د مخکېني جمهوري نظام د ملي دفاع وزارت سرپرست شاهمحمود میاخېل د پاکستان او طالبانو ترمنځ په قطر کې وروستیو خبرو اترو او هوکړې ته په اشارې سره وایي، هره هغه پرېکړه چې له ولس څخه پټه ساتل کېږي، استخباراتي پرېکړه ده او د افغانستان په ګټه نه ده.
میاخېل د افغانستان انټرنشنل – پښتو سره په خبرو کې وویل: «که چېرې دا پرېکړه د افغانستان په ګټه وي، نو دا د مسوولینو کار دی چې داسې پرېکړې له ولس سره شریکې کړي، ترڅو ولس د هغې پر ګټه او تاوان قضاوت وکړي، مونږ او تاسې ولیدل چې د قطر اعلامیې په اړه ولس غبرګون ښکاره کړ او لوري اړ شول چې په اعلامیه کې بدلون راولي.»
پخوانی دفاع وزیر زیاتوي: «که چېرې د دوی [طالبان] په پرېکړو کې د افغانستان ګټې په نظر کې نه وي نیول شوي او یوازې د خپل قدرت ساتلو لپاره وي او یا د ګاونډیانو ګټې په نظر کې نیسي او یا همداشان د نورو هېوادونو ګټې، نو بیا په هغه صورت کې داسې پرېکړې چې د پردو تر شا یې هر څوک کوي، استخباراتي او پروژوي لوبې دي او د افغانستان د خلکو په ګټه نه دي.»
دغه نیوکې او پوښتنې وروسته له هغې مطرح کېږي، چې د پاکستان دفاع وزیر خواجه اصف د سېشنبې په ورځ (د تلې ۲۹مه) وویل، چې په دوحه کې د طالبانو د دفاع وزیر محمد یعقوب مجاهد سره شوې هوکړه محرم ده. هغه زیاته کړې، طالبانو ژمنه کړې، چې له افغان خاورې به د پاکستاني وسله والو د بریدونو مخه نیسي.
د طالبانو ویاند له پاکستان سره د اوربند هوکړې له لاسلیک کېدو وروسته وویل، دوی په افغان خاوره کې د «ټيټيپي» په ګډون د بهرنیو جنګیالیو له حضور سره موافق نه دي او هېچاته د دې اجازه نهورکوي، چې پر نورو او په ځانګړې توګه پر ګاونډیانو برید وکړي.
د افغانستان د تېر جمهوري نظام د پخواني ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح هم ادعا کوي، چې طالبان د دوحې له وروستۍ هوکړې سره د «پاکستان په دام کې لوېدلي» او اوس باید یا د اسلام اباد تر څنګ د «ټيټيپي» پر وړاندې وجنګېږي او یا هم له دغې ډلې سره خپل یوالی وساتي.
بلخوا، د تېر جمهوري نظام پر مهال لوی څارنوال محمد فرید حمیدي پر اېکس خواله رسنۍ لیکلي، هر ډول پټې معاهدې او هوکړې د ملګرو ملتونو د منشور د ۱۰۲یمې مادې او د ټولو نړۍوالو منل شویو اصولو او کنوانسینونو پر خلاف دي.
نوموړی وايي: «خلک حق لري چې پوه شي او له خلکو سربېره عادي طالبان هم باید له خپلو مشرانو دا وپوښتي چې څه ډول او په څه بیه یې د هېواد او هغوی معامله کړې ده. که داسې نه وي، نو باید د قرارداد اصلي متن خپور کړي.»
د حمیدي په وینا، طالبانو هم په عمومي ډول له مسوولیت منلو، شفافیت او له عمومي افکارو د تېښتې په موخه له دغې چارې یعنې له پټو قراردادونو استفاده کوي او زیاتوي: «له امریکا سره د دوحې هوکړې د ضمایمو پټول او د پاکستان له دفاع وزیر سره وروستۍ پټه معاهده د دغو ادعاو ثبوتونه دي.»
د پاکستان دفاع وزیر بیا ویلي، له طالبانو سره د اوربند هوکړې متن لنډ دی او پر پاکستان له بریدونو پر مخنیوي او د افغان کډوالو پر منلو محدود دی.
طالبانو لا تراوسه د پاکستان له دفاع وزیر سره د شوې هوکړې منځپانګه نه ده خپره کړې، خو د دفاع وزارت وزیر ویلي، چې له پاکستاني لوري سره یې د فرضي کرښې په اوږدو کې د شخړو پر راکمولو سلا کړې او د میکانیزم پر څرنګوالي به یې د ترکیې په غونډه کې چې ۴ ورځې وروسته پیلېږي نورې خبرې وشي.
د جمرود په سهولت مرکز کې د موټرو اوږد کتار د خاموشو خلکو انتظار دواړه تر سترګو کیږي. عبدالله، چې له خپلې کورنۍ سره له چترال څخه کډه شوی، د سفر یوولسمه ورځ تېروي،« موږ له خپل کلي راوتلي یو، هر څه مو شاته پرېښي دي، یوازې غواړو چې د تورخم دروازه پرانستل شي.»
د عبدالله په څېر زرګونه افغانان له پاکستان نه د بېرته ستنېدو په تمه دي، خو د اکتوبر د ۱۱مې او ۱۲مې شپه کې د طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ له نښتې وروسته، د دواړو هېوادونو ترمنځ لارې وتړل شوې.
د پاکستاني ځواکونو او افغان طالبانو ترمنځ د ډزو له تبادلې وروسته، نه یوازې سوداګریز ترافیک بند شوی، بلکې د عامو خلکو د تګ راتګ پرمخ هم دروازې وتړل شوې.
اوس زرګونه کسان د جمرود په «سهولت مرکز» کې بند پاتې دي. د اوږده انتظار او د سړې هوا تر څنګ، بنسټیزې اړتیاوې ورځ تر بلې کمیږي.
عبدالله وایي:« په موټرو کې ښځې، ماشومان او ناروغان شته. د خوړو او اوبو کمښت دی. ماشومان ناروغ شوي او د مشرانو روغتیا ورځ تر بلې خرابېږي»
۲۸ کلن محمد شاه، چې له لاهور نه یې تر کابل پورې د سفر ۳۱۵زره روپۍ کرايه ورکړې، اوس د بندې دروازې له امله هره ورځ اضافي لګښتونه ورکوي.
محمد شاه وايي:« يو لور ته په پاکستان کې اوږد انتظار پخپله يوه ستونزه ده او بل لور ته د دواړو هېوادونو ترمنځ د وروستي کړکېچ له امله د کډوالو ستونزې نورې هم زياتې شوې دي. په موټرو کې اوږد انتظار ډېر ستومانوونکی او دردناک دی، په ځانګړې توګه د هغو کورنيو لپاره چې له ځان سره ښځې، ماشومان او ناروغان لري.»
دغه افغان کډوال له طالبانو او د پاکستان له حکومت نه غوښتنه کوي، چې د انساني خواخوږۍ له مخې د تورخم دروازه پرانیزي.
د خیبر پښتونخوا سیمه ییزو چارواکو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د جمرود د سهولت په مرکز کې یې د افغان کډوالو لپاره اسانتیاوې برابرې کړې دي، خو افغانستان ته د کډوالو د تګ او تورخم دروازې خلاصولو په اړه د مرکزي حکومت پریکړې ته په تمه دي.
د افغانستان او پاکستان ترمنځ لارې د طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ له نښتو وروسته وتړل شوي، خو په دوحه کې د لوړ پوړو طالبانو او پاکستاني چارواکو ترمنځ د مذاکراتو وروسته لا هم د توخم په ګډون ټولې لارې د هر ډول تګ راتګ پر مخ تړلي پاتې دي.
د پولې د بندېدو اقتصادي اغېز هم ژور دی. په مېوو او سبزیجاتو بار موټر د پاکستان او افغانستان په خوا کې بند پاتې دي، د سوداګرۍ راکړې ورکړې درېدلې او کوچني کاروباري کسان هره ورځ مالي زیان ویني.
د جمرود په سهولت مرکز کې د عبدالله، محمد شاه او جان محمد په څېر ګڼ افغان کډوال د سیاستوالو د ژمنو په انتظار نه دي، هغوی غواړي چې دا یخ انتظار زر پای ته ورسېږي.
