د ایران په خراسان رضوي ولایت کې د بهرنۍ پانګونې په جذب کې افغانان لومړی ځای لري
د ایراف خبري اژانس د خبر له مخې، د ایران په خراسان رضوي ولایت کې د بهرنۍ پانګونې په جذب کې تېر کال افغان پانګهوال د ۶۵ سلنې پانګونې سره لومړی ځای لري.
د ایراف خبري اژانس د خبر له مخې، د ایران په خراسان رضوي ولایت کې د بهرنۍ پانګونې په جذب کې تېر کال افغان پانګهوال د ۶۵ سلنې پانګونې سره لومړی ځای لري.
د خراسان رضوي د مالي او اقتصادي چارو مشر حمید حسیني وویل، چې په ۱۴۰۳کال کې د دغه ولایت لپاره څه باندې ۳۴۰مېلیونه ډالر بهرنۍ پانګونه ټاکل شوې وه.
هغه زیاته کړې، چې له دې پیسو څخه ۲۷۳مېلیونه ډالر جذب شوي او له ۲۴ مېلیونه ډالرو څخه زیاته پانګه دغه ولایت ته داخل شوې ده.
حمید حسیني ویلي:« عماني پانګهوال په دغه ولایت کې د ترسره شوې ټولې پانګونې ۴۰ سلنه جوړوي، چې په دغه نوملړ کې دویم ځای لري.»
د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونې مرستیال خانجان الکوزي تر دې مخکې ویلي و، چې ګڼو افغان سوداګرو خپلې پانګې ایران ته انتقال کړې دي.
هغه ويلي و، په ايران کې د افغانانو د پانګونې اندازه درې مېليارد ډالرو ته رسېدلې ده چې ډېرى يې هغه پانګهوال دي چې په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنۍ وروسته ايران ته تللي دي.
په افغانستان کې د طالبانو بیا ځلې واک ترلاسه کولو وروسته نږدې ټولو بهرنیو پانګهوالو له افغانستانه د وتلو سربېره یو شمېر افغان پانګهوالو هم خپلې پانګې او شرکتونه له افغانستانه و اېستل.
د ایراف خبري اژانس راپور ورکړی، چې د طالبانو استخبارتو له لوري د سید علي اکبر حسني په نوم نیول شوی عکاس لادرکه دی او د برخلیک په تړاو یې هېڅ معلومات نشته.
د راپور له مخې، نوموړی څلور میاشتې وړاندې د عکاسۍ د یوې پروژې لپاره نیمروز ولایت ته تللی و او هلته د طالبانو ځايي استخباراتو نیولی دی.
سرچینې وايي، چې نوموړي له دې وړاندې هم څو ځله افغانستان ته سفرونه کړي وو او د یورو نیوز په ګډون یې له یو شمېر معتبرو نړۍوالو رسنیو سره همکاري لرله.
د رسنیو د ازادۍ ملاتړي وايي، چې د حسني نیول یو ښکاره برید دی پر خبریالانو او دا کار ان د هغو قوانینو خلاف دی چې طالبان یې د منلو ادعا کوي.
د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت وخت ناوخت ویلي، چې د رسنیو اړوند ستونزې باید د دغه وزارت د ځانګړې کمېټې لهخوا د افغانستان د رسنیو د قانون له مخې وڅېړل شي؛ خو حسني له نیول کېدو راهیسې نه محکمه شوی، نه یې جرم معلوم دی او نه دا څرګنده ده چې د طالبانو کومې استخباراتي ادارې نیولی او چېرې بندي دی.
ایراف زیاتوي، په دې برخه کې بله اندېښمنوونکې مسله دا ده چې د ایراني چارواکو په ګډون طالبانو هم تر اوسه د نوموړي عکاس د برخلیک په اړه ښکاره څه نه دي ویلي. لاهم معلومه نه ده چې د نوموړي دوسیه د دواړو خواوو په اجنډا کې شته او که نه.
دغه اژنس لیکلي، خلک تمه لري چې د ایران حکومت په ځانګړي ډول د بهرنیو چارو وزارت او په کابل کې د دوی سفارت د دغه زنداني عکاس قضیه نه یوازې جدي وڅاري؛ بلکې د خلاصون لپاره یې هم هڅې وکړي.
د دغه ایراني عکاس د زنداني کېدو مسله داسې مهال رسنیزه کېږي، چې طالبانو په هېواد کې د بیان پر ازدۍ سخت محدودیتونه او بندیزونه لګولي دي.
تر دې دمخه طالبانو یو شمېر افغان خبریالان هم شکنجه کړي او زنداني کړي دي.
تازه د افغان خبریالانو د ملاتړ سازمونونو د یادې ډلې په زندانونو کې د لس تنو زنداني افغان خبریالانو د خوشې کېدو غوښتنې هم کړې دي.
د رسنیو او خبریالانو پر وړاندې د طالبانو سختو تګلارو له امله په هېواد کې لسګونه رسنۍ تړل شوې او سلګونه خبریالان کډوالۍ ته اړ شوي دي.
له بلجیم او ډنمارک وروسته د پښتون ژغورنې غورځنګ کاناډا څانګې په تورنټو کې د پاکستان له خوا د افغان کډوالو د جبري ستنولو په غبرګون لاریون وکړ. لاریون کوونکو د کډوالو په اړه د پاکستان دغه اقدام د بشري حقونو د نړۍوالو قوانینو خلاف عمل یاد کړی.
په دغه لاریون کې د پاکستاني ریاست له خوا پر پښتنو د روانو ظلمونو، جبري ورکولو، او بندي کولو پر ضد هم غږ پورته شو.
لاریون کوونکو د پښتون ملتپالو مشرانو لکه علي وزیر، ملک نصیر کوکيخېل او حاجي صمد چې د پاکستان په بند کې دي، د سمدستي خوشې کېدو غوښتنه وکړه.
د پښتون ژغورنې غورځنګ کاناډا څانګې غړي ډاکټر رحیم سیال افغانستان انټرنشنل - پشتو سره په خبرو کې ددغه لاریون په اړه وویل: «زموږ غوښتنې د پاکستان له خوا د افغان کډوالو جبري بېرته ستنولو غندل وو، د نړۍوالو توجه راجلبول او همدا ډول د کاناډا نه غوښتنه وه چې په پاکستان فشار رواړي څو د افغان کډوالو جبري ستنول ودروي، په ټوله کې زموږ هدف دا وو چې خلک پوه شي چې په پاکستان او ایران کې د افغان کډوالو سره ظلم روان دی.»
ددغه غورځنګ یو بل غړي سید مزمل شاه د لاریون ګډوالو ته وویل: «زموږ مبارزه یوازې د سرحدونو خبره نه ده، دا د عزت، انصاف، او له وېرې پرته د ژوند کولو حق دی،».
په دغه لاریون کې د افغانستان د تېر جمهوري نظام د لغمان والي عبدالجبار نعیمي هم ګډون کړی وو.
د لاریون ګډونوالو له نړۍوالو او کاناډايي ادارو وغوښتل، چې د دې ظلمونو پر وړاندې خپل مسولیت ترسره کړي.
د پښتون ژغورنې غوځنګ مرکزي څانګې په پاکستان دننه او په بهرنیو هېوادنو کې د افغان کډوالو د جبري بېرته ستنولو په غبرګون کې لاریونونه اعلان کړي،
نن له کاناډا وړاندې په ډنمارک او بلجیم هېوادنو کې کې هم د دغه غورځنګ غړو لاریونونه ترسره کړل او د افغان کډوالو پر وړاندې د پاکستان دریځ یې وغانده.
د پاکستان حکومت پرېکړه کړې، چې په دغه هېواد کې مېشت درې مېلیونه افغان کډوال جبري له خپل هېواد څخه وباسي.
ملګرو ملتونو او د بشري حقونو نړۍوالو ادارو د پاکستان دغه پرېکړه غیر قانوني او غیر انساني بللې ده او له پاکستان یې غوښتي، چې د کډوالو د جبري بېرته ستنولو لړۍ ودروي.
په افغانستان کې د کډوالو اړوند ادارو د معلوماتو له مخې، له ۲۰۲۳ کال راپدېخوا پاکستان نږدې اته لکه افغان کډوال جبري افغانستان ته ستانه کړي دي.
د پاکستان ډان ورځپاڼې په یوې خپرې شوې مقاله کې چې د طالبانو او پاکستان ترمنځ د اړیکو او بېباورۍ اړوند ده، ویلي چې افغان کډوال د دواړو خواوو د کړکېچنو اړیکو قرباني دي. په مقاله کې د پاکستان پر افغان تګلارې سختې نیوکې شوې او روانه ناامني یې له دغو اړیکو سره تړلې بللې ده.
په مقاله کې راغلي: (ډېری وخت ویل کېږي چې پاکستان روښانه او خپلواکه افغان پاليسي نه لري. هغه څه چې د پاکستان پوځ او استخباراتو(په تاريخي ډول) د افغانستان په اړه تعقیب کړي، زیاتره د هند پر محور ولاړه تګلاره و. کله چې په کابل کې یو هندپال حکومت ړنګ شو، نو اسلاماباد د نوي وضعیت په وړاندې بې باوره او ناپېیلی ښکاره شو.)
په مقاله کې دغه راغلي، چې د پاکستان د پوځ او د هغوی له خوا د ملاتړ کېدونکو پوهانو ډېرې هیلې دا وې، چې ګواکې دوی وکولای شي له افغانستان سره له پولو هاخوا سترې اقتصادي پروژې پیل کړي او یو ملګری حکومت په ګاونډ کې ولري.
طالبان په افغانستان کې د پاکستان ضد احساسات پاروي
په بنسټیز ډول اسلامي جماعت د پاکستان د پوځ سره د افغانستان د تګلارې په جوړولو کې مهم رول ادا کړی، چې دا تګلاره د هند په اړه د پاکستان له پراخې ستراتېژۍ سره همغږې وه.
د پاکستان له جوړېدو راهيسې، افغانستان د پاکستان حاکميت په سختۍ سره منلی او اکثره یې د خېبرپښتونخوا او بلوچستان د قامپالو او بېلتونپالو خوځښتونو ملاتړ کړی.
افغانستان له هند سره نږدې اړیکې لرلي، خو که څه هم تل د ترینګلتیاوو لامل بلل شوی، هېڅکله یې پاکستان ته مستقیم پوځي ګواښ نه دی کړی، ان د ۱۹۶۵ او ۱۹۷۱ کلونو د جګړو پر مهال هم.
پاکستان او افغانستان سره له دې چې د سړې جګړې پرمهال د متضادو بلاکونو برخه و، خو لا یې هم دا چانس درلود چې دوستانه اړیکې ولري.
دواړو لورو ته د واک غوښتونکو اشخاصو غرور اکثرا دا فرصتونه ضایع کړي او یو بل یې پارولي او خفه کړي دي.
پاکستان د طالبانو ځکه ملاتړ وکړ، چې د ډيورنډ په کرښه یو دوستانه حکومت رامنځته کړي، خو منتقدین وايي چې د پاکستان د پوځ له نظره "دوست هېواد" هغه دی چې تابع وي، نه برابر.
د مقالې په یوې برخه کې راغلي، چې د تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) موضوع اوس د پاکستان او افغانستان ترمنځ یو له تر ټولو جدي خنډونو څخه ګرځېدلې، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ یې ژور اختلافات رابرسېره کړي دي.
د مقالې پربنسټ، کله چې د انتخاب وخت راغی، نو د طالبانو حکومت داسې ښکاره کړه لکه د ټي ټي پي ملاتړ یې چې د پاکستان سره د ښې اړیکې پر ځای غوره ګڼلې وي او دا هماغه طرز دی چې پخوانيو افغان حکومتونو هم له اسلاماباد سره خپل روابط اداره کول.
اسلاماباد اوسمهال اندېښنه لري، هسې نه افغانستان له هند سره لا نږدې شي او دا موضوع د پاکستان سره په ډيورنډ کرښه یو ګواښ بلل کېږي.
په مقاله کې زیاته شوې ده، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو ترينګلتيا د نه ختمېدونکي بېباورۍ ښکارندوی ده، سره له دې چې د سوداګرۍ او د پولو امنيت په برخه کې د همکارۍ هڅې روانې دي، خو دا بېباوري نوره هم ژوره کېږي.
افغان کډوال په پاکستان کې د دې ترينګلو اړیکو قرباني شوي
د طالبانو لپاره د ټي ټي پي موضوع اوس د "عزت" او د یوې ستراتېژيکې پانګې په توګه مطرح ده.
هغوی د دې ډلې د ملاتړ په بدل کې له پاکستان سره خپلې اړيکې زیانمنې کړي او په پاکستان کې مېشتو افغانانو د هوساینې پروا یې نه ده کړې.
له بلې خوا، طالبان د افغانستان دننه د پاکستان ضد احساساتو ته وده ورکوي.
د دوی رسنۍ فعاله دي او بېرته راګرځېدلي افغان کډوال او د دوی ستونزې رسنيزې کوي او دا هم وايي، چې په پاکستان کې هغوی ته سپکاوی شوی.
د مقالې له مخې، دا روایت اوس ان هغو افغانانو کې هم محبوبیت موندلی، چې پخوا د طالبانو د واک سخت مخالفين وو.
اوس افغان شاعران او فرهنګي شخصيتونه د طالبانو واک ته رومانتيکه بڼه ورکوي، پاکستان ته بد وايي او کډوالو ته وايي، چې له کلونو جلاوالي وروسته بېرته وطن ته ستانه شي.
د ډان ورځپاڼې په دې مقاله کې راغلي، چې اوسنی وضعیت د ځان ارزونې یو فرصت برابروي، په ځانګړي ډول د پاکستان لپاره او هغو مذهبي ګوندونو لپاره چې پخوا یې په افغانستان کې د "جهاد" ملاتړ کاوه.
خو پاکستان اوس د عکسالعمل په حالت کې دی او داسې ښکاري، چې د افغان کډوالو شړل د یوه ستراتېژیک پلان پر ځای سیاسي انګیزه لري.
دا سزا ورکونکی چلند یوازې د مایوسۍ څرګندونه نه ده، بلکې د دې خبرې پټ اعتراف هم دی چې د پاکستان افغان پاليسي ناکامه شوې ده.
دې پاليسۍ پنځوس کاله دوام درلود، خو په بدل کې یې یوازې ترهګري، تندلاريتوب، اقتصادي کمزورتیا او د حکومتدارۍ ضعف ورکړ.
دا پایلې لا هم د پاکستان او افغانستان ترمنځ په اړیکو کې د تور سیورې په څېر پاتې دي.
په مقاله کې زیاته شوې، چې د پخوانيو زخمونو بیا راخلاصول، د رغېدو لاره نه ده او د دواړو هېوادونو ترمنځ باید یو نوی پیل وشي، یو نوی فکر چې د ښې اړیکې لپاره نوي اصول وضع کړي.
دا نوی پیل کولای شي د پاکستان د کډوالو پالیسۍ له بیا کتنې سره پيل شي او باید یو بشپړ، عزتمند او خوندي پلان جوړ شي، څو افغان کډوال په خپله خوښه خپلو کورونو ته ستانه شي.
د مقالې په یوې برخه کې دا زیاته شوې ده، چې دا پلان باید یوازې بشري اړخ ونه لري، بلکې باید د اقتصادي همکاریو لپاره هم زمینه برابره کړي او د دواړو هېوادونو ترمنځ او له پولو هاخوا تر ټولو مهمه دا ده، چې دا پلان باید د افغانستان په کورنيو چارو کې د نه لاسوهنې ژمنه ولري، پرته له دې چې نړۍوال یا سیمهییز قدرتونه څه غوښتنه لري.
د مقالې پایله دا ده، چې که پاکستان بیا هم په افغانستان کې له نوې مداخلې سره زړه وتړي، دا نه یوازې هلته بېثباتي زیاتوي، بلکې د پاکستان په خپل نازک وضعیت لرونکو سیمو لکه بلوچستان او خېبرپښتونخوا کې هم ناارامي نوره زیاتوي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت وایي، چې چین د دې ډلې استازو ته د شانګهای د همکارۍ سازمان په غونډه کې د ګډون بلنه ورکړې ده. د دغه وزارت ادارې مرستیال محمد نعیم په کابل کې د چین له سفیر ژاو شینګ سره په کتنه کې د شانګهای غونډې ته د دې ډلې د استازو د بلنې هر کلی وکړ.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د یکشنبې په ورځ په یوه خپره کړې خبرپاڼه کې ویلي، چې په دې کتنه کې دواړو لورو د طالبانو د حکومت او چین ترمنځ د سیاسي، اقتصادي او فرهنګي همکاریو پر پراختیا خبرې وکړې او د دواړو هېوادونو د اړیکو د پیاوړتیا لپاره یې د ګډو هڅو غوښتنه وکړه.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت په دې خبرپاڼه کې د رابلل شوي پلاوي د کچې او جوړښت په اړه جزئیات نه دي ورکړي.
د چین سفیر د طالبانو په حواله ویلي، چې هېواد یې له افغانستان سره اړیکو ته ځانګړی اهمیت ورکوي.
چین یو له هغو څو هېوادونو څخه دی، چې په رسمي ډول یې د طالبانو سفیر منلی او د افغانستان له واکمن رژیم سره نږدې ډیپلوماتیکې او سیاسي اړیکې لري.
د طالبانو تر واکمنۍ وړاندې افغانستان د شانګهای د همکارۍ سازمان څارونکی غړی و، خو په ۲۰۲۱ کال کې د رژیم له ړنګېدو وروسته د دغه هېواد غړیتوب وځنډول شو او له تېرو څلورو کلونو راهیسې د دغه سازمان په غونډو کې د طالبانو استازو ته پکې بلنه نه ده ورکړل شوې.
د شانګهای د همکارۍ سازمان سرمنشي نورلان یرمیک بایف مخکې اعلان کړی و، چې د دغه سازمان د غړو هېوادونو د مشرانو د شورا ۲۵مه سرمشریزه به د ۲۰۲۵ کال په دویمه نیمایي کې په چین کې تر سره شي.
هغه دا هم وویل چې د غونډې اجنډا به "ډېره بډایه" وي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي د پاکستان د بهرنیو چارو له وزیر سره په ټلیفوني خبرو کې د افغان کډوالو د ستونزو د هواري په موخه د کنټرول خونې له رامنځته کېدو هرکلی وکړ.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د ویاند مرستیال حافظ ضیاء احمدتکل په خپل اېکس کې لیکلي، چې امیر خان متقي له خپل پاکستاني سیال محمد اسحاق ډار سره ټلیفوني خبرې کړي او په کابل کې یې د دواړو لورو ترمنځ د شویو ژمنو پر تعقیب ټينګار کړی.
نوموړي لیکلي: «په دې ټلیفوني مکالمه کې ښاغلي اسحاق ډار کابل ته د سفر په جریان کي د ښې مېلمه پالنې له امله مننه وکړه او ټينگار يې وکړ، چې کابل کې د شویو ژمنو د پلي کېدو لپاره به هڅې کوي او په ځانگړي ډول د کډوالو د ستونزو په حل کولو او شکایتونو د اورېدلو لپاره به جدي اقدامات کوي.»
حافظ ضیاء احمد تکل لیکلي، چې په دغه ټلیفوني خبرو کې اسحاق ډار د پاکستان د کورنيو چارو وزارت له خوا د کنټرولخونې د ايجاد او د کډوالو د شکايتونو د اورېدو په موخه د مرستې لپاره د تلیفوني شمېرو د خپرولو خبر هم ورکړ.
نوموړي وړاندې لیکلي: «امیرخان متقي هم کابل ته د خپل پاکستاني سيال سفر د ستونزو د حل په لور یو مثبت ګام وباله او د شویو پرېکړو د پلي کولو، په ځانگړي توگه هېواد ته د راستنېدونکو افغان کډوالو ستونزو ته د رسېدو په موخه په مرکزي کچه د کنترولخونې او د مرستې د اړيکې شمېرو د فعالولو اقدامات وستایل.»
دا په داسې حال کې ده، چې پاکستان د افغان کډوالو د ځورونو د پېښو د ثبت لپاره یوه ۲۴ ساعته فدرالي کنټرول خونه جوړه کړې ده.
دغه اقدام کابل ته ددغه هېواد د مرستیال لومړي وزیر او د بهرنیو چارو وزیر محمد اسحاق ډار له سفر او اعلان وروسته شوی.
د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړی استازی وايي، چې د ملي ناورین د معلوماتو مدیریت مرکز (NCIMC) کې له افغان کډوالو سره د مرستې او د احتمالي ځورونې د شکایتونو د ثبت لپاره یو ۲۴ ساعته فعال فدرالي کنټرول روم جوړ شوی دی.
محمد صادق وايي، چې دا کنټرول خونه د افغانانو د بېرته ستنولو بهیر کې د شفافیت او انساني چلند د تامین لپاره کار کوي او هر ډول شکایتونو ته به رسېدنه کوي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر محمد اسحاق ډار او ورسره پلاوي تېره ورځ کابل ته رسمي سفر کړی او له طالب چارواکو سره یې د دوه اړخیزه اړیکو ترڅنګ، په امنیتي، اقتصادي او په پاکستان کې د افغان کډوالو په اړه خبرې وکړې.
په دې وروستیو کې د طالبانو او د پاکستان ترمنځ اړیکې خورا ترینګلي حالت ته رسېدلې وې، دواړو لوریو په یو بل د ترهګرو ډلو د پاللو تورونه پورې کول.
پاکستان ادعا کړې وه، چې افغان طالبانو ټي ټي پي ته په خپله خاوره کې ځای ورکړی او له هغه ځایه په پاکستان کې بریدونه ترسره کوي.
همدا ډول طالبانو بیا پاکستان تورن کړی وو، چې داعش ته یې روزنځایونه ورکړي دي.
دا تورونه دواړو خواو رد کړي وو.