د څارونکو څېړنیز بنسټ (او ار ایف) د چین له ترهګرۍ سره د مبارزې په نوې ستراتیژۍ یوه مقاله خپره کړې، چې پهکې افغانستان، پاکستان او چین کې د سخت دریځو ډلو د فعالیتونو پراخوالي، پر طالبانو د چین نفوذ او د افغانستان له طبیعي زیرمو د چین پراخې ګټې اخیستنې ته کتنه شوې.
د چين له ترهګرۍ سره د مبارزې ستراتيژي د سینکیانګ په کور دننه کنټرولولو څخه د بهرنيو ګټو تر خوندي کولو او له اقتصادي او دېپلوماتيکو ګټو سره د سيمه ييزو ګواښونو انډول کولو پورې پراخه شوې ده.
په مقاله کې راغلي د پاکستان او افغانستان تر منځ روان کړکېچ د چین د ترهګرۍ ضد هڅې نورې هم پېچلې کوي.
په ۲۰۲۱ کې د طالبانو له بېرته راستنېدو راهیسې، دغه ډله د ټي ټي پي په څېر سازمانونو په وړاندې د افغان خاورې څخه فعالیت کولو ته زړه نازړه ده.
دغه کار بیجینګ په یوه نازک دریځ درولی او په سیمه کې یې د خپلو دېپلوماتیکو اړیکو انډول ساتلی او د هغو امنیتي ګواښونو په وړاندې مبارزه کوي، چې د دوی ستراتیژیکې ګټې زیانمنوي.
چین په دې لټه کې دی چې پر طالبانو خپل اقتصادي اغېز زیات کړي، په ځانګړې توګه د یو کمربند او یوه لار د نوښت (پي ار ای) په څېر د نوښتونو له لارې، چې موخه یې د افغانستان د طبیعي زیرمو له پراخو شتمنیو څخه ګټه اخیستنه ده.
مقاله وړاندې لیکي: «د چین د پانګونې دا نفوذ نه یوازې د چین لپاره، بلکې د طالبانو لپاره هم مهم دی، چې په اغیزمنه توګه د نړۍوال مشروعیت په لټه کې دي.»
مقاله کې راغلي: «له اقتصادي هڅونې سره سره، په افغانستان کې د چین د ستراتیژۍ بنسټ د دفاعي ګټو لهخوا پرمخ وړل کیږي. د پانګونې د فرصتونو په وړاندې کولو سره، چین هیله لري چې طالبان دې ته وهڅوي چې د ټي ټي پي په څېر ډلو په وړاندې قوي اقدام وکړي او په دې توګه د خپلو اړتیاوو ساتنه وکړي.»
دغه امنیتي تمرکز خورا مهم دی ځکه، چې چین د خپلو پولو په اوږدو کې د ناامنیو په ډېرېدو کې د خپلو ملي ګټو ساتنه کوي.
د پاکستان او افغانستان تر منځ وروستیو پوځي نښتو، په افغانستان کې د ټي ټي پي پر مرکزونو د هوايي بریدونو په ګډون، د طالبانو سخت اعتراضونه راپارولي دي، چې پاکستان د دغو عملیاتو په ترڅ کې د ملکي تلفاتو په رامنځته کولو تورنوي.
مقاله کې راغلي، که د پاکستان او افغانستان اړیکې ترینګلې کیږي، دا د خپلو پانګوونو د ثبات په اړه د چین اندیښنې زیاتوي، په ځانګړې توګه د تاوتریخوالي زیاتوالی د سیپېک په څېر مهمې پروژې کمزورې کوي.
سربیره پردې، که چېرې افغانستان د وسله والو ډلو په پټنځای بدل شي او سیمه نوره هم بې ثباته کړي، د چین ستراتیژیکې ګټې له ګواښ سره مخامخ کوي.
د چین دوه اړخیزه ستراتیژي
په کور دننه په شينجيانګ کې د چين سخت امنيتي تدابیر د تروريزم ضد پراخې تګلارې منعکس کوي، چې د افغانستان او طالبانو د رژيم په اړه يې د تګلارې پراخوالی ښيي.
په داسې حال کې چې د طالبانو هغه ښکاره ژمنه، چې د افغانستان خاوره به د نورو هېوادنو په ضد نه کاریږي اوس یوازې ژمنه ښکاري او دغه هېواد د ترهګرو ډلو د شتون له امله سخت کمزروی شوی، د دوی محدودې سرچینې او داخلي اختلافات له تروریزم سره د مبارزې اغیزمنې هڅې ځنډوي، او د ترهګرو پر فعالیتونو د مرکزي کنټرول پلي کولو وړتیا پیچلې کوي.
لکه څنګه چې د پاکستان او افغانستان ترمنځ تاوتریخوالی د ټي ټي پي د فعالیتونو او غچ اخیستونکو اقداماتو له امله زیاتیږي، د منځګړیتوب په توګه د چین رول نور هم مهم کیږي.
دا د څو اړخیزه ستراتیژیو اړتیا په ګوته کوي، چې له جیوپولیټیک ملحوظاتو سره د امنیتي اندیښنو انډول برابر کړي.
د ترهگرۍ ضد سناریوګانو په اړه د متحده ایالاتو او چین روانه سیالي، د ټرمپ د ادارې د بېرته راستنېدو لاندې به سیمه ییز ثبات او نړۍوال امنیتي خوځښت ته بل شکل ورکړي.
د چین له ترهګرۍ سره د مبارزې ستراتیژي احتمال لري چې سیاله پاتې شي - د اوږدمهاله اقتصادي هیلو په وړاندې د سملاسي امنیتي اړتیاوو برابرول، چې موخه یې د نړیوال امنیت په جوړولو کې د یو مهم لوبغاړي په توګه په ځان بسیا کېدل دي.
په پاکستان کې د ګواښونو زیاتوالی
مقالې په پاکستان د سخت دریځو د فعالیتونو ډېروالي ته هم اشاره کړې او لیکي: په ګاونډیو سیمو کې د (ټي ټي پي) په څیر ډلو بیا راپورته کیدل د چین ملي امنیت په مستقیم ډول ګواښي.
لکه څنګه چې بیجینګ په پاکستان کې خپله اقتصادي پانګونه زیاتوي، په ځانګړې توګه په ټوله سیمه کې د لویو زیربنایي پروژو له لارې، د دې پانګونو امنیت خورا مهم شوی دی.
ټي ټي پي، له حکومت سره د ایډیالوژیکي مخالفت او د سیمه ییزو سرچینو د بهرني استخراج په وړاندې د ناراضۍ له امله، په زیاتیدونکي توګه هغه چینایي وګړي په نښه کوي چې په دغو پروژو کې کار کوي.
په پاکستان کې نا امنۍ په بیجینګ کې امنیتي اندېښنې زیاتې کړې دي.
د ټي ټي پي ترڅنګ، نورو وسله والو اورپکو ډلو، لکه د بلوڅ بیلتون غوښتونکو ډله (بي ایل اې) د چینایي وګړو په وړاندې د بریدونو مسوولیت په غاړه اخیستی دی، او ادعا کوي چې د سیپېک نوښتونو په سیمه کې بلوڅ ټولنې ته زیان رسولی او له سیمه ییزو سرچینو څخه یې ګټه اخیستې ده.
دا پرمختګونو له چین سره د پاکستان اړیکې د ترهګرۍ ضد ستراتیژۍ کې ژورې نغښتې دي. لکه څنګه چې په چینایي کارګرانو بریدونه زیات شوي، پاکستان اړ شوی چې د ترهګرۍ ضد هڅو ته وده ورکړي، اضافي پوځي سرچینې ځای پرځای کړي او د چینایي پانګونو په شاوخوا کې امنیتي پروتوکولونه پراخ کړي.
د راپورونو له مخې د چینایي وګړو پر وړاندې د ترهګریزو بریدونو شمیر د ۲۰۲۲ او ۲۰۲۳ ترمنځ دوه پر دریمه برخه ډیر شوی.
د پاکستان لومړي وزیر شهباز شریف د ترهګرۍ ضد نوې ستراتیژي اعلان کړه چې تمرکز یې د نوي پوځي عملیاتو پر ځای د استخباراتي معلوماتو پر بنسټ د روانو عملیاتو پیاوړتیا باندې تمرکز کوي.
دغه تګلاره نه يوازې په شينجيانګ کې د چين له تګلارو سره سمون خوري، بلکې په پاکستان کې اوسنۍ سياسي فضا هم منعکسوي، چې موخه يې د اوږدې مودې داخلي شخړو وروسته پر پوځ د خلکو باور بېرته راګرځول دي.
