په کراچۍ بندر کې د تېلو وړونکو بېړیو بیا لنګر اچول پیل شوي دي

د هند او پاکستان ترمنځ له اوربند وروسته د کراچۍ په بندر کې د تېلو وړونکو بېړیو تګ راتګ عادي شوی دی. د معلوماتو له مخې، یوازې د یکشنبې په ورځ ۱۹ بېړیو په دغه بندر کې لنګر اچولی دی.

د هند او پاکستان ترمنځ له اوربند وروسته د کراچۍ په بندر کې د تېلو وړونکو بېړیو تګ راتګ عادي شوی دی. د معلوماتو له مخې، یوازې د یکشنبې په ورځ ۱۹ بېړیو په دغه بندر کې لنګر اچولی دی.
د کراچۍ بندر ادارې په یوې اعلامیه کې چې رسنیو ته استول شوې، پکې ویلي چې بېړیو ته بیا اجازه ورکړل شوې چې د وارداتو او صادراتو مالونه بندر ته راوړي.
په اعلامیه کې وړاندې راغلي، د ګمرک ادارې لهخوا د کارګو معاینه هم بېرته عادي حالت ته راګرځېدلې ده.
د پاکستانۍ رسنۍ جیو نیوز د بندر د سرچینو له قوله خبر ورکړی، تمه ده چې له دوشنبې څخه د کیماړي ـ منوره ترمنځ کښتۍ هم بېرته د معمول مطابق فعالیت پیل کړي.
د بندر په اعلامیه کې راغلي، چې له ۱۹ بېړیو څخه د ۱۶ لکه ټنه سوداګریزو مالونو د لېږد بهیر روان دی.


بلوڅ ازادۍ پوځ وايي، که نړۍ او په ځانګړ توګه هند یې په سیاسي، ډېپلوماټیکو او دفاعي برخو کې ملاتړ وکړي د پاکستان حکومت به له منځه یوسي. دوی ویلي:«که پاکستان له منځه ولاړ نه شي له کابله تر کشمیره به د باروتو بوی وي.»
بلوڅ ازادۍ پوځ د هند او پاکستان ترمنځ د روانو ناندریو په تړاو یوه خپره کړې اعلامیه کې ویلي، چې که هند د پاکستان د له منځه وړلو پرېکړه کړې وي دوی یې ملګرتیا کوي.
په خپره شوې اعلامیه کې لیکل شوي:« موږ هند ته ډاډ ورکوو، چې که دا هېواد وروستۍ پریکړه وکړي، چې دا ترهګر دولت له منځه یوسي، نو بلوڅ ازادۍ پوځ او ټول ملت چمتو دی چې د لویدیزې پولې له خوا برید وکړي. موږ به یوازې د دې پریکړې هرکلی نه کوو، بلکې د دې پریکړې عملي او نظامي مټ به شو.»
د پاکستان د حکومت دغې مخالفې ډلې له لوري په خپره شوې اعلامیه کې د پاکستان د پوځ د هغو ادعاوو په غبرګون کې، چې د یادې ډلې ملاتړ هند کوي راغلي، چې د هیڅ هېواد او ځواک تر اثر لاندې نه دي.
دغې ډلې د پاکستان او هند ترمنځ اوربند ته په اشاره ویلي، چې د پاکستان د پوځ پالیسې ناکامه او له ډېپلوماټیکې انزوا سره مخ دی،« د پاکستان له خوا د سولې، اوربند او ورور ګلوۍ هره خبره یوازې دوکه، د جګړې تاکتیک او لنډمهاله چل دی. د دې دولت تاریخ د ماتو شویو ژمنو شاته د خنجر وهلو او ترهګرۍ په ملاتړ جوړ شوی. دا هغه دولت دی چې لاسونه یې په وینو رنګ دي او هره ژمنه کې پاتې راغلی.»
دوی هند او د سیمي حکومتونو ته خبرداری ورکړی، چې د پاکستان پر ژمنو د باور کولو وخت پای ته رسیدلی او د پاکستان پروړاندې د پرېکنده اقدام وخت دی.
دې ډلې ویلي، چې «پاکستان نه یوازې د نړۍوالو ترهګرو لپاره د روزنې ځاله ده، بلکې د لشکر طیبه، جیش محمد او داعش په څېر وژونکو ترهګرو ډلو د پاکستان د حکومت تر څار لاندې وده کړې ده او د یادو ډلو ترشا اصلي شبکه ای ایس ای دی».
د بلوڅ ازادۍ پوځ وايي، چې که له نړۍ او په ځانګړي توګه هند څخه سیاسي، ډېپلوماټیک او دفاعي ملاتړ ترلاسه کړي، کولی شي د پاکستان حکومت له منځه یوسي او د یوه سوله ییز او خپلواک بلوچستان بنسټ کیږدي.
دوی دا خبرداری هم ورکړی، چې د پاکستان د حکومت شتون به د نړۍ د بربادۍ لامل شي.
پاکستان تر اوسه ددې ډلې ددې اعلامیې په تړاو څه نه دي ویلي، خو وخت ناوخته پر هند تور لګوي، چې ددې ډلې ملاتړ کوي.

تحریک طالبان پاکستان د بلوچستان په پښین کې د خپل یوه غړي د وژل کېدو په غبرګون کې د سیمې خلکو ته په یوه پیغام کې ویلي، چې جګړه یې د پاکستان د امنیتي ادارو پر وړاندې ده او عام خلک دې د امنیتي ادارو له ملاتړه لاس واخلي.
دغې ډلې د یکشنبې په ورځ د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د بلوچستان ایالت د پښین یو شمېر خلکو د تحریک طالبان پاکستان یو غړی د سیمې د یوه پولیس افسر زین الدین د وژل کېدو په غبرګون کې، وژلی دی.
د ټي ټي پي په خبرپاڼه کې د پښین خلکو ته ویل شوي، چې د یادې ډلې جګړه «یوازې د پاکستان د امنیتي ادارو» پر وړاندې ده او دوی دې ددې جګړې برخه نه ګرځي.
ټي ټي پي خلکو ته د طرف ګرځېدو په صورت کې د بدو عواقبو خبرداری ور کړی.
تېره یکشنبه سیمه ییزو پاکستاني رسنیو د پولیسو له قوله راپور ورکړی و، چې د زین الدین په نوم د پولیسو افسر چې په چمن کې یې دنده ترسره کوله، پښین ته په رخصتي تللی و او هلته د نامعلومو وسله والو په ډزو کې ووژل شو.

د پاکستان د مرکزي بانک د رپوټ له مخې، د روان مالي کال (۲۰۲۴-۲۵) په لومړیو نهو میاشتو کې افغانستان ته د پاکستان صادرات د تېر کال د ورته مودې په پرتله ۶۴.۴۸ سلنه زیات شوي دي.
یاد بانک په خپل تازه رپوټ کې ویلي، چې د ۲۰۲۴ کال له جولای نه د ۲۰۲۵ کال تر مارچ پورې افغانستان ته د پاکستاني توکو ټول صادرات ۶۲۳.۲۸۵ میلیونه ډالره ثبت شوي، چې دا د تېر کال همدغې مودې ۳۷۸.۹۲۲ میلیونه ډالره صادراتو په پرتله زیاتوالی ښيي.
خو د کال پر کال (یو کلن) اساس، د ۲۰۲۵کال په مارچ میاشت کې افغانستان ته صادرات ۴۵.۵۴ سلنه کم شوي، چې له ۵۵.۹۰۷ میلیونه ډالرو(مارچ ۲۰۲۴) څخه ۳۰.۴۴۵ میلیونه ډالرو(مارچ ۲۰۲۵) ته ښکته شوي دي.
همداراز، د میاشتې په حساب هم د ۲۰۲۵ کال د فبروري (۳۵.۹۷۷ میلیونه ډالرو) په پرتله د ۲۰۲۵ کال د مارچ صادرات ۱۵.۳۷ سلنه کم شوي دي.
د پاکستان د مرکزي بانک رپوټ وايي، چې په ټوله کې د پاکستان صادرات نورو هېوادونو ته هم په۷.۷۲ سلنه زیاتوالي سره له ۲۲.۸۹۱ میلیارده نه ۲۴.۶۵۹ میلیارده ډالرو ته رسېدلي دي.
بلخوا، له افغانستان نه پاکستان ته واردات هم د یادې مودې (جولای-مارچ ۲۰۲۴-۲۵) په جریان کې ۲۰.۱۲۷ میلیونه ډالره ثبت شوي، چې دا د تېر کال د ۶.۴۳۸ میلیونه وارداتو په پرتله ۲۱۲.۶۲ سلنه زیاتوالی ښيي.
د کال پر کال په بنسټ، له افغانستان نه واردات ۹۹.۷۹ سلنه زیات شوي، چې له ۰.۹۶۰ میلیونه ډالرو (مارچ ۲۰۲۴) څخه ۱.۹۱۸ میلیونه ډالرو (مارچ ۲۰۲۵) ته لوړ شوي دي. خو د میاشتې په اساس، دا واردات د ۲۰۲۵ کال د فبروري (۳.۰۰۸ میلیونه ډالرو) په پرتله د ۲۰۲۵ کال په مارچ کې ۳۶.۲۳ سلنه کم شوي دي.
رپوټ وايي، چې په عمومي ډول د پاکستان ټول واردات ۱۱.۰۸ سلنه زیات شوي، چې له ۳۹.۰۵۶ میلیارده ډالرو څخه ۴۳.۳۸۷ میلیارده ډالرو ته رسېدلي دي.

د هند او پاکستان ترمنځ په تازه شخړو کې لږ تر لږ دواړه لوريو ته د پوځیانو په ګډون «۹۷» کسان وژل شوي او زرګونه کسان له خپلو کورونو بېځایه شوي دي. د دواړو هېوادونو د رسنیو د معلوماتو له مخې؛ په دغه تازه نښتو کې نږدې دوه مېلیارده ډالر لګښت راغلی.
د دغو دوو اټومي هېوادونو ترمنځ شخړه (د اپرېل په ۲۲مه) په هندي کشمیر کې د وسلهوالو د یوې ډلې له لوري د ۲۶سېلانیانو تر وژل کېدو وروسته رامنځته شوه.
ډیلي پاکستان مېشته وسلهواله ډله «جیش محمد» د یاد برید مسووله وبلله او د «سېندور» په نامه یې پر پاکستان پوځي عمليات پيل کړل.
په دغو عملياتو کې د پاکستان تر کنټرول لاندې کشمير کې د وسلهوالو مرکزونه او پوځي زېربناوې تر هدف لاندې ونيول شوې.
د هند وسلې او پوځي تاکتيکونه
هند په دغو بریدونو کې له پرمختللو «رافایل» جنګي جېټ الوتکو، ۳۰۰ کیلومتره واټن وهونکو SCALP EG کروز توغندیو، د ځیرکو HAMMER بمونو او له غږ هم تېزو یا BrahMos توغندیو کار واخيست.
هند ادعا کړې وه، چې په مظفر اباد، کوټلي، راولپنډۍ، سیالکوټ، مریدکي او بهاولپور کې یې د ترهګرو تر څنګ د پاکستان مهم پوځي مرکزونه په نښه کړي وو.
هند همداراز S-400 پرمختللی هوايي دفاعي سيسټم فعال کړ؛ تر څو د پاکستان توغندي او الوتکې شنډې کړي؛ خو د شنبې په ورځ د (غويي ۲۰مه) بریدونو کې دا په ډاګه شوه، چې دغه سېسټم د پاکستان د توغندیزو او هوايي بریدونو مخه ډب نه شوه کړای.
د پاکستان غبرګون او ځوابي بریدونه
پاکستان د هند تر بریدونو وروسته د «بنيان المرصوص» په نوم خپل عمليات پيل کړل. د پاکستان J-10C جنګي الوتکې چې ورته «زورور مار» نوم هم کارول شوی، له PL-15 هوا پر هوا توغندیو او Ra’ad-II کروزه توغندیو سره جګړې ته واستول شوې.
پاکستان د هند په څېر د ځانمرګو ډرون الوتکو څخه هم کار واخیست، چې پکې «براق» او چينايي نمونې شاملې وې.
د «بېزنس انسایډر» نیوز ډاټ کام د راپورونو له مخې؛ پاکستان د هند په جمو کشمیر او شمالي پنجاب کې د وسلو ګودامونه او رادارونه ووېشتل او د «نصر» په نوم لنډ واټن بالستيکي توغنديو سره یې د هند پر پرمختلليو پوځي مرکزونو هم بريدونه کړي.
انساني زیان
په هند کې چارواکو د ۱۹ سرتېرو او ۳۳ ولسي وګړو وژل کېدل تاييد کړي دي. دا کسان ډېری د توغنديزو او بې پيلوټه بريدونو له امله په ګرداسپور، پټانکوټ او د جمو کشمیر پولو ته څېرمو کليو کې ووژل شول. له ۱۲۰ زيات کسان ټپيان شوي او شاوخوا ۱۸ زره خلک له جګړهييزو سيمو بې ځايه شوي دي.
په پاکستان کې د دفاعي سرچینو له مخې؛ لږ تر لږه ۱۵ پاکستاني سرتېري چې په کې ۱۲ د پلي لېوا افسران هم شامل دي، د کنټرول کرښې ته نږدې وژل شوي دي.
همداراز د هند د هوايي او توغنديزو بریدونو له امله کوټلي، مظفراباد او راولاکوټ کې ۳۰ ولسي وګړي چې ډېری يې ښځې او ماشومان وو؛ وژل شوي دي.
شاوخوا ۸۵ تنه ژوبل شوي او له ۱۲ زره زيات خلک له خپلو مېنو بې ځايه شوي دي. د ميرپور او راولپنډۍ روغتونونه د ټروما رواني څپو ناروغان د بسترونو له کمښت سره هم مخ شوي دي.
پر بهاولپور د هند په بریدونو کې د جیش محمد ډلې مشر مسعود اظهر د خپلې کورنۍ د لس تنو غړو او خپلو څلور ملګرو د وژل کېدو خبر هم تایید کړ.
مالي لګښتونه
د رسنیو د راپورونو له مخې؛ د هند د «سېندور» عملياتو لګښت تر ۱.۸ مېليارد ډالرو اوښتی. يوازې ورځنی لګښت يې ۱۴۶۰ کروړه روپۍ (شاوخوا ۱۷۵ مېليونه ډالر) ښوول شوی، چې په کې د وسلو، سون توکو، لوژستیک، استخباراتي الوتنو او هوايي بریدونو لګښتونه شامل دي.
همداراز هند ته د ملکي زېربناوو زيان ۲۴۰ مېليونه ډالر اټکل شوی دی.
د پاکستان د «بنيان المرصوص» عملياتو لګښت هم تر لسګونه مېلیون ډالرو زیات ښوول شوی. دغه لګښتونه داسې مهال دي، چې پاکستان له وړاندې د پیسو نړۍوال صندوق (IMF) له سخت فشار، د اسعارو له بې ثباتۍ، د پانګونو له کمېدو او له پراخ اقتصادي ناورین سره مخ دی.
ډېپلوماټيکې هڅې او د ناورین پراخېدو وېره
سره له دې چې امريکا، سعودي عربستان او چين د منځګړتوب هڅې کړې دي؛ خو (د مئ په ۱۰مه) د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ له لوري د دواړو هېوادونو ترمنځ اعلان شوی اوربند لا هم په نازک حالت کې ښکاري.
د اوربند تر اعلان څو ساعته وروسته دواړو خواوو يو بل د اوربند پر نقض تورن کړل. راپورونه وايي، چې د پونچ او هویلي په برخو کې د توپونو ډزې شوې دي او د څارونکو ډرونونو پروازونه هم ليدل شوي دي.
د هندي مسلمانانو د یوه مشهور ګوند اتحاد المسلمین مشر اسدالدین اوېسي ویلي، تر هغې په پاکستان کې د ترهګرو ځالې وي او د دغه هېواد خاوره د هند پر ضد کارول کېږي؛ نو د دایمي اوربند هېڅ ډول څرک نه لیدل کېږي.
د جګړې نوې بڼه او نړۍوالې اندېښنې
دغه جګړه د سوېلي اسيا د جګړې په تاکتيکونو کې يو خطرناک بدلون ښکاري. دواړه هېوادونه پر بې پېلوټه الوتکو، کروز توغنديو، درنو وسلو او پر برېښنايي جګړې تمرکز کوي، چې د ځمکنیو ځواکونو له ښکېلتیا یې ډډه کړې.
شنونکي خبرداری ورکوي، چې دغه ډيجيټلي جګړه د اټومي توان لرونکو هېوادونو ترمنځ د جګړې چټکې پراخېدو ته اسانتیاوې برابروي.
د کاناډا او برېټانیا په ګډون یو شمېر هېوادونو له خپلو وګړو غوښتي، چې د هند او پاکستان ترمنځ کرښو ته نږدې سیمو له ورتګ څخه ډډه وکړي.
نظامي بودجه او اوږدمهالې پايلې
د سوېډن د سټاکهولم د سولهییزو مطالعاتو نړۍوال انسټیټیوټ (SIPRI) د ۲۰۲۴ د راپور له مخې؛ هند په تېر کال کې ۷۳.۶ ميليارده ډالر پوځي بودجه لرله، چې دا هېواد يې د نړۍ څلورم لوی دفاعي مصرفوونکی ګرځولی.
پاکستان ۱۰.۴ مېليارد ډالره پوځي بودجه لرله، چې دا يې د خپل ناخالص کورني توليد ۳.۶ سلنه جوړوي. تازه جګړې دغه بودجې نورې هم تر فشار لاندې راوستې دي او د پاکستان مالي ثبات یې نور هم له ګواښ سره مخ کړی دی.
که څه هم دواړه خواوې د تاکتيکي برياليتوب دعوه کوي؛ خو ښکاري چې دواړه لوري له اقتصادي اړخه له دې جګړې خوښ نه دي.
د سیاسي چارو شنونکو خبرداری ورکړی، که د دواړو هېوادونو ترمنځ د کړکېچ دایمي حل لپاره اقدامات او سیاسي خبرې ونشي؛ نو د داړو ګاونډیو هېوادونو ترمنځ به دا جګړه هېڅکله وروستۍ ونه شمېرل شي.

د پاکستان اېکسپرېس ټربیون ورځپاڼې راپور ورکړی، طالبانو له اسلام اباد او بېجینګ سره هوکړه کړې چې له هند سره به خپلې اړیکې تر ډیپلوماتیکو ماموریتونو محدودې کړي او له نوي ډیلي سره به له نورو تعاملاتو ډډه وکړي.
دغې ورځپاڼې د ځینو باوري سرچینو په حواله راپور ورکړی، چې دغه پرېکړه د طالبانو، پاکستان او چین ترمنځ په درې اړخیزه غونډه کې شوې ده.
د راپور له مخې، په دې غونډه کې د سیمهییزې همغږۍ او افغانستان ته د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز پروژې د غځولو په اړه هم هوکړه شوې ده.
راپور وايي:« د سیمهییزې همغږۍ په دې غونډه پر دې هم هوکړه وشوه، که دا سمون په سمه توګه پلي شي؛ نو په افغانستان کې به د هند نفوذ یوازې د ډیپلوماتیکو ماموریتونو کچې پورې محدود وي.»
سرچینو اېکسپرېس ټربیون ته منلې، چې دغه پرېکړې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي او د چین او پاکستان ځانګړو استازو په ګډون د تړلو دروازو تر شا په یوه غونډه کې شوې دي.
سرچینو زیاته کړې، چې افغان طالبانو په خاموشۍ سره د پهلګام د پېښې په اړه د بې پرې څېړنو په اړه د اسلام اباد د دریځ ملاتړ کړی او اراده لري چې ځانونه د هند له محوره لرې وساتي.
په راپور کې دا هم ویل شوي، چې د جمعې په شپه او شنبه د دوه اړخیزو غونډو په ګډون له څو غونډو وروسته، پرېکړه وشوه چې افغان طالبان به په کابل کې د چین او پاکستان سره د بهرنیو چارو وزیرانو د شپږم پړاو درې اړخیزې خبرې اترې کوربهتوب وکړي.
سرچینې وویل: «د پاکستان د ځانګړي استازي د سفر موخه د پاکستان او هند د شخړې په اړه د ګاونډیو هېوادونو ملاتړ ترلاسه کول، د چینایي نوښتونو له لارې سیمهییز اتصال او د افغانستان له خاورې د داعش خراسان څانګې ډلې له منځه وړل دي.»