د کراچۍ له یوې بندخونې څه باندې ۲۰۰ بندیان تښتېدلي دي
د سند ایالت د کراچۍ ښار له «ملیر» بندخونې څخه څه باندې ۲۰۰ بندیان تښتېدلي دي. د جیونیوز په ګډون یو شمېر پاکستاني رسنیو راپور ورکړی، چې دغه پېښه د دوشنبې په ورځ د زلزلې د ټکانونو پر مهال شوې ده.
د سند ایالت د کراچۍ ښار له «ملیر» بندخونې څخه څه باندې ۲۰۰ بندیان تښتېدلي دي. د جیونیوز په ګډون یو شمېر پاکستاني رسنیو راپور ورکړی، چې دغه پېښه د دوشنبې په ورځ د زلزلې د ټکانونو پر مهال شوې ده.
د ملیر بندخونې مسوولانو ویلي، چې د زلزلې د ځاني زیانونو د مخنیوي لپاره یې بندیان له خونو را اېستلي و، چې په همدې وخت کې له پولیسو سره لاساوګرېوان شول.
د دوی په خبره، بندیانو په دې ګډوډي کې د پولیسو وسلې ترې اخیستي، ډزې یې کړي او تر هغه وروسته له بندخونې تښتېدلي دي.د راپورونو له مخې، په پېښه کې یو بندي وژل شوی او پنځه امنیتي سرتېري ټپیان شوي دي.ویل کېږي، چې یو شمېر بندیان بېرته نیول شوي هم دي او د پاتې نورو چې دقیق شمېر یې معلوم نه دی، د نیولو هڅې روانې دي.
ډيلي پارلمنټ ټایم په خپلې یوې مقاله کې لیکلي، چې د پاکستان، افغانستان او چین ترمنځ درې اخیزې اړیکې یو ستراتیژیک فرصت برابروي، ترڅو د اوږدې مودې د کړکېچنو اړیکو پر ځای د اقتصادي اړیکو، سیمهییز ثبات او ګډې امنیتي همکارۍ پر بنسټ یو مثبت او همکارانه فصل پرانیزي.
پاکستان او افغانستان تل د ګډ کلتوري اړیکو او ستراتیژیک احتیاط په ګډ لړ کې پاتې شوي دي. که څه هم دواړه هېوادونه له جغرافیوي نږدې والي او پېړیو پېړیو د خلکو ترمنځ اړیکو څخه برخمن دي، خو بیا هم د ډيورنډ کرښې دواړو غاړو ته پرتو مسایلو، امنیتي اندېښنو او سیاسي سیالیو له کبله ډېر کله په اختلاف کې پاتې شوي دي.
په ۲۰۲۱ کال کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته دغه وضعیت لا پېچلی شو، خو تازه پرمختګونه ښيي چې ښایي د دې خرابې فضا د ښه کېدو احتمال شته.
دغه احتمال تر هغه وروسته زیات شو، چې ۲۰۲۳ کال په مې میاشت کې د پاکستان، چین او افغانستان د بهرنیو چارو د وزیرانو ترمنځ په بېجینګ کې یوه غیر رسمي درې اړخیزه ناسته وشوه.
دغه خبرې د سیمهییزې یووالي او ډیپلوماټیکې عادي کېدنې لپاره نوې هیله راوپاروله، په ځانګړې توګه د چین-پاکستان اقتصادي دهلېز (CPEC) د افغانستان پراخېدو په اړه.
په داسې حال کې چې د باور کمښت او شکونه لاهم شته، چین د دې درې اړخیزې همکارۍ مخکښ دی چې دا کېدای شي د پاکستان او افغانستان د اړیکو لپاره یو بدلون وي.
په اصل کې د پاکستان-افغانستان اړیکې چې له اوږدې مودې راهیسې له ستونزو سره مخ کړې، د امنیت موضوع ده.
پاکستان له تېرو څو کلونو راهیسې د سرحدي ترهګرۍ په اړه اندېښنه څرګندوي، په ځانګړې توګه د تحریک طالبان پاکستان (TTP) د فعالیتونو په اړه چې ویل کېږي، د افغانستان خاوره یې مرکز دی.
په مقابل کې افغان حکومت د پاکستان د یو اړخیزو سرحدي اقداماتو په ځانګړې توګه د ډیورنډ کرښې د کټارو په اړه ناخوښي ښودلې، چې کابل یې رسمي سرحد نه ګڼي.
دغو دوه اړخیزو شکونو د باور او همکارۍ مخه نیولې ده.
خو چین د ډیپلوماټیکې هڅې له لارې دواړه لوري یو ځای کړي دي. په دې غونډه کې د پاکستان استازی دلومړي وزیر مرستیال اسحاق ډار او د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي ګډون درلود.
چین په دوه مهمو ټکو ټینګار وکړ: د "بیلټ اینډ روډ" پروژه کې د همکارۍ ژورول او په ګډه له ترهګرۍ سره مبارزه.
د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یي ټولو درې واړو خواوو ته وویل، چې باید د خپلو اندېښمنو ترهګرو پر ضد ګډ کار وکړي، چې په غېر مستقیم ډول د پاکستان د اوږدمهالو شکایتونو منل دي او طالبانو ته د تضمین غوښتنه ده.
پاکستان دا فرصت ګوري چې خپلې تګلارې ته بیا کتنه وکړي، ځکه پاکستان باور لري چې د افغانستان ثبات د خپل کورني امنیت لپاره ډېر مهم دی.
د پاکستان پر خاوره د افغان اړوند حملو د زیاتېدو له امله، اسلام اباد د سرحدي امنیت او د ترهګرۍ ضد همکارۍ ته ستر اهمیت ورکوي.
د شریکې اقتصادي ګټې، لکه د CPEC شتون، افغانستان ته یو ستراتیژیک هڅونکی عامل دی چې له پاکستان سره همکاري وکړي، خو طالبان باید یوازې غونډې جوړولو باندې بسنه ونه کړي، بلکې باید خپله داخلي امنیتي تګلاره هم له سره تنظیم کړي او په خپله خاوره کې د ترهګرۍ د مخنیوي ژمنې عملي کړي.
یوه بله مهمه خبره دا ده، چې د داسې درې اړخیزو تړونونو لپاره باید رسمي سندونه، ګډې اعلامیې یا پروتوکولونه جوړ شي، ځکه د تړونونو د نشتوالي له امله دا هڅې سیاسي بحرانونو یا د حکومتونو د بدلون له کبله اغېزمن کېدای شي.
د کډوالو مسله هم د پام وړ ده.
پاکستان لا هم د مېلیونونه افغان کډوالو کوربه دی، چې دې پورې ټولنیز او امنیتي اغېزې تړلې دي.
که چیرې په افغانستان کې وضعیت ښه شي، د پانګونې له لارې پرمختګ رامنځته شي، ښايي دا وضعیت د کډوالو رضاکاره راستنېدو لپاره زمینه برابره کړي، خو دا یوازې د سیاسي ثبات او ترهګرۍ د پای ته رسېدو پورې تړلی دی.
که څه هم دا درې اړخیزه همکاري یوه نوې هیله ده، خو لا هم د دې اړیکو اوږدمهاله ثبات ته د رسېدو لپاره ډېرې ننګونې پاتې دي.
د باور او همکارۍ فضا جوړول باید له ډېرو کلونو روانو منفي کیسو او شکونو څخه وتلي وي.
چین د منځګړیتوب په توګه کولای شي د دې ستونزو د حل لپاره یو معتدل او بې پرې لوبغاړی وي. د افغانستان له خوا د پاکستان سره د سفیر تبادله یوه مثبته نښه ده، چې د عادي کېدو لور ته لومړنی ګام بلل کېږي.
که دا اړیکې د استخباراتي همکاریو، په ډيورنډ کرښه د کمپوځي کولو او ټرانزیتي اسانتیاوو سره تعقیب شي، نو دا به د دواړو هېوادونو ترمنځ د اوږدمهاله مشارکت یو بنسټ جوړ کړي.
اوس پاکستان ته دا یوه موقع ده، چې د خبرو اترو له لارې خپل سرحدونه خوندي کړي او افغانستان ته د نړۍوالې پېژندنې، پرمختګ او ثبات دروازه پرانیزي.
په دې درې اړخیزه نوې همکارۍ کې بریا یا ناکامي په دې پورې تړلې ده، چې لوبغاړي څومره اراده لري او په خپله سیمه کې ګډو ګټو ته ژمن دي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت یوه لوړپوړي پلاوي چې مشري یې د منځني ختیځ لپاره د بهرنیو چارو سکرتر سفیر شهریار اکبر خان کوله، نن په دمشق کې د سوریې د بهرنیو چارو له وزیر اسعد الشیباني سره وکتل.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت وایي، چې دا لیدنه د پاکستان او دمشق ترمنځ د اوږدمهاله دوستانه او تاریخي اړیکو په دوام کې ترسره شوه، چېرې چې دواړو خواوو د دوه اړخیزو همکاریو پر مختلفو برخو مفصلې خبرې وکړې، څو د متقابلو ګټو پر بنسټ شته اړیکې لا ژورې او پراخې شي.
په خبرو اترو کې دواړو لوریو د سیاسي، اقتصادي، تعلیمي او سیمهییزو مسایلو په ګډون د همکارۍ د نویو لارو چارو پر موندلو ټینګار وکړ.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت په خپل اېکس کې لیکلي: «سفیر شهریار اکبرخان د پاکستان له لوري د سوریې د ملي حاکمیت، ځمکنۍ بشپړتیا او یووالي ملاتړ یو ځل بیا څرګند کړ او ویې ویل، چې اسلاماباد چمتو دی څو د دوه اړخیزو او څو اړخیزو ډیپلوماټیکو فورمونو له لارې له دمشق سره خپلې اړیکې نوره هم پراخې کړي.»
همداراز، دواړو خواوو توافق وکړ چې د لوړپوړو پلاویو ترمنځ د تګ راتګ او لیدنو کچه لوړه کړي، تر څو د اړیکو د لا پیاوړتیا لپاره نوي امکانات و ارزول شي.
طالبانو ته نژدې رسنۍ المرصاد په یوه مطلب کې لیکلي چې د ازګور التون په نامه د داعش خراسان څانګې مهم غړي په ۲۰۲۱ز کال کې له زندان نه تر خوشي کېدو وروسته بیرته فعالیت پیل کړ او په ۲۰۲۳ز کال کې تر هغه وروسته بلوچستان ته وتښتېد، چې د طالبانو تر څار لاندې و.
څو ورځې وړاندې ترکي رسنیو خبر ورکړی و، چې یو ترکی وګړی ډېورنډ کرښې ته څېرمه پاکستاني حکومت نیولی او د ترکیې امنیتي ادارو ته یې سپارلی دی.
د نیول شوي کس نوم ازګور التون ښوول شوی خو د طالبانو استخباراتو ته نږدې المرصاد رسنۍ د خپلو سرچینو له قوله وايي، چې نوموړی د داعش خراسان څانګې مهم مسوول و.
المرصاد خپلو سرچینو په حواله لیکلي چې ازګور التون په ۲۰۱۸ز کال کې افغانستان ته راغلی و او له داعشیانو سره یوځای شو.
دوی همدراز وايي یو کال وروسته د افغانستان پخواني حکومت له خوا ونیول شو او د کابل تر سقوط پورې په زندان کې و، خو کله چې زندانونه مات شول نوموړی هم وتښتېد.
المرصاد د خپلو سرچینو په حواله لیکلي:«په ۲۰۲۱ز کال کې له زندان نه تر خوشي کېدو وروسته نوموړي بیرته فعالیت پیل کړ او په ۲۰۲۳ز کال کې تر هغه وروسته بلوچستان ته وتښتېد چې د طالبانو په عملیاتو کې د داعش ډلې رهبري او افراد سخت وځپل شول. ازګور التون د جنګیالیو په لیکو کې د ابو یاسر الترکي په نوم مشهور و.»
د طالبانو یوې امنيتي سرچینې المرصاد ته زیاته کړې چې په بلوچستان کې التون عمدتا د داعش خراسان لیکو ته د اذربایجاني او ترکي وګړو او مالي مرستو د راجلبولو په برخه کې فعال و.
المرصاد د التون په اړه زیاتوي چې د هغه په هڅو د داعش لیکو ته جلب شوي د ازربایجان ځینې وګړي په خپل هیواد کې نیول شوي او یو شمېر نور یې بیا په بلوچستان کې تر نیول کېدو وروسته اذربایجان ته تسلیم شوي دي.
دا رسنۍ زیاتوي چې ځینې بهرني وګړي چې د التون له خوا بلوچستان ته غوښتل شوي وو، د مستونګ په عملياتو کې له منځه تللي چی د داعشيانو پر مرکزونو ترسره شوي. په دې عملیاتو کې نږدې ۳۰ داعشي جنګيالي وژل شوي دي.
المرصاد په دې اړه لیکلي چې په بلوچستان کې د التون او تر هغه وړاندې د شریف الله او نورو داعشیانو نیول کېدل او په مستونګ کې د دوی پر ښکاره مرکزونو بریدونه دا په ډاګه کوي چې د داعش مرکزیت بلوچستان ته انتقال شوی او له هغه ځایه خپل فعالیتونه پلان او ترسره کوي.
د غبرګولي پر ۱۱مه ترکي رسنیو د امنیتي سرچینو له قوله راپور ورکړ، چې د داعش خراسان څانګې مهم غړی التون ازګور چې د «ابو یاسر الترکي» په مستعار نوم یې فعالیت کاوه او له اروپا او منځنۍ اسیا څخه افغانستان او پاکستان ته د داعش غړو د انتقال مسول و، د پاکستان او ترکیې استخباراتو په ګډو عملیاتو کې نیول شوی دی.
طالبانو او پاکستان په دې وروستیو کې یو ځل بیا پر جنجالي مسلو خبرې کړې دي او یو بل ته یې ښه نیتونه څرګند کړي؛ څو د پاکستاني طالبانو په ګډون پر بېلابېلو اختلافي مسلو یوې پایلې ته ورسېږي.
د یورو اېشیا وېب پاڼې د مقالې له مخې د دغو مسایلو د حل لپاره په بېجینګ کې د طالبانو، پاکستان او چین د بهرنیو چارو وزارت غونډه خورا مهمه وه. په یاده ناسته کې د دواړو لوریو ترمنځ پر همکارۍ ټینګار شوی دی.
په مقاله کې راغلي، که څه هم په تېرو لسیزو کې پاکستان له خپل ګاونډي افغانستان سره ژور امنېتي، سیاسي او اقتصادي کشالې لرلې؛ خو اوس یې درک کړې چې د دوی پرمختګ د افغانستان له ټیکاو سره تړلی دی.
همدا راز زیاته شوې، له پاکستان سره د چین په منځګړتوب خبرې د طالبانو مشرتابه ته دا په ډاګه کړې، چې بېجنیګ ورته یو بې بدیله ملاتړ دی.
د دغو لوریو ترمنځ کېدونکې مثبتې خبرې په سیمه کې د بدلونونو لپاره هم ګټورې بلل شوې دي. یادې وېب پاڼې زیاته کړې، چې لا هم د «ټيټيپي» مسله د اسلام اباد او طالبانو ترمنځ په بشپړه توګه حل نه ده او تر هغې چې طالبان د یادې ډلې ضد پرېکنده اقدامات ونه کړي؛ نو د بشپړ باور چاپېریال نشي رامنځته کېدلای.
همدا رنګه د طالبانو او پاکستان ترمنځ نږدې همکاري يوازې د دغو دوو هېوادونو ترمنځ نه محدودېږي. د افغانستان ټیکاو کولای شي د تاوتريخوالي کچه راټيټه کړي، سوداګري زياته کړي او د سيمې امنيت ښه کړي. له افغانستان سره د نورو هېوادونو اقتصادي نښلول، د ټولي سوېلي اسيا لپاره يو ګټور ګام ګڼل کېږي.
مقاله په پای کې کاږي، که طالبان خپلې سیاسي او اقتصادي ستونزې اداره کړي؛ نو د پاکستان ملاتړ به په سیمهییزه همکارۍ او د ټولې سیمې په راتلونکې ژورې اغېزې ولري.
له دې مقالې ور هاخوا بیا ویل کېږي، چې چین او پاکستان هڅه کوي؛ څو په افغانستان کې د هند د پراخېدونکي نفوذ مخه ونېسي.
نوي ډیلي په دې وروستیو کې هڅې کړې، چې د مخکیني جمهوري نظام تر پرځېدو وروسته ځنډنۍ شوې ډېپلوماټیکې اړیکې بیا را ژوندۍ کړي او له طالبانو سره خپل تعاملات پراخ کړي.
په تازه اقدام کې هند د افغانانو لپاره د ویزو ورکړې بهیر یو ځل بیا پیل کړ او ژمنې یې کړې، چې د بشري مرستو تر څنګ به په افغانستان کې خپلې نیمګړې پروژې بیا پیل کړي.
بېجینګ او اسلام اباد د هند له دې هڅو سره همغږي نه دي او له طالبانو یې غوښتي، چې په افغانستان کې د یاد هېواد د نفوذ مخه ډب کړي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د هندي چارواکو وروستیو پاروونکو څرګندونو په اړه د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې هند د سولې پر ځای دښمنۍ ته لومړیتوب ورکوي.
په خبرپاڼه کې راغلي، داسې شواهد شته چې دا په ډاګه کوي چې هند په پاکستان کې د ترهګرۍ ملاتړ کوي او د پام اړولو لپاره د هند دغه ډول هڅې حقیقت پټولای نشي.
په خبرپاڼه کې په ټینګار سره راغلي، چې پاکستان سوله غواړي؛ خو د خپل حاکمیت دفاع ته هم ژمن دی.
خبرپاڼه زیاتوي، چې د کشمیر شخړه د سیمې سولې او ټیکاو لپاره په یوه بنسټیز ګواښ بدل شوی دی.
د هند د بهرنیو چارو وزارت ویاند رندهیر جېسوال تر دې وړاندې ویلي و:« تر هغه ځایه چې له پاکستان سره د اړیکو خبره ده، زموږ دریځ روښانه دی. هر ډول اړیکې باید دوه اړخیزې وي. ترهګري او خبرې اترې یوځای شونې نه دي. پاکستان باید هند ته هغه ترهګر وسپاري، چې دوی ته یې نوملړ سپارلی و. د اوبو تړون به تر هغه وخته پورې وځنډول شي؛ ترڅو چې پاکستان په د پولې هاخوا ترهګري ختمه نه کړي.»