د افغانستان لپاره د امریکا پخواني ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد د ملګرو ملتونو د عمومي غونډې وروستي پرېکړه لیک ته غبرګون ښودلی دی. هغه د دغه پرېکړه لیک ملاتړ کوونکي پوښتلي، چې له دوی څخه څو کسان په رښتیا د بشري حقونو د خوندي ساتلو غوره ریکارډ لري؟
هغه دا هم پوښتلي چې څو کسان له خپلو ښځو او نجونو سره په مساوي توګه چلند کوي؟
خلیلزاد زیاتوي چې دوی هغه هېواد ته درس ورکوي چې له څلوېښت کلنې جګړې وروسته راوتلی دی، خو ګاونډي هېوادونه لکه ایران او پاکستان له چمتووالي او همغږۍ پرته زرګونه کډوال ور لېږي.
هغه ټینګار کړی چې دا ټول په داسې حال کې کېږي چې افغانستان تر بندیزونو لاندې دی او خپلې شتمنۍ یې کنګل شوې دي.
خلیلزاد بیا پوښتي چې ایا دوی د دې لوړو اهدافو د پوره کولو لپاره کوم پلان وړاندې کړی دی؟ هغه دا پریکړه شرمناکه بللې ده.
خلیلزاد یو ځل بیا پر طالبانو غږ کړی چې له افغان ښځو او نجونو سره خپل چلند ښه کړي.
هغه زیاته کړې: «د افغانستان د راتلونکي لپاره افغان نجونې باید ښوونځیو او پوهنتونونو ته لاسرسی ولري.»
له کندهار او کابل نه دوو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني تېره اونۍ په داسې حال کې، چې د دغه وزارت مرستیال محمد نبي عمري یې ملتیا کوله، د طالبانو له مشر سره په لویه پکتیا کې د ځمکو د ستونزو، ځنډېدلو پروژو او د کورنیو چارو وزارت اړوند مسایلو په اړه خبرې اترې کړې دي.
سرچینه وايي، « حقاني له ځان سره محمد نبي عمري ددې لپاره بېولی و، چې د خوست والي پاتې شوی، د ځمکو په قراردادونو، په ځانګړې توګه د دفاع وزارت د ځینو ملکیتونو په قرارداد ورکولو او ډېرو نورو مسایلو کې ښکیل دی».
له مولوي هبت الله سره د طالبانو اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر، مولوي خیرخواه او ددې ډلې د انرژۍ وزیر عبداللطیف منصور هم لیدلي دي.
په لویه پکتیا کې د غرنیو سیمو د نښلولو لپاره د حقاني شبکې د سړک جوړونې سترې پروژې، چې له ۲۰۲۱ کال راهیسې د هغه په «شخصي بودجه» تمویلېدې، په دې وروستیو کې د طالبانو د مشرتابه ترمنځ د داخلي اختلافاتو له امله له خنډ او ځنډ سره مخ شوې وې.
یادې پروژې د طالبانو د کورنیو چارو وزیر او د حقاني شبکې مشر سراج الدین حقاني په شخصي لګښت د هغه د خوست دفتر له لارې چې د جمیل په دفتر مشهور دی، تمویلیږي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د کندهار له لیدنې وروسته د خوست ولایت د نادرشاه کوټ ولسوالۍ د شمبوات طویشې درې سړک چارې، چې نادرشاه کوټ د منګلو له قلندر ولسوالۍ او د پکتیا ولایت له وزې ځدراڼ ولسوالۍ سره نښلوي، بېرته پیل شوې دي.
د سرچینو په وینا، د خوست ښار په۱۲۰۰ فامیلیو کې د مېلمستون او سترو مدرسو چارې هم بېرته پیل شوې دي.
سراج الدین حقاني د خوست په ۱۲ سوه فامیلیو کې د یو میلیون او ۳۰۰ زره ډالرو په ارزښت د یوې مدرسې د جوړولو چارې پیل کړې دي، چې قرارداد یې یوه ځايي شرکت ته سپارل شوی دی.
د خوست په مټه چینه کې د مېلمستون او لویې مدرسې چارې۹۰ سلنه بشپړې شوې وې، خو د روان کال په غبرګولي کې یې چارې «د ملا هبت الله په غوښتنه» بندې شوې وې.
سرچینې وايي، د دې ناستې یو بحث په خوست ولایت کې د ځمکو، په ځانګړې توګه د دفاع وزارت د ملکیتونو قراردادونه ښودل شوي، چې د حقاني شبکې غړې پرې خوښ نه دي.
د سرچینې په وینا، د طالبانو د کورنیو چارو وزارت مرستیال محمد نبي عمري غوښتل چې دغه قراردادونه دده په خوښه ور کړل شي، ځکه له دې وړاندې هم ددفاع وزارت اړوند ملکیتونو په قرارداد ورکولو کې ښکیل و، خو د طالبانو دفاع وزیر ملا یعقوب د ښار په منځ کې دولتي ځمکه خپل یوه ملګري محمد حنیف نیازي ته، چې د پکتیا د ګردېز اوسېدونکی دی، د ۲۵ کلونو لپاره په قرارداد ورکړې ده.
د سرچینې په وینا، محمد نبي عمري غوښتل یاده ځمکه د خوست خلکو ته په قرارداد ورکړل شي.
د حقاني کومې پروژې ځنډېدلې وې
لومړۍ پروژه د خوست ولایت د سپېرې ولسوالۍ د سورکاخ له سیمې تر دوه منده ولسوالۍ پورې سړک دی، چې دوه منده ولسوالي د سپېرې ولسوالۍ له سورکاخ او بیا د وزیرو له افغان دوبۍ سیمې سره نښلوي.
سرچینې وايي، « دا سړک وروسته د شمالي وزیرستان د دته خېل تحصیل لواړه سیمې ته وتلی او همدا ډول پر ګیان د برمل ولسوالۍ لمن سیمې ته وتلی چې په ټوله کې ځدراڼ له وزیرستان سره نښلوي».
دویمه پروژه د پکتیکا ولایت له زیړوک ولسوالۍ څخه د خوست سپېرې ولسوالۍ تر مرکز پورې په غرنیو درو کې د سړک جوړول دي، چې د پکتیکا او خوست غرنۍ ولسوالۍ او سیمې له یو بل سره نښلوي.
سرچینې وايي، درېیمه پروژه د پکتیا ولایت د ښواک ولسوالۍ د سټو کنډو په ختیځ کې غځېدونکی سړک دی، چې سټو کنډو د وزې ولسوالۍ له سروټي کنډو سره نښلوي او سروټي بیا د پکتیا له لجه منګل، جاني خيل او سیدکرم ولسوالیو سره وصلوي، چې اوس یې ښايي چارې بېرته پیل شي.
په ورته وخت کې د حقاني د پلرني ټاټوبي ګردې څېړۍ ولسوالۍ د سرانې له درې څخه نیولې د زرمت ولسوالۍ تر روحاني بابا پورې د سړک پروژه چې کار یې نه و ځنډول شوی، ګرده څېړۍ له روحاني بابا او نکې ولسوالیو سره نښلوي.
سرچینو له دې وړاندې افغانستان انټرنشنل ته ویلي وو، چې د نادرشاه کوټ، سټو کنډو او زیړوک د سړکونو پروژې او په مټه چینه او خوست ښار ۱۲۰۰ فامیلیو کې د مېلمستون او سترو مدرسو چارې د طالبانو د مشر هبت الله اخوندزاده او سراجالدین حقاني ترمنځ د اختلافاتو له امله بندې شوې وې.
سرچینو په تېره غبرګولي میاشت کې وویل، چې « د حقاني د خوست له دفتر نه والي او نورو خلکو په کندهار کې هبت الله اخوندزاده ته شکایت کړی، چې په لویه پکتیا کې یې موازي حکومت جوړ کړی».
حقاني په خپل پلرني کلي سرانه کې پارکونه، قیر سړکونه، یو لوی مېلمستون او د چورلکې میدان رغولي دي.
د وزیر په شخصي لګښتونو پروژې
له ۲۰۲۱کال نه تر ۲۰۲۴ کال پورې د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراجالدین حقاني د افغانستان په جنوبختیځ، په ځانګړي ډول لویه پکتیا (خوست، پکتیکا او پکتیا) کې له دولتي بودجې بهر، یو لړ انکشافي پروژې د خپلو شخصي مالي منابعو له لارې پلې کړې. دا اقدام، چې د طالبانو د واکمنۍ په سیاسي جوړښت کې نسبتاً بېسارې ګڼل کېږي، د یو فرد له لوري د دولتي واک له سیوري بهر د پراختیایي رول تثبیت ښيي.
په ۲۰۲۱ کال کې نوموړي د خوست لوا ته د وارداتي برېښنا د وصلولو چارې پیل کړې. ورپسې د ۲۰۲۲ کال په اګست کې یې د کورنیو چارو وزارت په مقر کې د الفتح په نامه یو جومات پرانېست، چې ۱۸ میلیونه افغانۍ لګښت پرې شوی او دا لګښت د حقاني له شخصي بودجې ورکړل شوی و.
یوه میاشت وروسته د طالبانو د کورنیو چارو وزیر په خوست ښار کې له ببرک خان مناره تر زاړه میدان پورې د ترافیکي اشارو او امنیتي کمرو د نصب چارې پیل کړې، چې ویل کېږي دغه پروژه هم د نوموړي له شخصي بودجې تمویلېده.
په ۲۰۲۳ کال کې حقاني د خوست صبريو او یعقوبیو ولسوالیو ته د وارداتي برېښنا د انتقال پروژه پیل کړه، چې ارزښت یې نږدې ۱۵۹ میلیونه افغانۍ اټکل شوی و.
