په داسې حال کې چې د افغانستان د لوړو زدهکړو په برخه کې وروستیو تحولاتو ډېرې اندېښنې راپورته کړي، ډېپلوماټ مجله په جلاوطنۍ کې د یوه افغان استاد په حواله وايي چې د طالبانو پالیسۍ او د ځینو امریکایي چارواکو لهخوا د علمي بنسټونو پر وړاندې وروستي اقدامات ورتهوالی لري.
دا استاد چې په ۲۰۲۱ کال کې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته له هېواده وتلی، اوس د یوه جلاوطنه څېړونکي په توګه، د ښوونیزو تحولاتو بهیر په تطبیقي ډول څېړي. هغه وایي، په ظاهري بڼه د طالبانو چلند له علمي بنسټونو سره د امریکا له پالیسو سره ډېر توپیر لري، خو په ژوره کچه داسې ورتهوالی لیدل کېږي چې د اندېښنې وړ دی.
د طالبانو راستنېدل؛ لوړو زدهکړو ته یو لوی ګوزار
د طالبانو په لاس د افغانستان له پرځېدو وروسته پوهنتونونه له ټکانورکوونکي وضعیت سره مخ شول. د بېلګې په توګه، په بامیان پوهنتون کې چې دا افغان استاد یې رئیس و، ډېرو محصلانو د طالبانو له وېرې خپلې زدهکړې پرېښودې او کورونو ته ستانه شول. ځینې استادان او محصلان چې له لویدیځو هېوادونو سره اړیکې یې درلودې، هڅه وکړه چې له افغانستانه ووځي. ځینو وتلو کې بریالي شول، خو ځینې بیا اړ شول چې په پټه ژوند وکړي.
طالبانو ډېر ژر په هېواد کې لوړې زدهکړې په ځانګړي ډول پر ښځو د سختو محدودیتونو په لګولو سره محدودې کړې. ورسره جوخت، د افغانستان امریکايي پوهنتون په ګډون ځینو بهرنیو پوهنتونونو، خپل فعالیتونه په بشپړه توګه بند کړل.
له امریکا سره دا اندېښمنونکی ورتهوالی
په لومړي نظر کې، د لوړو زدهکړو په سکټور کې د ډونالډ ټرمپ په مشرۍ د امریکا د حکومت پالیسۍ د طالبانو له کړنو سره خورا توپیر لري؛ خو د راپور لیکوال ټینګار کوي چې ځینې جوړښتي ورتهوالي شته. د بېلګه په توګه د افغانستان د پوهنې په وزارت کې د ډلهییزو کارکوونکو د ګوښهکېدو اعلان او د ټرمپ لهخوا امریکا د پوهنې وزارت د کارکوونکو د کمښت پرېکړه د پام وړ ده. د مستقیمو امرونو کارول، لکه په افغانستان کې د طالبانو د مشر فرمان او په متحدهایالاتو کې د اجرائیوي امرونو، د پرېکړې نیولو بنسټونو څنډې ته کولو یا له پامه غورځولو اقدامات، د دواړو ترمنځ یو بل ورتهوالی بلل کېږي.
تر ټولو زیانمنونکې قشرونه؛ د سیاست اصلي قربانیان
که په افغانستان کې یا په متحدهایالاتو کې وي، د پالیسیو ترټولو ډیر زیان زیانمنونکو قشرونو ته رسېږي؛ هغه کسان چې په عادي شرایطو کې هم پوهنتونونو ته اسانه لاسرسی نهلري. په متحدهایالاتو کې د قومي تنوع، جنسیتي مساواتو او ټولنیز شمولیت (DEI) ملاتړکوونکو پروګرامونو له منځه وړل هم په افغانستان کې پر ځانګړو قشرونو د طالبانو له فشارونو سره ورته ګڼل شوي دي. په دواړو هېوادونو کې هغه پالیسۍ چې د لوړو زدهکړو تمویل کموي او ښوونیز فرصتونه محدودوي، کولای شي پر راتلونکو نسلونو جدي منفي اوږدمهاله اغېزې ولري.
دا څرګندونې داسې مهال کېږي چې همدا پرون، د کابل پوهنتون یو شمېر سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي و، چې یادې ډلې د دغه پوهنتون لسګونه نارینه او ښځینه استادان ګوښه کړي دي. د سرچینو په وینا، ډېری ګوښه شوي کسان ښځې دي.
پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته په علمي او تخصصي مرکزونو کې د اکاډمیکو کسانو ګوښهکېدل په سېستماتیک شکل روان دي او یاده ډله هڅه کوي، چې په دې ځایونو کې له خپلې ایډيالوژۍ سره جوړ او د مدرسو ملایان وګوماري.
