ټي ټي پي: په خېبر پښتونخوا کې مو ۵ امینتي کسانو ته مرګ ژوبله اړولې

تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) ادعا کړې چې د خېبرپښتونخوا په بېلابېلو سیمو کې یې ۶ بریدونه ترسره کړي، د دوی په وینا په دغه بریدونو کې یو امنیتي کس وژل شوی او څلور نور ټپیان دي.

تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) ادعا کړې چې د خېبرپښتونخوا په بېلابېلو سیمو کې یې ۶ بریدونه ترسره کړي، د دوی په وینا په دغه بریدونو کې یو امنیتي کس وژل شوی او څلور نور ټپیان دي.
ټي ټي پي د یوې اعلامیې په خپرولو ویلي چې دغه بریدونه یې د پنجشنبې په ورځ (د اپریل۲۴مه) د الخندق عملیاتو تر چتر لاندې ترسره کړي.
د دغې ډلې په اعلامیه کې راغلي، د لکي مروت ولسوالۍ د غزني خېل په پیزو سیمه کې د پولیسو پر کاروان وسلهوال برید کړی، چې په پایله کې یې یوه موټر ویجاړه شوی، او مرګ ژوبله یې ور اړولې.
دغه ډله په خپلې اعلامیې کې زیاتوي، چې د سویلي وزیرستان په تیارزه سیمه کې دغې ډلې یوه غرنۍ سیمه کې جګړه کړې. خو د مرګ ژوبلې په اړه یې څه نه دي لیکلي.
اعلامیه زیاتوي چې وسله والو یې د باجوړ په ناوګۍ سیمه کې د سرتېرو پر ګزمه د سړک غاړې ماین ته چاودنه ورکړې، چې په وینا یې درې سرتېري پکې ژوبل شوي. همدا راز په بنو بکاخېل زوني خېل سیمه کې د سنایپر برید له امله یو سرتېری وژل شوی او یوه امنیتي کمره تخریب شوې.
شمالي وزیرستان د دوسلي اسد خېل سیمه کې د شنکئ پوست پر ضد سنایپر او درنو وسلو برید شوی، چې یو سرتېری پکې ژوبل شوی او امنیتي یوه کمره له منځه وړل شوې ده.
تر اوسه د پاکستان پوځ یا کورنیو چارو وزارت له خوا په رسمي ډول د دغو بریدونو په اړه څه نه دي ویل شوي.
تېره ورځ هم د تحریک طالبان پاکستان(ټي ټي پي) وسلهوالې ډلې د خېبرپښتونخوا په بېلابېلو سیمو کې پر امنیتي ځواکونو د بریدونو خبرونه خپاره کړل، د دوی په وینا په دغه بریدونو کې یې لږ تر لږه اوه پاکستاني پوځیان وژلي، دوه ټپیان دي او یو شمېر امنیتي تجهیزات ویجاړ کړي دي.

د پاکستان پخواني متقاعد جنرال انعامالحق کابل ته د دغه هېواد د لومړي وزیر مرستیال او بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار وروستي سفر ته په اشارې، دغه سفر د دواړو ګاونډیانو ترمنځ د اړیکو د بیارغېدو پر لور یو مهم ګام بللی.
نوموړي د پنجشنبې په ورځ (اپرېل ۲۴مه) د پاکستان د اېکسپرېس ټریبیون رسنۍ له لارې په یوې خپرې شوې مقاله کې زیاته کړې چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته په کابل کې دا لیدنه د پاکستان او د دغې ډلې ترمنځ د ډېپلوماتیک چوکاټ دننه د اختلافاتو د حل ښودنه کوي.
نوموړی وايي چې په دې مذاکراتو کې د سوداګریزو اړیکو پر پراختیا، سیمهییزو پروژو لکه کاسا-۱۰۰۰ ټاپي او د دواړو هېوادونو ترمنځ د توکو د لېږد رالېږد پر اسانتیا تمرکز شوی دی. د انعامالحق په وینا، د دواړو خواوو ترمنځ هوکړه شوې چې له افغانستانه پر ټرانزیټي توکو درانه مالیات کم او د پاکستان په اقتصاد کې د افغان سوداګرو ځای ځایګی ښه شي.
پاکستاني جنرال ویلي چې کابل ته د اسلاماباد لوړپوړي پلاوي په خپل سفر کې افغانستان ته د افغان کډوالو پر ستنېدو ټینګار کړی او زیاتوي چې دا بهیر باید له کابل سره په بشپړې همغږۍ کې ترسره شي.
انعامالحق وړاندې وايي چې پاکستان د طالبانو رژیم دننه، پېچلو جوړښتونو ته په درک، اسلاماباد هڅه کوي د سختو امنیتي اقداماتو تر څنګ له نرمې ډېپلوماسۍ او مذهبي اړیکو څخه هم کار واخلي ترڅو د مذاکراتو فضا خوندي وساتل شي.
د مقالې لیکوال د افغانستان په خاوره کې د تحریک طالبان پاکستان یا ټيټيپي ډلې حضور او فعالیتونه د دې مذاکراتو یوه حساسه موضوع یادوي او په وینا یې، دا موضوع د دواړو هېوادونو ترمنځ په اړیکو کې ډېره مهمه بلل کېږي. انعامالحق ټینګار کړی چې د پاکستان له حکومت سره د حقاني شبکې له همکارۍ پرته، د ټيټيپي ګواښ کنټرولول به ستونزمن کار وي.
هغه په دې مقاله کې ټینګار کړی چې د افغانستان په خاوره کې د ټيټيپي دوامداره حضور په پاکستان کې مېشتو افغانانو ته ټولنیزې او امنیتي ستونزې رامنځته کړي. د ده په اند، د دغې ډلې په کنټرول کې د پرمختګ نشتوالی کولای شي د افغان کډوالو پر وړاندې د خلکو احساسات راوپاروي او د ملتونو ترمنځ د همغږۍ مخنیوی وکړي.
د پاکستان یاد متقاعد جنرال دا څرګندونې وروسته له هغه کوي چې نوموړي تېره اوونۍ د طالبانو خپلمنځي اختلافاتو ته په اشارې په یوې مقاله کې ادعا کړې وه چې د دغې ډلې واکمني له جدي کورنیو ننګونو او سیمهییزو ګواښونو سره مخ ده.
هغه په خپلې مقاله کې زیاته کړې وه چې د ملا هبتالله د سخت دریځو مذهبي او قومي نظریاتو پر بنسټ د دغې ډلې رژیم د حقاني شبکې د عملي تمایلاتو پر وړاندې د وېش له ګواښ سره مخ دی.

د افغانستان له پاره د متحده ایالاتو پخواني ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد د پاکستان او هندوستان ترمنځ د ترینګلو حالاتو په اړه پاکستان ته لارښوونه کړې چې په هندي کشمیر کې د برید په اړه باید شفافې څېړنې اومني، نوموړي همدا راز د ټرمپ له حکومت غوښتي چې دا موضوع جدي ونیسي.
تېره ورځ د هندوستان، کشمیر په پهلګام سیمه کې وسله والو ۲۴ سیالانیان په ډزو ووژل، د هند حکومت ددغه ترهګریز برید پړه پر پاکستان واچوله.
زلمي خلیلزاد ددغه برید په تړاو د دواړو هیوادونو ترمنځ رامنځته شویو ترینګلو حالاتو په اړه په ایکس لیکلي: «په کشمیر کې د سیلانیانو قتل عام او دا چې د هند حکومت شک لري چې اسلاماباد د دې برید تر شا دی، د هند او پاکستان ترمنځ یې یوه ستره بحراني فضا رامنځته کړې، حتی د جګړې ګواښ هم مطرح شوی دی.»
نوموړي همدا راز زیاته کړې چې که څه هم دواړه هېوادونه د اټومي وسلو لرونکي دي، او دا ممکن د جګړې د پراخېدو مخه ونیسي، خو د دواړو هېوادونو د اټومي وسلو د جوړښت له مخې، هر لوری ممکن فکر وکړي چې لومړی برید کول به پرېکړهکوونکی وي.
خلیلزاد همدا ډول د دواړو هېوادونو ترمنځ د جګړې د مخنوي په موخه پاکستان ته لارښوونې کړي او لیکلي یې دي:« پاکستان باید دا ومني چې د تروریستي برید په اړه به رښتینی او شفاف تحقیق کوي؛داسې هوکړه وړاندې کړي چې دواړه هېوادونه به اجازه نه ورکوي چې د دوی خاوره د بل هېواد پر ضد د ګواښ لپاره وکارول شي؛ او د کشمیر د لانجې دایمي حل لپاره د خبرو وړاندیز وکړي.»
د افغانستان لپاره د امریکا دغه پخواني استازي لیکلي چې مشرف او واچپايي په دې موضوع کې رښتینې پرمختیا کړې وه، خو دوی ونه توانېدل چې دا هوکړه نهايي کړي او زیاترو یې سیاسي لاملونه لرل.
نوموړی لیکلي: «د تاریخي بېباورۍ، د هند د خلکو د غصې، او د پاکستان د پوځ د مشر د شخصیت (احساساتي او جګړهطلبه څرګندونو ته میلان لرونکی) په نظر کې نیولو سره، د دواړو هېوادونو مشران داسې نه ښکاري چې دې لارې ته چمتو وي.»
خلیلزاد همدا راز د متحده ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ په اداره غږ کړی چې دا موضوع جدي ونیسي او مرسته وکړي چې دا وضعیت د جګړې پر لور لاړ نه شي.
یاده دې وي چې د پاکستان د ملي امنیت تر ناستې وروسته د دغه هېواد د دفاع وزیر خواجه اصف ویلي، چې هند د پاکستان په ځینو ښارونو کې د برید پلان لري. نوموړی وايي، که «زموږ پر خلکو برید وشي، نو د هند خلک به هم خوندي پاتې نه شي».
بل پلو د هند لومړي وزیر نریندرا مودي په کشمیر کې پر سیلانیانو له برید وروسته ژمنه وکړه چې د کشمیر وروستي ترهګریز برید عاملان به د « ځمکې تر پایه» تعقیب کړي او په سزا به یې ورسوي. دا څرګندونې داسې مهال شوي، چې هندي چارواکو ددغه پېښې دوه بریدګر پاکستانیان ښودلي دي.
پاکستان او هندوستان د کشمیر اوږده شخړه ترمنځ لري، وخت نا وخت د دواړو هېوادونو ترمنځ اړیکې ترینګلې کیږي او کله دا حالت تر جګړې ورسیږي، اوس تازه په کشمیر کې د وسله والو له لورې په سیانیانو برید د جګړې احتمال زیات کړی او دواړو هیوادونو یو بل ته ګواښونه کړي.

پاکستان د تورخم سربېره د انګور اډې له لارې هم افغان کډوال جبري افغانستان ته لېږي. د خېبرپوښتونخوا د کورنیو چارو وزارت چارواکو د معلوماتو له مخې، د انګور اډې له لارې نن ۳۷ افغان کډوال افغانستان ته ستانه کړل شوي دي.
په دغو ناقانونه کډوالو کې د ۵ کورنیو ، ۵ نارینه، ۹ ښځې او ۲۳ ماشومان شامل دي.
د پاکستان حکومت دغه کډوال نن (پنجشنبه د غویي ۴مه) افغانستان ته ستانه کړي دي.
د چارواکو په وینا دا د بیرته ستنولو د دویم پړاو برخه وه، چې پکې د لومړي ځل لپاره د انګور اډې له لارې په رسمي ډول کډوال داوطلبانه خپل هېواد ته ستانه شوي.
د حکومتي چارواکو په وينا، دغو کډوالو اسناد نه درلودل. په دغو کډوالو کې د ACC اوPOR کارت لرونکي هم نه و شامل او جبري هم نه دي اېستل شوي.
د راپورونو له مخې، تر اوسه د ۲۰۲۳م کال د سپتمبر له ۱۷مې نېټې راهیسې ټولټال ۸۰۳۴ افغان کډوال د پاکستان له لارې افغانستان ته ستانه شوي دي. په دغه شمېر کې ۱۳۴۰ کورنۍ شاملې دي چې پکې دوه زره او ۲۵۳ یې نارینه، ۲ زره او ۶۶ ښځې او ۳ زره او ۷۱۵ ماشومان شامل وو.
د انګور اډې لار د ۲۰۲۳ کال له سپټمبر تر ۲۰۲۵ کال د فېبرورۍ تر ۲۵مې نېټې پرانیستې وه، خو د کړکېچ پر مهال د نورو ټولو پولو په څېر دا هم وتړل شوه. د طالبانو او پاکستاني چارواکو ترمنځ د خبرو وروسته یواځې د تورخم پوله د تګ راتګ لپاره پرانیستل شوې وه.
خو نن، د اپرېل ۲۴مه نېټه، د انګور اډې لار هم د افغانانو د اېستلو په موخه بېرته پرانیستل شوې ده.
بل خوا د تورخم له لارې هره ورځ د پآکستان حکومت په سلګونه افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته ستنوي.
د اپرېل په لومړۍ نېټه د افغان کډوالو ته د پاکستان وروستی ضرب الاجل پای ته ورسېد او له هغه وروسته د ددوی د شړلو جبري عملیات پیل شول.
په دویم پړاو کې تر اوسه پاکستان له ۸۰۰ زرو ډېر افغان کډوال جبري بېرته افغانستان ته ستانه کړي او لا هم دا لړۍ روانه ده.

د پاکستان کورنیو چارو په برخه کې د دولت وزیر طلال چوهدري ویلي، چې حکومت یې د ټولو بهرنیو لپاره یوه تګلاره جوړه کړې او د نورو هېوادونو د وګړو په څېر پر افغانانو یې هم ورته قانون عملي کړی دی.
نوموړي له جیونیوز سره په ځانګړې مرکه کې ویلي، هرڅوک چې پاکستان ته راځي باید د ویزې او قانوني اسنادو سره راشي او پاکستان د ویزې تګلاره او بهیر اسانه کړی دی.
هغه وایي، حکومت یې د «یو سند» تګلارې له مخې ۸۵۷۱۵۷ بهرنیان بېرته خپلو هېوادونو ته ستانه کړي دي چې د دوی ترټولو لویه برخه افغانان وو.
طلال چوهدري زیاته کړې، پاکستان د اې سي سي کارت لرونکو ته لارښوونه کړې وه چې په خپله خوښه (د مارچ تر ۳۱مې) نېټې پورې بېرته خپل هېواد ته ستانه شي او دغه موده د اپرېل په لومړۍ نېټه پای ته ورسېده.
د هغه په وینا، د پي او کارت لرونکي بیا د جون میاشتې تر وروستۍ نېټې وخت لري چې په خپله خوښه له دغه هېواده ووځي.
هغه زیاته کړه، که افغانان غواړي چې بیا پاکستان ته راشي؛ نو کولای شي د ویزې سره راشي.
هغه وایي:« افغانان زموږ مېلمانه وو، زموږ مېلمانه دي او هغه افغان کډوال چې د ټاکلې مودې تر ختمېدو نه ستنېږي؛ نو دوی د کډوالو مرکزونو ته لېږل کېږي.»
نوموړي تر دې وړاندې هم د افغان کډوالو په اړه ویلي و، چې پاکستان لسګونه کاله د افغانانو کوربهتوب کړی؛ خو اوس د قانون پلي کېدو وخت راغلی دی.
هغه زیاته کړې وه:« موږ نور په ناقانونه توګه د پاتې کېدو اجازه نه شو ورکولای او له دې وروسته به سخت اقدامات کېږي.»
هغه (د اپرېل تر ۳۰مې نیټې) بې اسناده بهرنیانو او په ځانګړې توګه افغانان وخت ورکړی، چې په خپله خوښه له دغه هېواده ووځي.
هغه په ټینګار سره ویلي، چې هیڅوک دې په دغه نېټه کې د بدلون فکر نه کوي او دا وروستۍ نېټه ده.
دا په داسې حال کې ده، چې له پاکستانه د افغان کډوالو د اېستلو لړۍ لاهم روانه ده.

د پاکستان د لومړي وزیر مرستیال او د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار له خپل ازبک سیال سیدوف بختیور سره د افغان ټرانس پروژې په اړه ټیلفوني خبرې کړې دي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت لهخوا په خپرې شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې ښاغلي ډار په دغه ټیلفوني خبرو کې کابل ته د خپل وروستي سفر په لړ کې له طالب چارواکو سره په دې اړه وروستي جزییات شریک کړي؛ خو په خبرپاڼه کې بیا دغه جزییات نه دي راغلي.
نوموړي هیله څرګنده کړې، چې د افغانستان په ګډون به دغه درې هېوادونه ډېر ژر د دغه پروژې له لارې سره ونښلول شي.
د خبرپاڼې په وروستۍ کرښه کې راغلي، چې دواړه مشرانو د دوه اړخیزو اړیکو پیاوړتیا، د اقتصادي او سوداګریزو اتصالاتو د زیاتوالي، د خلکو ترمنځ د اړیکو د پراختیا او د اوسنیو سیمهییزو او نړۍوالو مسلو په اړه خبرې کړې دي.
له بل پلوه د قزاقستان د لومړي وزیر مرستیال سیریک جومانګارین هم د دوشنبې په ورځ کابل ته د خپل سفر پرمهال ویلي و، چې د افغان ټرانس اوسپنې پټلۍ په اړه بحثونه د هغو موضوعاتو څخه دي چې د طالب چارواکو سره به یې د لیدنې پر مهال پرې خبرې وکړي.
د افغان ټرانس پټلۍ پروژه د افغانستان، پاکستان او ازبکستان تر منځ یوه درې اړخیزه پروژه ده، چې د ازبکستان د اورګاډي شبکه د افغانستان له لارې د پاکستان د اورګاډي له شبکې سره نښلوي.
په افغانستان کې د اورګاډي دغه لار چې ۶۴۷ کیلومټره اوږدوالی لري، له مزارشریف څخه پیلېږي له سمنګان، بغلان، بامیان، میدان وردګ، لوګر او پکتیا ولایتونو څخه تېرېږي او په ډنډپټان ولسوالۍ کې د پاکستان له پټلۍ سره یوځای کېږي.
د دغې پروژې په اړه په ۲۰۱۸ زېږدیز کال کې د درې واړه هېوادونو ترمنځ هوکړه وشوه او د جوړېدو لګښت یې پنځه مېلیارده ډالر اتکل شوی و، چې په کال کې به ۲۰ مېلیون ټنه توکي له دغې لارې لېږدول کېږي.
داسې هم ویل کېږي، چې د دغې لارې په جوړېدو سره به ټول سوداګریز توکي چې دا مهال د یوې میاشتې په زیاته موده کې لېږدول کېږي؛ دغه موده به پنځو ورځو ته رالنډه شي او په ټرانسپورټي لګښتونو کې به هم نیم په نیمه کموالی راشي.
