د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو د استازو جرګې د یوه غړي لهخوا امریکا ته د امرالله صالح د بلنې غوښتنې په ځواب کې وویل، چې که دا سفر د امریکا له ملي ګټو سره سم وي، نو د هغه لپاره د ویزې ورکړه ارزوي.
هغه دا څرګندونې د چهارشنبې په ورځ د امریکا د استازو جرګې د بهرنیو اړیکو کمېټې ته په یوه استماعیه غونډه کې کړې دي.
د تېر کال په لېندۍ کې ټېیم بورچت د وروستي جمهوري نظام لومړي مرستیال امرالله صالح او د مقاومت جبهې مشر احمد مسعود ته بلنه ورکړې وه چې د افغانستان د وضعیت په اړه د خبرو اترو لپاره متحدهایالاتونو ته سفر وکړي.
د استازو جرګې د بهرنیو اړیکو کمېټې د یوه غړي د دې پوښتنې په ځواب کې چې ایا د امریکا متحدهایالتونو حکومت به ښاغلي صالح ته ویزه ورکړي او که نه، روبیو وویل چې دا موضوع به و ارزوي.
د امریکا د بهرنیو چارو وزیر په دې تړاو وویل: «که تاسو احساس کوئ چې دا غونډه د متحدهایالاتونو د ملي ګټو لپاره ده، موږ به د [ویزې په اړه] پرېکړه په پام کې ونیسو.»
روبیو زیاته کړې، چې ښاغلی برچټ باید د بهرنیو چارو وزارت ته د صالح د سفر موخې توضیح کړي ترڅو دغه وزارت پرېکړه وکړي چې ایا هغه ته ویزه ورکړي او که نه.
د وروستي جمهوري نظام د ولسمشر محمداشرف غني لومړی مرستیال امرالله صالح له افغانستانه د امریکا د وتلو یو قوي منتقد دی او واشنګټن طالبانو ته د واک سپارلو مسوول بولي، خو ښاغلی روبیو وايي چې د بهرنیو چارو وزارت هغو چارواکو او سیاستوالو ته هم چې د امریکا د پالیسیو مخالف دي، ویزې ورکړي دي.
د هلمند او غور ولایتونو ترمنځ د «سیابند غرنۍ سیمې» اوسېدونکو د چهارشنبه په ورځ (د غويي ۳۱مه) افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته همداراز وویل، چې طالبانو له تېرې اوونۍ څخه په پرله پسې ډول د کوکنارو د کرلو پر سر د تامنیانو په نوم د ځايي قوم تر ۲۰۰ زيات کورونه سوځولي دي.
سرچينې زیاتوي، چې طالبانو د سیمې لسګونه ځايي مشران او ځوانان هم زنداني کړي او د کروندو تر تخریب وروسته یې د ټولو کورونو لمريزې هېندارې هم ماتې کړي دي.
سرچينه دا د طالبانو قومي تعصب ګڼي او وايي، چې دا غرنۍ سيمه اوس مهال له سخت انساني ناورین سره مخ ده.
د سيمې یو قومي مشر وویل: «دا ناورین د کوکنارو د کښت پر سر راپورته شوی، د طالبانو غبرګون له قانوني چوکاټ څخه وتلی او په ظلم یې شروع کړی.»
په سیابند سیمه کې چې اکثر اوسېدونکي یې کروندګر او مالداران دي، د ژوند یوازینۍ وسیله يې کرنه ده.
که څه هم طالبان وایي، چې د کوکنارو کښت یې منع کړی، خو خلک بیا وایي چې کوکنار یې له مجبوریت څخه کرلي دي، ځکه دوی د ژوند نورو اساسي امکاناتو لکه ښوونه، روغتیا او د کار فرصتونو ته لاسرسی نه لري.
یو کروندګر وایي: «موږ نور هېڅ نه لرو. یا دې موږ ته د ژوند بدیل پیدا کړي، یا دې موږ پرېږدي چې خپلې کورنۍ له لوږې وژغورو.»
د ځایي سرچینو په وینا، طالبانو په وروستیو ورځو کې تر ۲۰۰ زیات کورونه سوځولي او نړولي دي.
خلک وایي، طالبان نه یوازې دا چې د دوی شتمنۍ له منځه وړي، بلکې د سپکاوي ډکې کلمې هم ورته کاروي.
ځايي خلک وایي، کله چې ښځې د طالبانو مرکزونو ته د خپلو نارینه وو د احوال لپاره ورځي د طالبانو له لورې ورته ویل کېږي، چې «ولاړې شئ بل مېړه وکړئ.»
د سيمې یو بل سپین ږېری وایي: «زموږ کور سوځېدلی، وسایل مو له منځه تللي، حتی هغه برمه چې اوبه مو پرې را اېستلې، طالبانو ماته کړې. موږ اوس څه وکړو؟ موږ انسانان نه یو؟»
سیابند یوه لرې پرته او غرنۍ سیمه ده چې د ژوند له ډېرو امکاناتو بې برخې ده او له همدې امله د خلکو غږونه رسنیو ته نه رسېږي او ظلمونه په کې پټ پاتېږي.
د ځايي خلکو په خبره، د طالبانو په وړاندې یې هېڅ مقاومت نه دی کړی او د دوی په خبره اوس د ظلمونو له کبله مجبور دي وسله پورته کړي.
یو ځوان وایي: «موږ اوس دا پرېکړه کړې چې که څوک زموږ غږ نه اوري، موږ به خپله وسله واخلو. دا وضعیت نور زغملای نه شو.»
سیابند چې د جمهوریت پر مهال د طالبانو لپاره د پناه ځای په توګه پېژندل کېده، د افغانستان له هغو سیمو څخه وه چې د دولت او بهرنیو ځواکونو له خوا عملیات پکې سخت وو.
د پېچلې جغرافیې له امله، طالبان هلته کلونه پټ پاتې شول؛ د سيمې د خلکو په خبره اوس هماغه خلک چې طالبان یې پټ ساتلي وو، د همدې ډلې له خوا تر ټولو زیات ځورېږي.
ځايي خلک وایي: «د سیابند د خلکو کیسه یوازې د کوکنارو پر سر شخړه نه ده؛ دا د یوې بېعدالتۍ، بېغورۍ او زورواکې واکمنۍ انعکاس دی.»
د سیابند خلک غوښتنه کوي، چې طالبان باید له قانوني لارو اقدام وکړي، نه دا چې د خلکو کورونه وسوځوي، ښځو ته سپکاوی وکړي او شتمنۍ یې له منځه یوسي.
د خلکو په خبره، د دې سیمې خلک اوس د یوه انساني غبرګون په حال کې دي او که نړۍوال، رسنۍ او مدني ټولنه غبرګون و نه ښيي، دا ناورین ښايي لا پراخ شي.
د هلمند ځايي طالب مسوولین هڅه کوي، دا موضوع پټه وساتي او په دې اړه له خبرو کولو ډډه کوي.
دغه ډله په پرله پسې ډول هڅه کوي، چې د نشه يي توکو د مخنيوي په برخه کې د خپل مشر هبت الله فرمان عملي کړي او خلکو ته خبرداری ورکوي چې د نشه یي توکو هر ډول کښت، قاچاق، تولید او استعمال بند دی.
دا په داسې حال کې ده، چې تر دې وړاندې په بدخشان ولایت کې هم د کوکنارو د کر او له منځه وړلو پر سر د خلکو او طالبانو ترمنځ خونړۍ شخړې رامنځته شوې وې، چې تر څو اوونیو پورې یې دوام درلود.
د نشه یي توکو کروندګرو تل ټینګار کړی، چې طالبان باید دوی ته د بدیلو لارو زمینې برابرې کړي.
