عراق او طالبانو د سفارتونو د بیا پرانېستلو په اړه خبرې کړې دي

په ترکیه کې د طالبانو سفیر محمد زبیر ودان او په یاد هېواد کې د عراق سفیر ماجد اللجماوي په ګډه لیدنه کې د دواړو لوریو ترمنځ د اړیکو پیاوړتیا په تړاو خبرې کړې دي.

په ترکیه کې د طالبانو سفیر محمد زبیر ودان او په یاد هېواد کې د عراق سفیر ماجد اللجماوي په ګډه لیدنه کې د دواړو لوریو ترمنځ د اړیکو پیاوړتیا په تړاو خبرې کړې دي.
د عراق دولتي اژانس خبر ورکړی، چې په دغه لیدنه کې د بغداد او کابل ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو او د هغې د پراخولو لارې چارې ارزول شوې دي.
همدا راز دواړه خواوو د عراق او افغانستان د سفارتونو د بیا پرانېستلو پر امکان خبرې کړې دي؛ څو د دواړو هېوادونو ترمنځ بشپړې ډیپلوماټيکې او رسمي اړیکې بیا پیل شي.
دغه راز، د طالبانو او عراق سفیرانو د انقرې ښار کې د دواړو سفارتونو ترمنځ د ډېپلوماټیکو همکاریو پر پراخولو او د دواړو هېوادونو د ګډو ګټو پر موضوعاتو د همغږیو پر اړتیا هم ټینګار کړی دی.
اللجماوي او ودان ژمنه کړې، چې د سیمهییزو او نړۍوالو بحثونو په ډګرونو کې به خپلو مشورو او همکاریو ته دوام ورکوي او هڅه به کوي چې دوه اړخیزې اړیکې لا پیاوړې کړي.
له بلې خوا، په ترکیه کې د طالبانو سفارت په یوې خبرپاڼه کې ویلي، چې د دغه سفارت سرپرست د عراق له سفیر سره د افغانستان او عراق ترمنځ د سیاسي او کلتوري اړیکو په اړه هم خبرې کړې دي.
یاده دې وي، چې د داعش ډلې لهخوا د ۱۳۹۶ کال (د زمري په ۹مه نېټه) په کابل کې د عراق پر سفارت برید وشو، چې له امله یې یاد هېواد کابل کې خپل سفارت وتاړه.


د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس خبر ورکړی، چې تېره ورځ د (غبرګولي ۱۴مه) له پاکستان او ایران څخه ۱۰۲۶ افغان کورنۍ په جبري توګه افغانستان ته ستنې کړای شوې دي.
د راپور له مخې؛ په دغو کورنیو کې ۱۰۶کورنۍ د پاکستان له لوري د تورخم او سپین بولدک له لارو افغانستان ته ستنې شوې دي. همدا له ایران څخه بیا د هرات او نیمروز ولایتونو د پولو اړوند ۹۲۰ افغان کورنۍ افغانستان ته شتنې شوې دي.
د ملګرو ملتونو د کډوالۍ عالي کمېشنرۍ د معلوماتو له مخې؛ د روان زېږدیز کال له پېل راهیسې له یادو دواړو هېوادونو څخه څه باندې ۶۰۰ زره افغان کډوال افغانستان ته ستانه شوي، چې نږدې نیمایي برخه یې په جبري توګه ستانه شوي دي.
پاکستان همدا راز ګواښ کړی، چې د جون میاشتې تر پای ته رسېدو وروسته به په دغه هېواد کې د هغه افغان کډوالو د جبري اېستلو بهیر هم پیل کړي چې د ملګرو ملتونو (پي او ار) کارتونو لرونکي دي.
که څه هم نړۍوالو بنسټونو له دغه هېواده غوښتي، چې د افغان کډوالو بهیر ودروي؛ خو اسلام اباد پرې غوږونه کاڼه کړي دي.
هممهاله ایراني چارواکو هم خبر ورکړی، چې د افغان کډوالو د اېستلو لپاره یې له طالبانو سره خبرې کړې دي او هغوی چمتو دي چې په تدریجې توګه دغه لړۍ پیل شي. ایران کې نږدې اته مېلیونه افغانان مېشت دي، چې د یاد هېواد د حکومتي چارواکو په وینا، نږدې نیمایي یې د استوګنې قانوني اسناد نه لري.
پاکستان او ایران د افغان کډوالو لپاره تر ټولو سختدریځه هېوادونه ګڼل کېږي، چې پکې له سختو شکنجو، زنداني کېدو او ان د وژل کېدو له ګواښونو سره مخ دي.

د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت وایي:« د اختريزو ځانګړو خپرونو پر مهال دې رسنۍ د تل په څېر له داسې څه نشرولو ډډه وکړي، چې ټولنه د منکراتو لور ته سوق کوي.»
د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت زیاتوي، چې په دغه ناستو کې د رسنیو استازو او خبریالاتو ته د غوره اختریزو خپرونو جوړولو په موخه لازمې سپارښتنې هم شوې او له دوی یې غوښتي، چې د لوی اختر د رارسېدو په مناسبت د تېر په څېر ځانګړې او له پوهاوي ډکې خپرونې جوړې کړي.
واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته دغې ډلې پر رسنیو خورا ډېر بندیزونه لګولي دي او د رسنیو پر فعالیتونو یې خپل څار هم زیات کړی دی.
تازه په ننګرهار کې د رسنیو ځینو مسوولانو د یکشنبې په ورځ (د غبرګولي ۱۱مه) افغانستان انټرنشنل ته ویلي و، چې په دغه ولایت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور ریاست پر ښځینه خبریالانو شپږ بندیزونه لګولي دي چې په دې کې پرته له محرم څخه کار ځای ته د ښځو پر تګ، تفریحي خپرونو کې د ښځو په کار، د نارینهو سره په خپرونو کې د ښځو مرکې او خبرې، د خپرونو د بکګرونډ موسیقۍ او په ادبي خپرونو کې د عشقي شعرونو پر ویلو بندیزونه شامل دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت پر اېکس پاڼه د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره لیکلي، چې په ټولو ولایتونو کې د اطلاعاتو او کلتور ریاستونو لهخوا د ملاهبت الله اختریز پیغامونه په ملکي او پوځي ادارو او عامو خلکو د وېشلو ترڅنګ د رسنیو له استازو او خبریالانو سره د غوره اختریزو خپرونو جوړولو په اړه ناستې شوې دي.
دغه وزارت د ځینو انځورونو په خپرولو سره په ټولو ولایتونو کې د خپل د مشر ملاهبت الله اخوندزاده اختریزو پیغامونو له وېشلو هم خبر ورکړی.
د ملګرو ملتونو د استوګنې اداره (UN-Habitat) خبر ورکړی، چې د افغانستان چاپېریال مخ په خرابېدو روان دی او د اقلیمي بدلون له سختو اغېزو سره هم مخ دی. دغه سازمان زیاته کړې، چې له همدې کبله د خلکو روغتیايي ستونزې او ناروغۍ هم ډېرې شوې دي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د استوګنې ادارې مشره سټیفاني لوز وایي: «د چاپېریال خرابوالی د خلکو روغتیا او هوساینې ته زیان رسوي. دا د ښځلو خراب مدیریت، ککړو اوبو او د هوا د ککړتیا له امله نامناسبه شرایطو ته لاره هواروي».
نوموړې زیاته کړې، چې په غېر رسمي ښارګوټو او بې پلانه سیمو کې یادې ستونزې ډېرې شوې او تودوخه هم مخ په زیاتېدو ده.
همدا راز خبرداری ورکړل شوی، چې په بېلابېلو ولایتونو کې د استوګنې سیمې مخ په پراخېدو دي او د چاپېریالي ناورینونو د مخنېوي تر څنګ باید د اقلیم اړوند هم اړین اقدامات وشي.
د یاد سازمان په باور د افغانستان راتلونکي نسل ته باید خوندي چاپېریال برابر شي.
تر دې وړاندې هم د افغانستان په تړاو ورته اندېښنې شریکې شوې وې او د چاپېریالي چارو کارپوهانو غوښتنه کړې وه، چې د اقلیم بدلون لپاره د شنو سیمو ډېرېدل هم مهم دي.
همدا راز نیوکه شوې وه، چې طالبانو په لرو پرتو سیمو کې د ځنګلونو د پرې کېدو مخه نه ده ډب کړې او دا چاره په راتلونکي کې پر اقلیم بدې اغېزې لرلای شي.

ډېپلوماټ مجلې په یوې مقاله کې ویلي، په بلوچستان کې د داعش خراسان څانګې له لوري د خپل موجودیت اعلان نه یوازې د پاکستان لپاره د تازه امنیتي سرخوږي خبرداری دی؛ بلکې د افغانستان لپاره هم یو جدي ګواښ او د نا امنیو ډېریدو خبرداری دی.
څېړونکي انګېري، چې په بلوچستان ایالت کې د داعش ډلې پټنځایونه او مرکزونه کولای شي د افغانستان پر خاوره د خونړیو بریدونو د پلان او پلي کولو مهمې زېرمې وګرځي. همدا مساله د طالبانو او اسلام اباد ترمنځ د اړیکو ترینګلتیا وړ هم بلل کېږي.
داعش خراسان په یوه وروستۍ رسمي ویډیو کې د بلوچستان ایالت په مستونګ سیمه کې د خپلو مرکزونو شته والی منلی او د بلوڅ بېلتون پالو پر ضد یې د جګړې اعلان کړی. دغه ویډیو د دې ډلې په بلوچستان کې له څه د پاسه لس کلن حضور پرده پورته کړې او له پولو بهر یې د داعش د خوځښتونو نوي اړخونه روښانه کړي دي.
مقاله کاږي، دا چې طالبانو په افغانستان کې د داعش ډلې پټناځایونه تر سختو بریدونو لاندې راوستي؛ یادې ډلې اوس هڅه کړې، چې په بلوچستان کې خپل عملیاتي حضور پراخ کړي. همدا راز خپل فعالیتونه بیا تنظیم کړي او له یاد ایالت څخه د افغانستان پر خاوره د بریدونو پلانونه هم جوړ کړي.
طالب چارواکو او له دوی سره تړلو رسنیو مخکې هم ویلي وو، چې بلوچستان د داعش لپاره په یوه نوي خوندي پټنځاي بدل شوی. د دې خبرې یوه ښکاره بېلګه د تېر کال په ډېسمبر میاشت کې هغه ځانمرګی برید و، چې د طالبانو د کابینې پر غړي خلیل الرحمان حقاني وشو. طالبانو دغه برید داعش ته منسوب کړی او سرچینه یې مستونګ یاده کړې ده.
د ډېپلوماټ مقالې وړاندې لیکلي، پاکستان تر اوسه د داعش خراسان لهخوا په بلوجستان کې د پناه ځایونو د تازه اعتراف پر وړاندې څرګند غبرګون نه دی ښودلی او طالبانو هم خپله خوله چوپه کړې.
کارپوهان خبرداری ورکوي، که چېرې بلوچستان د داعش خراسان لپاره په خوندي ځای بدل شي؛ نو افغانستان به ډېر ژر یو ځل بیا د ځانمرګو بریدونو او خونړیو چاودنو له یوې ګواښونکې څپې سره مخ شي. په داسې حال کې چې افغانستان له کورنیو ستونزو او ژور ناورین سره لاس و ګرېوان دی.

په خواله رسنیو کې د طالبانو سرسختي ملاتړي رحیم سکندر ویلي، چې د طالبانو د اصلاحي کمېسیون پر یو غړي سعید الله سعید د سختو نیوکو له امله په کابل کې بندي دی.
سعید ویلي و، چې د ملاهبت الله په امر هېڅوک بهرنیو هېوادونو ته د جنګ یا د دوی په اصطلاح د «جهاد» لپاره د تګ اجازه نه لري.
رحیم سکندر پر اېکس پاڼه زیاته کړې: «کومې خبرې چې څو ورځې وړاندې مولوي سعید الله سعید کړې وې او ما نقد پرې کړی و، ناسم یې بولم او خپله خبره بېرته اخلم».
افغانستان انټرنشنل تر دې دمخه د خپلو سرچینو له قوله راپور ورکړی و، چې نوموړی د همدغو څرګندونو له امله زنداني شوی دی.
د طالبانو د اصلاحي کمېسیون غړي په ښکاره خپلو خبرو کې د دغې ډلې غړي له «ټيټيپي» سره د یو ځای کېدو او پاکستان پر ضد له جګړې څخه راګرځول.
پاکستاني رسنیو د هغه خبرې په پراخه توګه تبلیغ کړې او دا یې د اسلام اباد له لوري له طالبانو څخه د تازه غوښتنو پایله بللې وه.
د راپورونو له مخې؛ طالبانو اسلام اباد ته ډاډ ورکړی، چې په خپله خاوره کې به د هغو افغانانو مخه نېسي چې د «ټيټيپي» لیکو سره یو ځای کېږي او د پاکستان پر ضد جګړې کوي.
د افغانستان انټرنشنل موندنو په ډاګه کړې، چې طالبانو د خپلو یو شمېر هغو غړو او قوماندانانو پر ضد اقدامات کړي چې د پاکستاني طالبانو د لیکو پیاوړې کېدو لپاره یې جلب و جذب کاوه. په دې لړ کې طالبانو خپل ځینې غړي د همدې اړیکو په تور زنداني کړي او یو شمېر نور یې تر سختو فشارونو لاندې راوستي دي.
هممهاله پاکستاني چارواکو هم دغه اقدامات ستایلي او دا یې له طالبانو سره د مثبت تعامل د رامنځته کېدو نښې بللې دي.
اسلام اباد تور پورې کوي، چې طالبانو تر خپل سیورې لاندې د پاکستاني طالبانو تحریک ته پناه ځایونه ورکړي؛ خو طالبانو په تېر کې دغه ادعاوې نه وې منلې.