د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر په ۷مه د حماس له خوا پر اسراییل تر ټولو لوی برید د جګړې لامل شو. دې جګړې ۱.۹ میلیونه فلسطینیان بې ځایه کړل، په غزه کې یې له ۶۶ زره څخه ډېر خلک ووژل، د اسراییل محاصرې او بریدونو دوام وکړ او د سیمې راتلونکی یې له وینو او ناڅرګند حالت سره مخ کړ.
د غزې جګړه اوس د سیمې له اوږدو او پېچلو بحرانونو څخه ده؛ یوه بشپړه شخړه چې پکې بمبارۍ، محاصره، برمتهکول، ویجاړۍ او د خلکو بې ځایه کېدل په کې شامل دي.
په تېرو دوو کلونو کې څو ځله د حماس او اسراییل ترمنځ لنډمهاله اوربند اعلان شوی، د سولې خبرې پیل شوې او بېرته ناکامې شوې، نړۍوالو قدرتونو بېلابېلې طرحې وړاندې کړې؛ خو هېڅ یوه یې د جګړې د دایمي پای ته رسولو توان نه درلود.
اوس د فلسطینیانو او اسراییلیانو برخلیک یوه نړۍواله مسئله ده. د دې جګړې د اړخونو د ښه درک لپاره، د مهمو پېښو بیا کتنه موږ ته د تېر شوي مسیر یو روښانه تصویر راکوي.
۲۰۲۳: د یوه بشپړې جګړې پیل
د اکټوبر په ۷مه حماس پر سوېلي اسراییل یو ناڅاپي او لوی برید وکړ. دا برید د راکټونو توغولو، د ځمکني نفوذ، د پاراګلایډينګ کارولو او د سمندر له لارې د یرغل بڼه درلوده.
د اسراییل لسګونه ښارګوټي تر برید لاندې راغلل.
د اسراییلي چارواکو د شمېرو له مخې، شاوخوا ۱۲۰۰ کسان ووژل شول او نږدې ۲۴۰ تر ۲۵۰ کسان برمته کړل شول.
اسراییل هماغه ورځ پر غزې پراخ بمبار پیل کړ، د جګړې حالت یې اعلان کړ او احتیاطي ځواکونه یې پوځ ته راوغوښتل.
څو اوونۍ وروسته د اسراییل ځمکنۍ ځواکونه غزې ته په ځانګړي ډول شمالي سیمو ته داخل شول. هم مهاله محاصره نوره هم سخته شوه او بمبارۍ دوام وکړ، تر زرو پورې فلسطینیان ووژل شول، خلک په پراخ ډول بېکوره شول او بنسټیزې زېربناوې ډېرې سختې ویجاړې شوې.
د ۲۰۲۳ کال د نوامبر په میاشت کې د لنډمهاله اوربند لپاره خبرې پیل شوې. د نوامبر په ۲۴مه بیا د اوو ورځو لپاره پر یوه اوربند هوکړه وشوه.
په همدې موده کې اسراییلي ځواکونو د حماس مشران او د هغوی زېربناوې په رفح او نورو سیمو کې تر هدف لاندې راوستل.
۲۰۲۴: نسبي شاتګونه او بشري ناورین
د ۲۰۲۴ کال په پیل کې اسراییل اعلان وکړ، چې د غزې له ځینو شمالي سیمو یې شاتګ کړی دی؛ خو بیا هم سخته جګړه د غزې په مرکز او سوېل کې روانه وه.
په دې کال کې څو ځله د بندیانو تبادلې او اوربند هڅې وشوې؛ خو ډېری وخت ناکامې شوې.
په غزه کې بشري وضعیت نور هم خراب شو: خلک په لویه کچه بېکوره شول، د خوړو، اوبو، درملو او عامه خدماتو سخت کمښت رامنځته شو. کورونه، روغتونونه، د برېښنا او اوبو تأسیسات سخت ویجاړ شول.
د ۲۰۲۴ کال د اکټوبر په میاشت کې اسراییل د بیتلاهیا او نورو سیمو د تخلیې امر ورکړ، چې له امله یې ګڼ شمېر فلسطینیان وزورول شول او کډه کولو ته اړ شول.
د ۲۰۲۴ کال تر مې پورې د پوځ نقشې ښودله چې د امن سیمې ورځ تر بلې کوچنۍ کېږي او د جګړې په کرښو بدلېږي؛ غزه په بېلابېلو برخو وېشل شوې وه.
د ۲۰۲۵ کال د مې په ۲۸مه رسنیو راپور ورکړ، چې د اکټوبر له اوومې څخه تر دې ورځې پورې «۶۰۰ ورځې جګړه» شوې.
په دې موده کې د غزې ډېره برخه وګړي بېکوره شوي وو او لسګونه زره کسان وژل شوي وو.
د ۲۰۲۵کال جنوري: د اوربند هوکړه
د ۲۰۲۵ کال په جنوري کې اسراییل او حماس داسې یوې هوکړې ته ورسېدل، چې موخه یې د ۱۵ میاشتو جګړې پای ته رسول وو.
دا اوربند د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ په ۱۹مه نافذ شو. په دغه هوکړه کې د برمته شویو کسانو او بندي فلسطینیانو پړاو په پړاو خوشې کول او همداراز غزې ته د بشري مرستو محدود داخلول شامل وو.
د اوربند په موده کې څو ځله فلسطیني بندیان او اسراییلي برمته شوي کسان تبادله شول او بشري مرستې د کرمشالوم په څېر سرحدي لارو غزې ته ورسېدې، سره له دې چې دا مرستې محدودې وې.
د ۲۰۲۵کال مارچ: د اوربند ماتېدل او نوي بریدونه
د ۲۰۲۵ کال د مارچ په ۱۸مه اسراییل پر ټولې غزې یو پراخ برید پیل کړ او اوربند یې پای ته ورساوه. دا برید په رفح، د غزې ښار او خان یونس کې د سختو بمباریو سره مل و.
د غزې د روغتیا وزارت راپور ورکړ، چې سلګونه کسان وژل شوي چې یوازې د برید په لومړۍ ورځ له ۴۰۰ زیات کسان وژل شوي وو، چې ډېری یې ښځې او ماشومان وو.
څو ورځې وروسته اسراییلي ځواکونو بیا ځمکني عملیات پراخ کړل، مهمې لارې یې ونیولې، شمالي او سوېلي غزه یې له یو بله جلا کړل.
د مارچ په ۲۳مه په رفح کې پر یوه امبولانس او د مرستې رسونې پر موټرو برید وشو، چې لږ تر لږه ۱۵ مرستندوی کارکوونکي په کې ووژل شول. دا پېښه د «رفح د مرستندویانو قتلعام» په نوم مشهوره شوه.
د ۲۰۲۵ کال له اپرېل تر مې: د غزې ښار او شجاعیه کې جګړې
د ۲۰۲۵ کال د اپرېل په ۴مه اسراییل د غزې ښار د شجاعیه په سیمه کې ځمکني بریدونه پیل کړل. دا پر دې سیمه درېیم لوی برید و.
کوڅه په کوڅه او کور په کور جګړې پیل شوې او د ملکي وګړو تلفات ډېر شول.
د ۲۰۲۵کال په مې میاشت کې اسراییل یو بل پراخ عملیات پیل کړ چې «د جدعون ارابه ګانې» نومېده، څو په غزه کې لا ډېر پرمختګ وکړي.
د مې په ۲۸مه په دیر البلح کې ګڼ شمېر فلسطینیان د ملګرو ملتونو د مرستو یو ګودام ته ورننوتل، څو خواړه او نورې مرستې تر لاسه کړي، دا د سختې لوږې او د مرستو د وېش د نظام د بشپړې نړېدنې نښه وه.
د ۲۰۲۵ په دوبي کې په بیت حانون برید وشو، روغتونونه یې بمبار کړل او نوې جبهې یې پرانیستلې.
د ۲۰۲۵کال د جولای په ۵مه اسراییل د غزې په شمالي برخه کې په بیت حانون برید پیل کړ.
د ۲۰۲۵ کال د اګسټ په ۲مه د اسراییل پوځ اعلان وکړ، چې په بیت حانون کې یې د حماس وروستۍ ډله نیولې ده، که څه هم ځینو نښتو لا هم دوام درلود.
په همدې میاشت کې اسراییل په خان یونس کې د ناصر روغتون په نښه کړ. لږ تر لږه ۲۲ کسان چې پنځه خبریالان هم پکې شامل وو، ووژل شول او د روغتون حیاتي زېربنا ویجاړه شوه.
اسراییل بیا د غزې په ښار باندې د لوی برید لپاره چمتووالی ونیوو.
په ۲۰۲۵ کال کې په داسې حال کې چې د امریکا د سولې پلان په اړه بحثونه روان وو، اسراییل د قطر په دوحه کې هوايي برید وکړ.
د قطر د امنیتي چارواکو په ګډون ګڼ کسان ووژل شول؛ خو د حماس مهم مشران ژوندي پاتې شول.
د ۲۰۲۵ کال د سپټمبر په ۲۹مه د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د جګړې د پای ته رسولو لپاره د ۲۰ ټکو طرحه وړاندې کړه.
نتنیاهو په لویه کچه د دې ملاتړ وکړ؛ خو د حماس پوځي څانګې یې مخالفت وکړ او دا یې د خپل شتون لپاره یو ګواښ وګاڼه.
د ۲۰۲۵ کال اکټوبر: اوسنی پړاو
د ۲۰۲۵ کال د اکټوبر په ۲مه اسراییل د غزې ښار د وتلو اصلي لویه لاره بنده کړه او پاتې اوسېدونکو ته یې خبرداری ورکړ، چې دا د وتلو وروستۍ موقع ده. پوځ اعلان وکړ، چې ښار ته بېرته ستنیدل نور ممکن نه دي.
په همدې ورځ اسراییل د بشري مرستو یو سمندري کاروان ودراوه. هم مهاله د اسراییل هوايي بریدونه د غزې پر بېلابېلو برخو روان وو، چې له امله یې د ماشومانو په ګډون لسګونه فلسطینیانو خپل ژوند له لاسه ورکړ.
اوس نړۍوال ډیپلوماتیک فشار دوام لري، تر څو یو اوربند رامنځته شي او د بشري مرستو لارې بېرته خلاصې شي.
امریکا هڅه کوي، چې د ټرمپ وړاندیز شوې سوله يیزه طرحه پر مخ بوزي؛ خو تر اوسه کوم وروستی تړون نه دی شوی.
غزه سخته ویجاړه شوې ده: د اټکل له مخې، د ۲۰۲۳ کال له اکټوبر راهیسې تر اوسه پورې له ۶۶ زرو زیات فلسطینیان وژل شوي دي. ډېری ودانۍ ړنګې شوې یا سختې زیانمنې شوې دي او لومړني خدمات لکه برېښنا، اوبه او روغتونونه نږدې له فعالیته لوېدلي دي.
