د سمنګان ولایت د سکرو په یوه کان کې د چاودنې له امله اووه کسان مړه او دوه نور ټپیان شوي
د سمنګان ولایت د دره صوف پایین ولسوالۍ د سکرو په یوه کان کې د میتان ګاز د چاودنې له امله اووه کان کېندونکي مړه شوي او دوه نور ټپیان دي.
د سمنګان ولایت د دره صوف پایین ولسوالۍ د سکرو په یوه کان کې د میتان ګاز د چاودنې له امله اووه کان کېندونکي مړه شوي او دوه نور ټپیان دي.
د طالبانږ تر واک لاندې باختر اژانس د دغه ولایت د طالبانو د امنیه قوماندانۍ ویاند حشمت الله رحماني په حواله راپور ورکړی، چې دغه پېښه تېره شپه د دره صوف ولسوالۍ په قریه ګوله سیمه کې شوې ده.
د هغه په وینا، د ټپیانو روغتیايي وضعیت د ډاډ وړ دی.
د پاکستان د سوداګرۍ وزارت له افغانستان څخه د وارداتو برېښنایي فورمې (EIF) معافیت د روان کال د جون تر ۱۴ نېټې پورې غځولی دی.
د پاکستاني ورځپاڼې جنګ د راپور له مخې، دغه پریکړه په دوه اړخیزې سوداګرۍ کې د خنډونو د مخنیوي او د اقتصادي فعالیتونو د دوام ډاډمن کولو لپاره شوې ده.
په راپور کې راغلي، چې دا اقدام د طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان سره د روانې سوداګرۍ د پراختیا او اسانتیاوو برابرولو په موخه شوی دی.
د راپور له مخې، دا معافیت به تر هغه وخته پورې دوام وکړي، چې د پاکستان او افغانستان ترمنځ یو رسمي بانکي میکانیزم رامینځته شي، چې تمه کیږي په اوږد مهال کې به د دواړو هیوادونو ترمنځ د سوداګریزو اړیکو په ثبات او نظیم کې مرسته وکړي.
دا پرېکړه په داسې حال کې کېږي، چې د پاکستان د عوایدو فدرالي ادارې (FBR) د روانې اوونۍ د یکشنبې په ورځ د افغانستان په ټرانزیت سوداګرۍ باندې ۱۰سلنه مالیه وضع کړ.
د راپورنوله مخې، په نوي نوملړ کې صنعتي ماشينونه، کرينونه، زراعتي وسايل، کمپیوټري وسایل، ټلویزیوني او راډیويي وسایل، کمرې، برقي تجهیزات، د ډیټا د خپلکاري پروسس ماشينونه، برېښنايي پرزې او ګڼ نور توکي شامل دي.
ویل کېږي، چې د پاکستان د فدرالي عوایدو بورډ ته د سوداګرۍ وزارت له خوا داسې وړاندیزونه شوي وو، چې د افغانستان د ګمرکي محصولاتو کچه د پاکستان په پرتله خورا ټیټه ده او همدا چاره د افغان ټرانزيټي سوداګرۍ د ناوړه استفادې لامل شوې.
وايي، دواړو غاړو ته ځینې کاروباریان له دې اسانتیا ناوړه ګټه اخلي، ځکه توکي په ټرانزيټ کې افغانستان ته صادرېږي، خو وروسته د قاچاق له لارې بیرته پاکستاني بازارونو ته ځي.
د نټالیا سنتورو په نوم یوې برازیلۍ ورزشکارې د انګلستان ډېلي سټار خبري ویبپاڼې ته ویلي، چې په دې وروستیو کې یې افغانستان ته سفر کړی و، او په وینا یې چې طالبان نه دي بدل شوي؛ یوازې نقاب یې په مخ کړی دی.
د بدن ښکلا او د جیوجیتسو لوبې دغې لوبغاړې له افغانستان څخه برازیل ته تر ستنېدو وروسته د انګلستان ډېلي سټار خبري ویبپاڼې سره په خبرو کې ویلي: «طالبان لا هم د قانون یا عدالت پر ځای د ویرې، جبر او کنټرول په واسطه په افغانانو حکومت کوي.»
نټالیا زیاتوي، چې دا ډیره ورته عجیبه او له سولې سره مل ترخه تجربه وه: «د یوې بهرنۍ ښځې په توګه زه په غرونو کې وګرځېدم، له سړیو سره مې خبرې اترې کولې او په خلاصه فضا کې مې تمرین وکړ. خو دا ټول هغه څه دي چې د افغان میرمنو لپاره په یوه نه ترلاسه کېدونکي خوب بدل شوي دي.»
هغه زیاتوي: «زه یو انتخاب لرم؛ خو دوی یې نه لري.»
د نټالیا په وینا، همدا جمله د هغې د سفر اصلي محور و. هغه وايي، د ځایي کلتور د درناوي لپاره یې حجاب واغوست: «یوازې توپیر دا و، چې دا کار ما د خپلې خوښې له مخې وکړ او طالبانو دا حق له افغان میرمنو څخه اخیستی دی.»
نټالیا وایي: «دا د دین خبره نه ده، دا د واک او کنټرول خبره ده. طالبان د شریعت ساتونکي نه دي، بلکې د ازادۍ دښمنان دي.»
دغه برازیلۍ ورزشکاره په خواشینونکي ډول ډیلي سټار ته وایي: «طالبانو د ښځو د زدهکړو او کار مخه نیولې، او هغوی یې له ټولنیز ژوند څخه په بشپړ ډول ایستلې دي او هره ورځ د دوی په وړاندې د محدودیتونو دیوالونه لا پسې غښتلي کوي.»
هغه وړاندې وايي: «ما افغانستان ولید، یو خاوره چې د ترهګرو لهخوا اداره کېږي، چېرې چې ښځې په زور چپ کړای شوي خو لا خاموشه نه دي.»
هغې ټینګار وکړ چې نړۍ باید د طالبانو په نو بڼې دوکه نه شي: «د دوی دروغجنې مسکاوې او نرمې اعلامیې نه شي کولای حقیقت پټ کړي، افغانستان د استبداد تر سیوري لاندې دی، او ښځې یې د جبر په زنځیرونو کې تړل شوي دي.»
د یادولو وړ ده، چې په افغانستان کې د طالبانو د بیا ځلې واک ته رسېدو نږدې څلور کاله تېرېږي خو لا هم دغې ډلې د ښځو په وړاندې خپل سخت دریځ نه دی نرم کړی.
د بلوچستان په خضدار کې د پاکستان د پوځي اکاډمۍ د زدهکوونکو په یوه کاروان چاودنه شوې ده. سرچینو ویلي، چې په دغه چاودنه کې تر اوسه پورې د شپږو زدهکوونکو د وژل کېدو او ګڼو نورو د ټپیانېدو خبرونه ورکړل شوي.
د پاکستان د کورنیو چارو وزارت د دغې پېښې پخلی کړی او ویلي یې دي، چې دغه چاودنه کې د پاکستان د پوځي اکاډمۍ پر یوه بس شوې ده.
خو د پاکستان د کورنیو چارو وزارت ویلي، چې په چاودنه کې څلور کسان وژل شوي دي.
د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي دغه برید غندلی دی.
افغانستان انټرنشنل ته په رسېدلو تصویرونو کې ښکاري، چې د پاکستاني پوځیانو یو بس په دغه چاودنه کې په بشپړه توګه سوځېدلی دی.
خو لا تر اوسه پورې کومې وسلهوالې ډلې د دغه برید مسوولیت په غاړه نه دی اخیستی.
د سرچبنو په وینا، له پېښې وروسته سیمه کلابنده شوې ده.
د روغتیا نړۍوال سازمان وایي، چې له ګاونډیو هېوادونو څخه د افغانانو دوامداره ایستلو په افغانستان کې د روغتیا شته ستونزې لا پسې ډېرې کړې دي.
دغه سازمان زیاتوي، چې یوازې د تېر اپریل په میاشت کې له پاکستان څخه له ۱۰۰ زرو ډیر کډوال راستانه شوي، چې ډيری یې ښځې او ماشومان دي.
وايي، په داسې حال کې چې په افغانستان کې دننه د خلکو پراخ بې ځایه کیدلو، وچکالۍ، د خوړو ناامني، د ناروغیو خپرېدلو او د «کویډ ۱۹» وبا د پرله پسې اغیزو په ګډون دغه هېواد د ننګونو له پېچلې لړۍ سره مخ دی.
د روغتیا نړيوال سازمان د افغانستان د روغتیا بیړنیو حالاتو د پروګرام مشر ډاکټر جمشید تنولي وویل: «مونږ هڅه کوو چې ترڅو د روغتیایي کړکیچ خطرونه کم کړو او د ټولنې روغتیا، په ځانګړې توګه د ښځو او ماشومانو روغتیا خوندي کړو.»
تنولي زیاته کړه: «مونږ له شته سرچینو څخه په استفادې، د راستنیدونکو لپاره په صفري نقطو او همدارنګه د بیرته راستنیدو په سیمو کې د اړتیا وړ روغتیایي خدماتو چمتو کولو ته لومړیتوب ورکوو.»
ډاکټر تنولي، خبرداری ورکړ، چې که پر وخت ملاتړ او د ژوند ژغورونکو روغتیایي خدماتو چمتو کولو پرته به دا راستنیدونکي د ناروغیو له خپریدو، اړینې بیړنۍ پاملرنې او رواني روغتیا ملاتړ ته د لاسرسي نشتوالی په ګډون د مخ په زیاتیدونکو خطرونو سره مخ شي.
هغه په افغانستان کې د شته روغتیایي سیستم کمزورتیا ته په اشارې سره وویل: «د اړینو روغتیایي خدماتو او طبي اکمالاتو لپاره، په ځانګړي ډول د ټراما او د زیږون روغتیايي کڅوړو او په مهمو سرحدي نقطو او د بیرته راستنیدو په سیمو کې د ناروغیو څارنې او د وبا په وړاندې د ظرفیت پیاوړی کولو په موخه اضافي تمویل ته خورا اړتیا ده.»
د یادولو وړ ده، چې څو ورځې وړاندې د طالبانو د عامې روغتیا وزیر نور جلال جلالي د روغتیا نړیوال سازمان له استازي ایډوین سینیزا سلاوډر څخه غوښتي و، چې د روغتیا په برخه کې ورسره ځانګړې همکاري وکړي.
یاد سازمان په خپل یوه راپور کې ویلي و، چې د امریکا پراختیایي مرستو له کبله په دغه هېواد کې یو شمېر روغتونونه تړل شوي او په دې برخه کې بودجه هم د پام وړ را کمه شوې ده.
په راپور کې راغلي و، چې طالبان د افغانستان د روغتیايي سېسټم د چلولو لپاره هېڅ ډول تګلاره، کافي بودجه او هوډ نه لري چې له کبله یې ناروغان له ګڼو ننګوونو سره مخ دي.
همدا راز وېره ښوول شوې وه، چې د افغانستان روغتیایي سکټور د ګړنګ پر غاړه ولاړ دی او که لازم اقدامات ونه شي؛ نو دا ناورین به لا پراخ شي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر وایي، افغانستان ته وارداتي درمل نه یوازې په لوړه بیه تمامېږي؛ بلکې له هېواده په زیاته کچه د اسعارو د وتلو لامل هم کېږي.
نوموړي دغه څرګندونې تېره ورځ د درملو تولیدي کارخونو ته د طالبانو د عامې روغتیا وزارت لهخوا د تصدیق پاڼو د وېش په غونډه کې کړې دي.
هغه په دغه ناسته کې د درملو د تولیدي کارخونو له مسوولانو غوښتي، چې له ملي او نړۍوالو معیارونو سره سم درمل تولید کړي.
هغه ویلي: «که په هېواد کې د درملو تولیدي فابریکې له ملي او نړۍوالو معیارونو سره سم درمل تولید کړي، دا به نه یوازې لویه لاسته راوړنه وي؛ بلکې پر وارداتي درملو به د هېواد تکیه راکمه کړي.»
نوموړي دارنګه له ټولو ادارو غوښتي، چې د ملا هبتالله د حکم له مخې له کورنیو تولیداتو استفاده وکړي او خپلو معیاري روغتیایي تولیداتو ته لومړيتوب ورکړي.
افغانستان ته تر ډېره د اړتیا وړ درملو لویه برخه له ګاونډیو هېوادونو واردېږي؛ خو نیوکې دا دی، چې دغه هېوادونه افغانستان ته بې کیفیته درمل واردوي.
که څه هم طالبانو په وار، وار ویلي، چې دوی به د بې کیفیته درملو د واردولو مخه ونیسي؛ خو لا تر اوسه پورې یې په دې تړاو کوم عملي اقدام نه دی کړی.
