د زلمي خلیلزاد مېرمن شیریل بینارډ په یوې مقاله کې د طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان ته د ستنېدو په تړاو د افغان کډوالو او د هغوی د ملاتړکوونکو بنسټونو اندېښنې «بېبنسټه» بللي او وايي، چې افغانستان ته دې له ستنېدو نهوېرېږي.
نوموړې د سېشنبې په ورځ د نشنل انټرنسټ وېبپاڼې له لارې په خپره شوې مقاله کې د افغان ښځو او نجونو پر زدهکړو بندیز «د نهمنلو وړ او د دیني اساس نهلرونکی» بللی دی، خو د ښځو د ځپلو په تړاو یې د رسنیو راپورونه رد کړي دي.
بینارډ چې شاوخوا یوه میاشت مخکې کابل ته سفر کړی، وايي هغه افغان ستنېدونکي چې د طالبانو تر کنټرول لاندې ښوونیز نصاب په اړه اندېښمن دي، باید خپل ماشومان خصوصي ښوونځیو ته ولېږي.
د زلمي خلیلزاد مېرمن د هېوادونو لهخوا د طالبانو رژیم د نهمنلو پرېکړه «غېرعادلانه او عجیبه» بللې ده او ادعا یې کړې، چې په هند کې د ښځو وضعیت د افغان ښځو په پرتله ډېر خراب دی. هغې ویلي: «له ښځو سره د طالبانو چلند د هند په څېر چې یو پرمختللی او ځواکمن هېواد بلل کېږي، ظالمانه نه دی.»
یاده مېرمن دا څرګندونې داسې مهال کوي، چې د هند ولسمشره ښځه ده او په دغه هېواد کې ښځې د زدهکړو او کار حق لري. د جنسیت د نابرابرۍ شاخص (جيایای) د راپور له مخې، هند د ښځو د پرمختګ له پلوه د ۱۹۳هېوادونو په منځ کې ۱۰۲م ځای لري.
بینارډ همداراز، له محرم سره د ښځو د سفرکولو مساله رد کړې او ویلي یې دي، «دا ادعا درواغ ده. د هغې په مقاله کې راغلي: «له ځانه لاندې مې ډېرې ښځې ولیدې چې یوازې یا له خپلو ښځینه دوستانو سره ګرځېدې چې ډېریو یې حجابونه اغوستي او مخونه یې پټ وو.»
نوموړې افغانستان د افغان کډوالو لپاره د ناامنه هېواد موضوع د ردېدو ترڅنګ زیاته کړې: «موږ اوس په وروستیو کلونو کې ترټولو غوره امنیتي وضعیت لرو او دا د پام وړ ښه شوی دی.»
بینارډ وايي، چې کابل ته د سفر پرمهال طالبانو د هغې هرکلی کړی دی.
دا په داسې حال کې ده، چې په اروپا، ایران او پاکستان کې د کډوالو تر ټولو لوی شمېر افغان کډوال تشکیلوي.
پراخه بېوزلي، د جمهوري نظام د ملي سرتېرو ځورونه او ربړول، د سیاسي او مدني فعالیتونو ځپل او د ښځو د زدهکړې بندیز د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته د افغانانو د پراخې کډوالۍ اصلي لاملونه دي.
له کندهار څخه سرچينو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته د سېشنبې په ورځ (د غويي ۳۰مه) ویلي، چې طالبانو په تېر یوه کال کې د پخواني جمهوريت د نظاميانو د کورنۍ غړي، دوستان او وټس اپ کې د خبرو په پلمه تر ۵۰۰ زيات ملکي کسان د سیاسي مجرمینو په نوم زنداني کړي دي.
د سرچينو په خبره، نیول شويو کسانو یوه یې هم په تېر نظام کې دندې نه درلودې.
د نیول شویو زندانیانو له ډلې یو زنداني وايي: «طالبانو زه د فېسبوک پر پوسټ راوستلی یم، زما په څېر لسګونه نور بندیان هم دي، که دې د دوی پر مشر نیوکه وکړه خو بيخي دې کافر ګڼي.»
د یو بل زنداني د کورنۍ غړي افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي: «په ډېر زحمت مو د کشر ورور سره د لیدو اجازه واخیسته، هغه یې له وسله والو جبهو سره د همکارۍ په تور یوه اوونۍ سخت شکنجه کړی و اوس یې هېڅ محکمه هم مهلومه نه ده.»
سرچينې زياتوي، چې دغه کسان هره ورځي فزيکي او ذهنې شکنجه کېږي او له کورنیو سره یې د لیدو وخت هم نه ورکول کېږي.
د کندهار لوی زندان کې دغه نیول شوي کسان وايي، چې له اسنادو، مدافع وکیل او قانوني بهير پرته له یوه کال څخه تر ۱۵ کلونو د بند په سزا محکوم شوي.
د دوی په خبره، نظامي محکمه د ملکي کسانو له جرمونو سره هېڅ تړاو نه لري.
له دې زندانیانو شاوخوا ۲۰ کسانو د طالبانو مشر هبت الله اخوندزاده ته يوه ګډه عریضه لېږلې او د پاملرنې غوښتنه یې ورڅخه کړې.
دغه عریضه او د هبت الله له لوري امضاء شوی سند هم افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته رسېدلی.
هبت الله د همدې بندیانو په عریضه پاڼه لیکلي: «که دا واقعت ولري، ۱۴ میاشتې بندیان شوي وي، جرم یې تکراري نه وي نو خوشې يې کړئ.»
د زندانیانو کورنۍ وايي، چې د طالبانو نظامي محکمه د خپل مشر له امر سرغړونه کوي او په سیاسي جرم د دغو نیول شویو کسانو هېڅ پوښتنه نه کوي.
دغه کورنۍ د طالبانو له شکنجو، ناوړه چلند او ظلم څخه هم شکایت کوي او غوښتنه کوي، چې له زندانیانو سره دې قانوني او انساني چلند وشي.
تېر کال د ملګرو ملتونو ترڅنګ يو شمېر هېوادونو او سازمانو د طالبانو تر واک لاندي زندانونو کې د شکنجو او زندانیانو سره د ناسم چلند په اړه اندېښنې ښودلې وې.
اخوا، تر دې وړاندې بیا یو شمېر داسې راپورونه خپاره شوي و چې ویل کېده د طالبانو په بندخونو کې د بندیانو د وضعیت د څېړلو بهیر پیلېږي.
په دې راپورونو کې راغلي و، چې د طالبانو مشر ملا هبت الله اخوندزاده په کندهار کې د کابیني په یوې غونډه کې دستور ورکړی و، چې په دې برخه کې دې یوه ځانګړې کمېټه هم جوړه شي.
د دې راپورونو له مخې، یاده کمېټه د عالي دیوان په مشرۍ او د بېلابېلو وزارتونو او عمومي ریاستونو د استازو په غړیتوب سره جوړېده.
تر دغو راپورونو وروسته بیا معلومه نه شوه، چې یاده کمېټه جوړه شوه او که نه.
له بندیانو سره د ناسم چلند په اړه کورنۍ په داسې حال کې شکایت کوي، چې د یادې ډلې له بندخونو د لسګونو فعالینو، خبریالانو او د تېر نظام د سرتېرو د شکنجو او ځورولو راپورونه خپرېږي.
څه موده مخکې افغانستان انټرنشنل - پښتو یو څېړنیز راپور خپور کړی و، چې په کې راغلي و د طالبانو د استخباراتو په عمومي او ولایتي ریاستونو کې تورنو اشخاصو ته ۳۱ ډوله بېلابېلې شکنجې ورکول کېږي.
په لښتو او لرګیو وهل، په یخو اوبو کې ډوبول، د برېښنا شاکونه، پر پښو وهل، جنسي الې ته فشار ورکول، په جنسي الې پورې وزن تړل، د شور او ځوږ اورول، بې خوبي، په ګرمو اوبو کې ډوبول، سا بندول، د نوکانو اېستل، ژبې او غوږونو ته په پلاس فشار ورکول، له لاسونو ځوړندول، له پښو ځوړندول، په کوچنۍ پنجره کې بندول، اوږدمهاله تیاره کې ساتل، پر اوبو بندیز، د سینو د څوکو مروړل، له کوڅیو او ویښتو تړل، په خوله کې د اوبو پایپ ورکول، اوږدمهاله درول، پر مقعد د اوسپنیزې الې منډل، د کمې ډوډۍ ورکول، په سره سیخ داغل، د اوړي په موسم کې لمر ته کښېنول، د ژمي په موسم کې یخ ته کښېنول، بشپړ لوڅول او تذلیلي شکنجه، د کورنۍ او خپلوانو ګواښل، د سترګو تړل، د خوا بدوونکو درملو ورکول، د شا له خوا د ښي لاس او پښې او کیڼ لاس او پښې تړل او پړمخې اچول هغه شکنجې دي، چې د طالبانو په بندخونو کې بندیان ورسره مخ کېږي.
یاده ډله د دوی له نظام څخه د بغاوت، له بهرنیو رسنیو سره د اړیکې، له داعش سره د اړیکې، له مقاومت او ازادۍ جبهې سره د اړیکې او د پخواني جمهوري نظام امنیتي ادارو کې د دندې ترسره کول هغه لاملونه دي، چې زرګونه کسان یې په تور بندیان شوي دي.
