هند وايي د پاکستان د پوځ مرکزي قومانداني باید ځان ته سمڅې ولټوي
د هندي پوځ یوه لوړپوړي جنرال ویلي چې هند دومره ځواک او وسلې لري چې کولای شي ټول پاکستان او ژورې برخې یې په نښه کړي.
د هندي پوځ یوه لوړپوړي جنرال ویلي چې هند دومره ځواک او وسلې لري چې کولای شي ټول پاکستان او ژورې برخې یې په نښه کړي.
د هند پوځ د هوايي دفاع لوی مدیر تورن جنرال سمر ایوان ډيکونا له اې این ای خبري اژانس سره په مرکه کې ویلي، چې که « د پاکستان د پوځ مرکزي قومانداني یا جي ایچ کیو خیبر پښتونخوا ته هم ولیږدول شي، ددوی له بریده به خوندي نه وي».
نوموړي زیاته کړې، « هند دومره پوځي وسلې لري چې کولای شي د پاکستان پر ټولو برخو برید وکړي. موږ له خپلو پولو یا د پاکستان ژورو سیمو کې د مقابلې بشپړ ظرفیت لرو. که د پاکستان پوځ خپل مرکزي دفتر له راولپنډۍ څخه خیبر پښتونخوا یا بلې سیمې ته انتقال کړي، هم به خوندي نه وي، ځکه دا ټول ځایونه زموږ د برید تر واټن لاندې دي».
نوموړي زیاته کړې، چې « هغوی باید واقعاً ځان ته ژورې سمڅې پیدا کړي».
جنرال ډيکونا زیاته کړه، چې کله پوځ چارواکو ته د سکانو پر زرین معبد د احتمالي برید خبرداری ورکړ، د معبد مشرتابه دا خطر درک کړ او دوی ته یې اجازه ور کړه چې هلته دفاعي تجهیزات ځای پر ځای کړي.
د نوموړي په وینا، د معبد څراغونه بند کړل شول څو بېپیلوټه الوتکې وویني او ویې ولي.
خو پاکستان پر دغه معبد د برید رپوټونه رد کړي دي.
د اروپایي اتحادیې د بهرني سیاست مشرې کایا کالاس ویلي، هیله منه ده چې د اتحادیې وزیران پر سوریې د لګول شويو اقتصادي بندیزونو د لرې کولو په تړاو هوکړې ته ورسیږي.
کالاس د سې شنبې په ورځ د بروکسل د غونډې له پیل مخکې له خبریالانو سره خبرو کې وویل: «د سوریې په اړه، هیله لرم چې نن د اقتصادي بندیزونو د لرې کولو پر سر هوکړې ته ورسیږو.» هغې زیاته کړه: «اروپا باید یا سوریې ته د ثبات فرصت ورکړي، یا دې چمتو وي چې د افغانستان په څېر له یوه کړکېچن وضعیت سره مخ شي.»
د اروپایي اتحادیې چارواکو ویلي چې وزیران دا مهال د اقتصادي بندیزونو د لرې کولو لپاره سیاسي تصمیم ارزوي، خو هغه بندیزونه به پر ځای پاتې شي چې د بشارالاسد د رژیم او د بشري حقونو د ناقضینو پر وړاندې دي.
رویټرز د یو شمېر ډېپلوماټانو په حواله لیکلي، چې د سې شنبې په سهار د اتحادیې استازي یوه موقتي توافق ته رسېدلي، خو وروستۍ پرېکړه به د وزیرانو له خوا وشي.
کایا کالاس همداراز ټینګار وکړ: «روښانه ده چې موږ غواړو خلک (په سوریه کې) دندې او عاید ولري، څودا هېواد یو باثباته راتلونکې ولري.»
کالاس دا څرګندونې په داسې حال کې کوي چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ تېره اونۍ د سوریې له ولسمشر سره په کتنه کې وویل چې پر سوریې لګول شوي بندیزونه به لرې کړي.
د پاکستان لومړي وزیر شهباز شریف په یوه بیان کې ویلي، چې وسلهوال د «هند په ملاتړ په پاکستان کې ترهګري او ناوړه فعالیتونه ترسره کوي.» هغه زیاته کړه: «موږ به په پاکستان کې د سولې او امنیت د خرابولو لپاره د هند ناوړه پلانونه شنډ کړو.»
هغه ویلي، چې د ترهګرۍ پر وړاندې جګړه به تر هغه دوام وکړي؛ تر څو چې په دغه هېواد کې په بشپړه توګه له منځه نه وي وړل شوي.
نوموړي دغه څرګندونې په پښتونخوا او بلوچستان کې د وسلهوالو پر وړاندې د پاکستان امنیتي ځواکونو د عملیاتو په تړاو کړې دي.
د پاکستان ولسمشر اصف علي زرداري هم په پښتونخوا او بلوچستان کې د «هند له ملاتړه د برخمنو وسلهوالو» پر وړاندې د عملیاتو لپاره د خپلو امنیتي ځواکونو ستاینه کړې او د شمالي وزیرستان په عملیاتو کې د دوو وژل شویو پاکستاني عسکرو په مړینه یې اندېښنه څرګنده کړې ده.
دغه څرګندونې وروسته له هغه کېږي؛ چې د پاکستان پوځ ویلي، د دغه هېواد امنیتي ځواکونو په پښتونخوا او بلوچستان کې په جلا، جلا عملیاتو کې د «هند له ملاتړه برخمن ۱۲ وسلهوال» وژلي دي.
د پاکستان پوځ د عامه اړیکو څانګې ویلي، چې د دغو عملیاتو پر مهال د دوی دوه پوځيان هم وژل شوي دي.
د پاکستان پوځ په خبرپاڼه کې راغلي، چې عملیات د پښتونخوا په لکی مروت، بنو او شمالي وزیرستان کې او همدارنګه د بلوچستان په اواران او کېچ ولسوالیو کې د شنبې او یکشنبې په ورځ شوي دي.
د خبرپاڼې له مخې؛ یوازې په پښتونخوا ایالت کې د «هند له ملاتړه برخمنې د تحریک طالبان پاکستان ډلې ۹ وسلهوال وژل شوي دي.»
خبرپاڼه زیاتوي، چې دغه عملیات د استخباراتي معلوماتو پربنسټ ترسره شوي دي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې د پښتونخوا ایالت په لکي مروت کې ۵ وسلهوال، په شمالي وزیرستان کې دوه وسلهوال او په بنو کې هم دوه وسلهوال وژل شوي دي.
د پاکستاني پوځ په خبرپاڼه کې د پاکستان د دوو وژل شویو امنیتي عسکرو نومونه فرهاد علي توری او صابر افریدی یاد شوي، چې یو یې د کورمې او بل یې د کوهاټ اوسېدونکی دی.
خبرپاڼه وړاندې کاږي، چې د بلوچستان په اواران او کیچ ولسوالیو کې هم د «هند له ملاتړه برخمنې بلوڅ بېلتون پاله ډلې درې غړي وژل شوي دي.»
د خبرپاڼې له مخې؛ د بلوچستان د اواران په ګشکور سیمه کې یو وسلهوال وژل شوی او یو بل ټپي دی او د کیچ ولسوالۍ په تربت ښار کې په یوه بله نښته کې بیا دوه وسلهوال وژل شوي دي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې د وژل شویو وسلهوالو څخه وسلې، مهمات او چاودېدونکي توکي هم ترلاسه شوي دي.
خبرپاڼه کې راغلي، چې دغه وژل شوي کسان په ګڼو ترهګریزو فعالیتونو او د بې ګناه ملکي وګړو په هدفي وژنو کې ښکېل وو.
تر اوسه پورې ټي ټي پي او بلوڅ ازادي غوښتونکي ځواک د پاکستان پوځ د خبرپاڼې په اړه څه نه دي ویلي.
د روغتیا نړۍوال سازمان (WHO) د دوشنبې په ورځ اعلان وکړ، چې د نړۍ لږ تر لږه ۷۰ هېوادونو کې خلک له روغتیایي خدماتو بېبرخې شوي، چې پکې افغانستان هم شامل دی. دا وضعیت د روغتیايي پروګرامونو د تمویل د کمېدو له امله رامنځته شوی.
د روغتیا د نړۍوال سازمان مشر تدروس ادهانوم د روغتیا نړۍوالې مجمعې ته وویل: «ناروغان له درملنې محروم شوي، روغتیایي مرکزونه تړل شوي، روغتیایي کارکوونکو خپل کارونه له لاسه ورکړي او هغه پیسې چې خلک یې له خپل جېبه د درملنې لپاره ورکوي، زیاتې شوې دي.»
د دغه سازمان د راپور له مخې، اوسمهال د سازمان کلنۍ بودیجه کې ۶۰۰مېلیونه ډالره کسر شتون لري او اټکل کېږي، چې په راتلونکو دوو کلونو کې به د بودیجې کچه ۲۱ سلنه راکمه شي.
سلګونه تمویل کوونکو او دیپلوماتانو د دوشنبې په ورځ په ژنیو کې غونډه وکړه، څو له بیزوتڼاکې (monkeypox) وبا او نورو روغتیايي ناورینونو سره د مقابلې لارې ولټوي.
د افغانستان د روغتیا سیستم تر ټولو زیات زیان لیدلی
د روغتیا نړۍوال سازمان مخکې د کب په ۲۶مه په یوې اعلامیه کې خبرداری ورکړی و، چې د بودیجې کمښت ممکن په افغانستان کې د دې سازمان له لوري تمویلېدونکي ۸۰٪ روغتیايي خدمات ودروي.
د راپور له مخې، د وري میاشتې تر ۱۴پورې ۱۶۷ روغتیايي مرکزونه د بودیجې د نشتوالي له امله تړل شوي او که عاجله مداخله و نه شي، تر چنګاښ میاشتې پورې ښايي نور ۲۲۰ مرکزونه هم وتړل شي.
د امریکا وتلو د WHO مالي بنسټونه لړزولي
امریکا د ملګرو ملتونو د روغتیایي سازمان WHO شاوخوا یوه پر پنځمه برخه بودیجه ورکوله، خو د دې سازمان څخه د امریکا د وتلو له پلان سره، نه یوازې د کارکوونکو ګومارنه بنده شوې، بلکې د بودیجې کمښت هم پیل شوی.
اوس تمه ده، چې چین د سازمان تر ټولو لوی دولتي تمویل کوونکی شي او له نورو مالي مرستو سره یوځای د دې نړۍوال سازمان تر ټولو مهم مالي منبع وګرځي.
د نړۍوالو چارواکو ژوره اندېښنه
تدروس ادهانوم ویلي: «ډېرو وزیرانو راته ویلي چې ناڅاپي او پراخ مالي کمښتونه یې په هېوادونو کې د روغتیا سیستمونه ګډوډ کړي او د مېلیونونو انسانانو ژوند یې له خطر سره مخ کړی.»
هغه ټینګار وکړ، چې هېوادونه باید د دفاعي لګښتونو ترڅنګ، د روغتیا نړۍوالو تمویلونو ته هم جدي پام وکړي.
نوموړي وویل: «هېوادونه پر پوځي دفاع مېلیونونه ډالر لګوي، خو د هغو پټو ګواښونو پروړاندې چې کولی شي تر جګړو ډېر زیان ورسوي، لکه ناروغۍ ته ډېره لږه بودیجه ځانګړې کوي.»
د اوکراین ولسمشر ولادیمیر زېلېنسکي له ټرمپ سره تر ټلیفوني خبرو وروسته اعلان کړی، چې هېواد یې له روسیې سره بشپړ او له ځنډ پرته اوربند ته چمتو دی. د هغه په وینا، کییف له مسکو سره مخامخ خبرو ته په هره بڼه او هر ځای کې چمتووالی لري.
زېلېنسکي د دوشنبې په ورځ (د مې ۲۰مه) د خپلې اېکسپاڼې له لارې په یوه بیان کې زیاته کړې، چې هغه په یوه ورځ کې دوه ځلې د متحدهایالاتونو له ولسمشر سره خبرې کړې دي.
نوموړي ویلي، چې د ټرمپ ترڅنګ د اروپايي ټولنې کمېسیون مشرې ارزولا فون در لاین، د فرانسې ولسمشر اېمانوېل مکرون، د ایټالیا لومړۍ وزیرې جورجیا میلوني، د جرمني لومړي وزیر فریدریښ مېرڅ او د فېنلینډ ولسمشر الکساندر سره یې هم ټلیفوني خبرې کړې دي.
د اوکراین ولسمشر وايي، چې له ډونالډ ټرمپ سره په خپلو خبرو کې یې د اوربند لپاره د اوکراین ژمنه تکرار کړه او خبرداری یې ورکړی، چې که روسیه وژنې او جګړې ته دوام ورکړي، له لا سختو فشارونو او بندیزونو سره به مخ شي.
هغه وویل: «که روسیه رښتیا هم سوله غواړي، نو باید د خبرو لپاره خپل چمتووالی وښيي. موږ چمتو یو چې په هر ځای کې لکه ترکیه، واتیکان یا سویس کې د مخامخ خبرو لپاره ګډون وکړو. مهمه دا ده چې روسیه ریښتینی هوډ ولري.»
د زېلېنسکي په وینا، د لوېدیځو مشرانو سره هم د سولې بهیر لپاره د راتلونکي اقداماتو پړاو خبرې شوې دي.
هغه ټینګار کړی، چې متحدهایالات باید په دې بهیر کې فعال پاتې شي، ځکه چې د واشنګټن لهخوا له خبرواترو نه هر ډول واټن به یوازې د پوتین په ګټه وي.
د اوکراین ولسمشر زیاتوي: «که روسیه جګړې ته دوام ورکړي، یرغمل شوي او بندیان خوشې نه کړي او غېر واقعي غوښتنې وکړي دا د جګړې د دوام په معنا ده او نړۍ باید له نورو بندیزونو سره ځواب ووايي. موږ تل د سولې لپاره چمتو یو.»
دا څرګندونې داسې مهال کېږي، چې له دې مخکې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ویلي و د روسیې له ولسمشر ولادیمیر پوتین سره یې په دوه ساعته ټلیفوني خبرو کې هوکړه کړې، چې مسکو او کییف باید «سملاسي» د اوربند د ټینګښت او جګړې د پای ته رسېدو لپاره مذاکرات پیل کړي.
دا په داسې حال کې ده، چې د امریکا ولسمشر مرستیال جي ډي ونس د ټرمپ او پوتین ترمنځ له ټلیفوني خبرو سره جوخت خبریالانو ته ویلي، چې واشنګټن په اوکراین کې د جګړې پای ته رسېدو ته ژمن دی، خو د سولې خبرو د ناکامېدو په صورت کې ښايي له منځګړیتوب نه لاس واخلي.
ګلف ټوډې راپور ورکړی چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د خپلې دویمې دورې په پیل کې د کډوالو پروګرام وځنډاوه او ویې ویل چې دا به تر هغه بیا نه پیلېږي، ترڅو چې د بهرنیو کډوالو راتګ د امریکا له ملي ګټو سره سم نه وي.
څلور میاشتې وروسته اوس روښانه شوې ده، چې څوک د امریکا له ګټو سره برابر ګڼل کېږي او څوک نه: شتمن او سپین پوستي سوېلي افریقايي کروندګر امریکا ته پرېښودل شول، خو له طالبانو تښتېدلي افغانان رد شول.
شاوخوا ۶۰ سوېلي افریقایان چې د حکومت په مالي مرسته واشنګټن ډي سي ته راوستل شوي، د بهرنیو چارو د مرستیال وزیر کریسټوفر او نورو لوړپوړو چارواکو له خوا یې هرکلی وشو.
هغوی ته به سمدستي د مېشتېدو اسانتیاوې، لکه کور، د خوړو مرسته او نور مالي ملاتړ برابر شي.
ټرمپ همداراز ژمنه کړې، چې دغه افریقایانو ته به د تابعیت اخیستو بهیر چټک شي، حال دا چې د امریکا تابعیت ته نور کډوال کلونه انتظار کوي.
ولسمشر ټرمپ په فبرورۍ کې ادعا کړې وه: «افریکانر قوم (سوېلي افریقايي سپین پوستي) د حکومت له خوا تمویلېدونکي نژادي تعصب څخه تېښته کوي. کله چې له هغه وپوښتل شول چې ولې دغې ډلې ته د استثنا حق ورکړل شو، هغه وویل: “ځکه چې هغوی وژل کېږي او دا نسل وژنه ده، چې تاسو پرې لیکل نه کوی.»
په همدې لړ کې، د امریکا اسقفیه کلیسا چې له کلونو راهیسې یې د کډوالو په مېشتولو کې له فډرالي حکومت سره همکاري کوله، اعلان وکړ چې نور به دا همکاري ختموي.
کلیسا تمه لرله، چې د سوېلي افریقا د کډوالو د ځای پر ځای کولو برخه به هم پر مخ یوسي، خو د حکومت وروستۍ پریکړې د هغوی له اخلاقي کرښې واوښتې.
د کلیسا مشر په یوه پرانیستي لیک کې ولیکل: «زموږ کلیسا تل د نژادي عدالت او پخلاینې لپاره کار کړی او زموږ تاریخي اړیکې له سوېلي افریقا کلیسا سره موږ ته اجازه نه راکوي چې دا پرېکړه ومنو.»
خو تر ټولو زیات دا پرېکړه افغانان ځپي، هغه افغانان چې د امریکا له پوځ سره یې د طالبانو پر ضد شل کلنه جګړه کې اوږه ورکړې وه.
هماغه ورځ چې د افریقایانو هرکلی کېده، د ټرمپ ادارې د زرګونو افغان کډوالو لپاره د "موقتي خوندیتوب حالت" یا TPS پای ته ورساوه او دغه کار د زرګونو هغو افغانانو هیلې هم له منځه یوړې چې لا امریکا ته د راتګ په تمه وو.
دې پرېکړې د هغو امریکایي پوځیانو غوسه راپارولې، چې له دغو افغانانو سره یې اوږه ورکړې وه. شان وینډایور، چې د امریکا د سمندري ځواکونو یو پخوانی افسر دی او د افغان اېواک په نوم د یوې غیر دولتي ادارې مشر هم دی، وویل: «زموږ پخواني سرتېري سخت غوسه دي. دا هېواد دغو خلکو ته ژمنې ورکړې وې. هغوی نه پوهېږي دا څه روان دي..»