د افغانستان د ملي امنیت پخواني رییس رحمتالله نبیل د زلمي خلیلزاد مېرمنې شیریل بېنارډ څرګندونو او د جمهوري نظام افغان چارواکو ته په اشارې وايي، چې د ډاکټر خلیلزاد، د هغه د مېرمنې او د هغوی د پټو او پېچلو لوبو مخالفت، نه کوم لوی ویاړ دی او نه هم د خلکو د ستونزو د حل لامل کېدای شي.
نوموړي د چهارشنبې په ورځ (د غويي ۳۱مه) د خپلې اېکسپاڼې له لارې په یوه بیان کې زیاته کړې، که چېرې د جمهوري نظام پرمهال د شخصي مصلحتونو او سیاسي حسابونو پر ځای د حقیقت غږ پورته شوی وای، ښایي د راتلونکې فاجعې پر وړاندې یو ملي او ولسي موقف رامنځته شوی وای.
نبیل لیکلي دي: «په هغه ورځو کې چې د دوحې د معاملې خبرې په پټه او د تړلو دروازو تر شا روانې وې او طالبانو ته د واک سپارلو بهیر ورو ورو پلي کېده، ډېری سیاستوال او د حکومت مشران چوپ پاتې وو؛ داسې ښکارېده لکه هر یوه یې دا فکر کاوه چې شاید په راتلونکي طالباني حکومت کې ځان ته ځای پیدا کړي.»
نوموړي ویلي، چې د ریښتیا ویلو جرئت په هغه وخت کې یوه نه بخښل کېدونکې تېروتنه ګڼل کېده او دا د افغانستان د جمهوري نظام د پای ته رسېدو اصلي فضا وه.
نیبل د افغانستان په چارو کې د امريکا ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد او د هغه د مېرمنې وروستیو څرګندونو ته په غبرګون کې ویلي: «نن ورځ د ډاکټر خلیلزاد، د هغه د مېرمنې او د دوی د پټو او پېچلو لوبو مخالفت، نه کوم لوی ویاړ دی او نه هم د خلکو د درد او رنځ دوا. »
نبیل زیاته کړې: «نن چې ځینې کسان د مخالفت توره له تیکې راوباسي، دا یوازې د ناوخته ویښ شوي وجدان نښه ده، نه د حال د بدلون وسیله.»
د هغه په وینا، لږ شمېر هغه کسان چې د توطیې پر وړاندې یې غږ پورته کړ، نه یوازې دا چې ملاتړ یې ونه شو، بلکې د دوی غږونه خاموش کړای شو.
د افغانستان د ملي امنیت پخوانی رییس دا څرګندونې تر هغې وروسته کوي، چې تېره ورځ د زلمي خلیلزاد مېرمن شیریل بېنارډ په یوې مقاله کې د طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان ته د ستنېدو په تړاو د افغان کډوالو او د هغوی د ملاتړکوونکو بنسټونو اندېښنې «بېبنسټه» بللي او وايي، چې افغانستان ته دې له ستنېدو نهوېرېږي.
بینارډ ویلي، چې کابل ته د سفر پرمهال طالبانو د هغې هرکلی کړی دی.
د هلمند او غور ولایتونو ترمنځ د «سیابند غرنۍ سیمې» اوسېدونکو د چهارشنبه په ورځ (د غويي ۳۱مه) افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته همداراز وویل، چې طالبانو له تېرې اوونۍ څخه په پرله پسې ډول د کوکنارو د کرلو پر سر د تامنیانو په نوم د ځايي قوم تر ۲۰۰ زيات کورونه سوځولي دي.
سرچينې زیاتوي، چې طالبانو د سیمې لسګونه ځايي مشران او ځوانان هم زنداني کړي او د کروندو تر تخریب وروسته یې د ټولو کورونو لمريزې هېندارې هم ماتې کړي دي.
سرچينه دا د طالبانو قومي تعصب ګڼي او وايي، چې دا غرنۍ سيمه اوس مهال له سخت انساني ناورین سره مخ ده.
د سيمې یو قومي مشر وویل: «دا ناورین د کوکنارو د کښت پر سر راپورته شوی، د طالبانو غبرګون له قانوني چوکاټ څخه وتلی او په ظلم یې شروع کړی.»
په سیابند سیمه کې چې اکثر اوسېدونکي یې کروندګر او مالداران دي، د ژوند یوازینۍ وسیله يې کرنه ده.
که څه هم طالبان وایي، چې د کوکنارو کښت یې منع کړی، خو خلک بیا وایي چې کوکنار یې له مجبوریت څخه کرلي دي، ځکه دوی د ژوند نورو اساسي امکاناتو لکه ښوونه، روغتیا او د کار فرصتونو ته لاسرسی نه لري.
یو کروندګر وایي: «موږ نور هېڅ نه لرو. یا دې موږ ته د ژوند بدیل پیدا کړي، یا دې موږ پرېږدي چې خپلې کورنۍ له لوږې وژغورو.»
د ځایي سرچینو په وینا، طالبانو په وروستیو ورځو کې تر ۲۰۰ زیات کورونه سوځولي او نړولي دي.
خلک وایي، طالبان نه یوازې دا چې د دوی شتمنۍ له منځه وړي، بلکې د سپکاوي ډکې کلمې هم ورته کاروي.
ځايي خلک وایي، کله چې ښځې د طالبانو مرکزونو ته د خپلو نارینه وو د احوال لپاره ورځي د طالبانو له لورې ورته ویل کېږي، چې «ولاړې شئ بل مېړه وکړئ.»
د سيمې یو بل سپین ږېری وایي: «زموږ کور سوځېدلی، وسایل مو له منځه تللي، حتی هغه برمه چې اوبه مو پرې را اېستلې، طالبانو ماته کړې. موږ اوس څه وکړو؟ موږ انسانان نه یو؟»
سیابند یوه لرې پرته او غرنۍ سیمه ده چې د ژوند له ډېرو امکاناتو بې برخې ده او له همدې امله د خلکو غږونه رسنیو ته نه رسېږي او ظلمونه په کې پټ پاتېږي.
د ځايي خلکو په خبره، د طالبانو په وړاندې یې هېڅ مقاومت نه دی کړی او د دوی په خبره اوس د ظلمونو له کبله مجبور دي وسله پورته کړي.
یو ځوان وایي: «موږ اوس دا پرېکړه کړې چې که څوک زموږ غږ نه اوري، موږ به خپله وسله واخلو. دا وضعیت نور زغملای نه شو.»
سیابند چې د جمهوریت پر مهال د طالبانو لپاره د پناه ځای په توګه پېژندل کېده، د افغانستان له هغو سیمو څخه وه چې د دولت او بهرنیو ځواکونو له خوا عملیات پکې سخت وو.
د پېچلې جغرافیې له امله، طالبان هلته کلونه پټ پاتې شول؛ د سيمې د خلکو په خبره اوس هماغه خلک چې طالبان یې پټ ساتلي وو، د همدې ډلې له خوا تر ټولو زیات ځورېږي.
ځايي خلک وایي: «د سیابند د خلکو کیسه یوازې د کوکنارو پر سر شخړه نه ده؛ دا د یوې بېعدالتۍ، بېغورۍ او زورواکې واکمنۍ انعکاس دی.»
د سیابند خلک غوښتنه کوي، چې طالبان باید له قانوني لارو اقدام وکړي، نه دا چې د خلکو کورونه وسوځوي، ښځو ته سپکاوی وکړي او شتمنۍ یې له منځه یوسي.
د خلکو په خبره، د دې سیمې خلک اوس د یوه انساني غبرګون په حال کې دي او که نړۍوال، رسنۍ او مدني ټولنه غبرګون و نه ښيي، دا ناورین ښايي لا پراخ شي.
د هلمند ځايي طالب مسوولین هڅه کوي، دا موضوع پټه وساتي او په دې اړه له خبرو کولو ډډه کوي.
دغه ډله په پرله پسې ډول هڅه کوي، چې د نشه يي توکو د مخنيوي په برخه کې د خپل مشر هبت الله فرمان عملي کړي او خلکو ته خبرداری ورکوي چې د نشه یي توکو هر ډول کښت، قاچاق، تولید او استعمال بند دی.
دا په داسې حال کې ده، چې تر دې وړاندې په بدخشان ولایت کې هم د کوکنارو د کر او له منځه وړلو پر سر د خلکو او طالبانو ترمنځ خونړۍ شخړې رامنځته شوې وې، چې تر څو اوونیو پورې یې دوام درلود.
د نشه یي توکو کروندګرو تل ټینګار کړی، چې طالبان باید دوی ته د بدیلو لارو زمینې برابرې کړي.
