د افغانستان انټرنشنل - پښتو خبریال
د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو نړۍوال صندوق اندېښنه ښودلې، چې په سږني تعلیمي کال کې د طالبانو د بندیزونو له کبله په ټول افغانستان کې شاوخوا ۴۰۰ زره افغانې نجونې ښوونځي ته له تګ محرومې شوې دي.
د یاد سازمان اجراییه رییسې کاټرین راسل اندېښنه ښودلې، چې د دغو بندیزونو له کبله له زده کړو د محرومو شویو نجونو شمېر ۲.۲ میلیونو ته ورسید. هغه وایي: «که دا بندیز تر ۲۰۳۰ کال پورې دوام وکړي؛ نو څلور میلیونه نجونې به له ښوونځیو ته له تګ څخه پاتې شي.»
د یونېسف دغه مشرې اندېښنه څرګنده کړې، چې دا حالت د افغانستان پر راتلونکي ناوړه اغېزې لري.
کاټرین ویلي، په اوږد مهال کې به د زده کړو دغه بندیزونه د افغانستان روغتیایي سېسټم او اقتصاد سخت زیانمن کړي چې له کبله به یې د ښځو ژوند هم لا نور له ستر ګواښ سره مخ شي.
یونېسف وېره لري، چې د دې حالت دوام په جبري توګه د ودونو تر څنګ په کم عمرۍ کې د نجونو د ودولو لپاره لاره پرانېزي چې د هغوی پر روغتیایي او رواني وضعیت بدې اغېزې لرلی شي.
د نجونو د زده کړو مخنېوي سره تړلې یوه بله اندېښنه دا ښودل شوې چې د ښځینه کارکوونکو د کمښت سبب ګرځي او همدا راز د لازمو روغتیایي اسانتیاوو څخه یې نورې هم بې برخې کوي.
د دغه سازمان د اټکل له مخې، د دې بندیز له امله به هر کال ۱۶۰۰ میندې د ولادت پر مهال خپل ژوند له لاسه ورکړي، او تر ۳۵۰۰ زیات نوي زیږېدلي ماشومان به مړه شي.
له طالبانو د یونېسف غوښتنې
د یونیسف اجراییه رییسې ټینګار کړی، چې د افغان نجونو د زده کړو مخنیوی به د هېواد د راتلونکي نسلونو لپاره ناوړه پایلې ولري.
نوموړې وویل: «طالبان نه شي کولای د خپل نفوس نیمایي برخه له زده کړو بېبرخې کړي. ټولې نجونې باید بېرته مکتبونو ته ولاړې شي. زده کړې یوازې اساسي حق نه دی، بلکې د یوه باثباته، پرمختللي او هوسا ټولنې جوړولو یوازینۍ لار ده.»
یونېسف له طالبانو په کلکه غوښتي چې پر نجونو او ښځو روان بندیزونه ژر تر ژره پای ته ورسوي ؛خو ښکاري چې د طالبانو مشر ملا هبتالله په تېر کې هم دغه ډول غوښتنو ته چندان ارزښت نه دی ورکړی.
د ملګرو ملتونو دغه سازمان ټینګار کړی چې له دې بندیزونو سره سره خپلو تعلیمي پروګرامونو ته دوام ورکړی، چې له مخې یې ۴۴۵ زره ماشومانو ته د زده کړې زمینه برابره کړې چې ۴۶ سلنه یې نجونې دي.
همدا راز یې ډاډ ورکړی، چې د ښځینه ښوونکو د پیاوړتیا لپاره یې هم ځنې پروګرامونه پلي کړي دي.
د نجونو زد کړې او د طالبانو داخلي کړکېچ
د طالبانو ترمنځ په ښکاره د نجونو زده کړو پر سر د ژورو اختلافاتو خبرې کېږي.
د سراج الدین حقاني په مشرۍ د حقاني ډله د ملا هبتالله له دغو بندیزونو سره جوړ نه دي او تل یې غړو په خپلو څرګندونو کې د خپل مشر له لوري لګول شوي بندیزونه غندلي دي.
نږدې دوه میاشتې وړاندې په خوست کې د حقاني شبکې غړی او د طالبانو د کورنیو چارو وزارت مرستیال مولوي محمد نبي عمري د نجونو یوې دیني مدرسې ته د زده کړو د بندیز په برخه کې د ناتوانۍ اوښکې تویې کړې.
د ټولنیزو رسنیو کارونکو ویل، چې د نجونو زده کړو په مسله کې نور طالبان د ملا هبتالله دریځ نه شي بدلولی او یوازې د ناچارۍ اوښکې ورپاتې دي.
له دې ور هاخوا په همدې خوست کې د طالبانو د بهرنیو چارو مرستیال وزیر عباس ستانکزي هم د خپل مشر د خلاف څرګندونې وکړې او د نجونو زده کړو د بندیز په مسله کې یې د هغه دریځ د اسلامي شریعت خلاف وبللو.
عباس ستانکزي ملا هبتالله تورن کړی، چې د خپل شخصي طبعیت له مخې یې د ښوونځیو دروازې تړلې دي او دا ډول کړنې یې په «کاذب غرور» کې شمېرل کېږي.
تر دې څرګندونو لا ورځ تېره نه وه چې ملا هبتالله د هغه د نیول کیدو امر وکړ؛ خو عباس ستانکزي وار دمخه کړ او له کابله یې متحده عربي اماراتو ته پښې سپکې کړې.
د طالبانو د بهرنیو چارو دا مرستیال وزیر اوس له یوه نامعلوم برخلیک سره مخ دی او د ملا هبتالله د نیول کیدو له ویرې تر دوه میاشتو تېریدو وروست هم بېرته هېواد ته نه دی ستون شوی.
غبرګونونه او د طالبانو کاڼه غوږونه
طالبانو د خپلې لومړۍ واکمنۍ په څېر په ۲۰۲۱ کې تر واک ته رسیدو وروسته نه یوازې له شپږم ټولګي پورته د نجونو پر ښوونځیو بندیز ولګاوه بلکې د پوهنتونونو دروازې یې هم پرې بندې کړې.
د روان کال په جنورۍ میاشت کې د افغانستان په ګاونډ اسلام اباد کې د اسلامي هېوادونو استازي «په مسلمانو ټولنو کې د نجونو زده کړې» تر عنوان لاندې په یو نړۍواله غونډه کې راڅرګند شول ؛خو طالبان له بلنې سره سره دغه غونډه کې ګډون ونه کړ.
د اسلامي هېوادونو استازو د طالبانو له لوري د نجونو پر زده کړو او ښځو روان بندیزونه له اسلام څخه په واټن کې وبلل او پرې غږ یې وکړ چې ژر تر ژره دا ستونزه اوار کړي.
د نوبل د سولې جایزې پښتنې ګټونکې ملالې یوسفزۍ پر طالبانو نیوکه وکړه، چې د خپل سختدریځې مذهبي فکر له مخې یې پر نجونو زده کړې بندې کړي او د «پښتنو په دودونو» کې د زده کړې خلاف هېڅ نه شته.
همدا راز د لوېدیځو هېوادونو په ګډون د بشري حقونو نړۍوالو سازمانونو د ملا هبتالله له لوري د نجونو پر زده کړو شته بندیزونه غندلي؛ خو د طالبانو مشر پرې غوږونه کاڼه کړي دي. که څه هم د یادې ډلې ویاند ذبیح الله مجاهد څو څو ځله رسنیو ته وویل، چې د زده کړو دغه بندیز تر «امر ثاني» پورې دی؛ړخو اوس د هغه پر دغو خبرو هم افغانان چندان باور نه کوي.
نه یوازې په نړۍواله کچه بلکې په کور دننه افغانان هم د نجونو د زده کړو بندیزونو دغه مسلې خورا اندېښمن کړي او ځینې مجبوره شوي، چې د خپلو لوڼو د زده کړو لپاره هېواد پرېږدي.
طالبانو په هېواد کې د نجونو د زده کړو پر ملاتړ هر ډول ناستې ولاړې بندې کړي دي.
دغه ډلې د نجونو د زده کړو او بشري حقونو یو شمېر فعالان چې د ملا هبتالله دغه دریځ یې په رسنیو او عامه ځایونو کې ننګوولی و، د دغه ډلې د استخباراتو له لوري زنداني شوي او تر سختو شکنجو لاندې هم نیول شوي دي.