دي.
د راپورونو له مخې دا الوتکې د هلمند، کندهار، ننګرهار او پکتیکا پر فضا ګرځېدلې دي.
لا هم معلومه نه ده چې طالبان د افغانستان د هوايي حریم څومره کنټرول لري.
د طالبانو د دفاع وزارت یوه غړي مخکې ویلي و، چې دوی هڅه کوي د روسیې په مرسته د افغانستان پر فضا کنټرول ترلاسه کړي، خو وروسته دا طالب چارواکی له دندې ګوښه کړل شو.
د طالبانو یاد وزارت د امنیتي همکاریو او سرحدي چارو ریاست د «۱۴۰۳لمریز کال د نهمې میاشتې په ۲۴مه» په اسلام اباد کې خپل سفارت ته لیکلي چې د پاکستان بې پېلوټه الوتکو د افغانستان پر هوایي حریم ګزمې کړي دي.
په یاد مکتوب کې لیکل شوي چې د پاکستان بې پېلوټه څارګرو الوتکو د دوی حریم نقض کړی چې د ننګرهار په پچیر اګام، نازیانو او غني خېلو ولسوالیو سربېره د پکتیا پر ځاځي اریوب ولسوالۍ او د پکتیکا په شکین ولسوالۍ باندې د پاکستان پوځ دغو الوتکو هوايي ګزمې کړي دي.
په یاد مکتوب کې د پاکستان د بې پېلوټه هوایي الوتکو د ګزمو کوردینات هم د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت له لوري په اسلام اباد کې له خپل سفیر سره شریک کړي دي.
همدا راز زیاته شوې چې پاکستاني پوله ساتو ځواکونو او پوځیانو په پکتیکا، پکیتا او کونړ ولایت کې د ډیورنډ کرښې له هغې غاړې پر طالبانو د سپکو او درنو وسلو ډزې هم کړي دي.
طالبانو د دغه بریدونو کوردینات هم له شمېرو سره ثبت کړي او په اسلام اباد کې یې خپل سفیر ته استولي دي.
د مکتوب په پای کې راغلي چې طالبان د پاکستان له هوایي خوځښتونو او دغه ډول بریدونو څخه خورا تنګ ته راغلي او له یاد هېواد سره په جدي توګه خپلې اندېښنې شریکوي.
په مکتوب کې زیاته شوې، که څه هم طالبانو په وار وار په بېلابېلو وختونو کې د دغو هوایي سرغړونو او بریدونو په تړاو پاکستاني لوري ته خبرداری ورکړی، خو په پایله کې یې هېڅ ډول اقدامات نه دي شوي.
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت اندېښنه ښودلې چې، د پاکستان حکومت او پوځ یې اړونده شکایتونو ته چندان ارزښت نه دی ورکړی.
طالبانو ګواښ کړی چې د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د پاکستان بریدونه او هوايي سرغړونې پر دغه کرښې تاوتریخوالی لا ډېرولی شي او د دواړو لوریو پر اړیکو هم منفي اغېزې کوي.
د طالب لیکس له لوري په دې افشا شوي سند کې ښکاري چې طالبانو خپل سفیر ته لارښوونه کړې، څو اړونده مسایل د پاکستان حکومت له بېلابېلو ادارو سره شریک کړي. افغانستان انټرنشنل ته په تېرو وختونو کې له کندهار، هلمند او یو شمېر نورو ولایتونو څخه هم د بې پېلوټه الوتکو د ګزمو ویډیوګانې راستول شوې وې؛ خو طالبانو پرې غوږونه کاڼه کړي وو.
د طالبانو د بهرنیو چارو تښتېدلي مرستیال وزیر عباس ستانکزي څه موده وړاندې اندېښنه څرګنده کړې وه چې پاکستان خپل یو شمېر هوایي ډګرونه د امریکا متحده ایالتونو ته په کرایې ورکړي او له هغې ځایه بې پېلوټه الوتکې د افغانستان خاورې ته ننوځي؛ خو پاکستاني لوري د دغو ادعاوو په تړاو څه نه دي ویلي.
کابو دوه میاشتې مخکې بیا د پاکستان جېټ الوتکو د پکتیکا په برمل ولسوالۍ کې هوايي بریدونه وکړل او ادعا یې وکړه چې د «ټي ټي پي» ځینې وسله وال او قوماندانان یې په کې په نښه کړي وو؛ خو طالبانو یې دا ادعا رد کړه او د توند غبرګون په ښودلو سره یې د دغو بریدونو قربانیان عام وزیرستاني کډوال وبلل چې ښځې او ماشومانې هم په کې وې.
د ملګرو ملتونو په ګډون یو شمېر نړۍ والو بنسټونو او د افغانستان د پخواني جمهوري نظام لوړ پوړو چارواکو هم د پاکستان یاد بریدونه وغندل او له نړۍ والو قوانینو یې سرغړونه وبلله.
