په جرمني کې محکمې یو افغان بریدګر د رواني درملنې مرکز ته د لېږدلو حکم ورکړ

د جرمني یوې محکمې پرېکړه کړې چې هغه افغان بریدګر، چې تېر کال یې په یوه برید کې یو ماشوم او یو منځني عمر سړی وژلي وو، باید د بند پر ځای د رواني درملنې مرکز ته واستول شي.

د جرمني یوې محکمې پرېکړه کړې چې هغه افغان بریدګر، چې تېر کال یې په یوه برید کې یو ماشوم او یو منځني عمر سړی وژلي وو، باید د بند پر ځای د رواني درملنې مرکز ته واستول شي.
دغه بریدګر، چې انعامالله نومېږي او ۲۹کاله عمر لري، د رواني ناروغۍ «پارانوییدشیزوفرینیا» په ناروغۍ اخته بلل شوی. د محکمې د متخصصو ډاکټرانو له ارزونې وروسته څرګنده شوې چې نوموړی د خپل عمل د پایلو د درک توان نهدرلود.
انعامالله شاوخوا لس میاشتې مخکې، د سلواغې په درېیمه نېټه، د المان د اشفنبورګ په ښار کې په یوه پارک کې د ماشومانو پر یوې ډلې برید وکړ. په دې برید کې یو دوه کلن هلک او یو ۴۱کلن سړی ووژل شول. همدارنګه، یو دوه کلنه سوریایي نجلۍ، یوه ښوونکې او یو ۷۲کلن سړی ټپیان شول.
د جرمني دقانون له مخې، هغه کسان چې د رواني ناروغۍ له امله د جرم پر مهال د عقل او درک توان له لاسه ورکړي، جزایي مسوولیت نه لرياو د هغوی دوسیه په عادي محکمه کې نه څېړل کېږي. د همدې له مخې، د انعامالله پر ضد د ځانګړې قضایي اورېدنې له ترسره کېدو وروسته، د هغه د درملنې پرېکړه وشوه.


د ایران د بهرنیو چارو مرستیال وزیر کاظم غریب ابادي د پنجشنبه په ورځ ویلي، چې په افغانستان کې د بندونو جوړولو د کافي اوبو د ترلاسه کولو مخه نیولې ده. هغه د شهر ارا نیوز سره په یوه مرکه کې وویل، ایران د هلمند په تړون کې د ټاکل شوي مقدار په پرتله خورا ټیټ د اوبو حق ترلاسه کوي.
هغه زیاته کړه چې د ایران حکومت د طالبانو د ادارې د اوبو حق د نه درناوي لپاره د دلیلونو سره موافق نه دی او دا ردوي.
نوموړي ټینګار وکړ، چې د دغه تړون له مخې، د افغانستان حکومت مکلف دی چې د ایران حقاوبه په بشپړ ډول ورکړي. هغه دا هم وویل چې د هلمند د سیند په اړه د «نوي حقوقي چوکاټ» اړتیا شته، که څه هم د یوې بشپړې حقوقي سند جوړول یې اسانه کار ونه باله.
غریبآبادي په خپله وینا کې دا هم څرګنده کړه:«ځینې بندونه چې په افغانستان کې جوړ شوي، د دې سبب شوي چې د اوبو بهیر د ایران پر لور راکم شي. د افغان چارواکو نظرونه په دې اړه سره توپیر لري، هغوی د وچکالۍ خبره کوي، خو موږ داسې معلومات او اسناد لرو چې د هغوی ادعاوې سمې نه دي.»
د افغانستان پخواني حکومت د اوبو د سرچینو د مهار لپاره په نیمروز کې د کمال خان بند او په هرات کې د پاشدان بند جوړ کړي وو. ایران ادعا کوي، چې د دغو بندونو جوړېدل د ایران پر لور د اوبو جریان کم کړی دی.
خو د طالبانو چارواکو بیا د «افغانستان د اوبو د مدیریت او مهار» خبره کړې ده او ویلي یې دي چې د ایران حقاوبه د تړون له مخې ورکړل شوې دي. د هغوی په وینا ایران ته د اوبو د کموالي لامل د وچکالۍ او د بارانونو د کمښت نتیجه ده، نه د اوبو د بندېدو یا سرغړونې.

د برتانیا پاچا چارلس له خپل کشر ورور شهزاده انډریو څخه ټول شاهي لقبونه واخیستل او هغه ته یې امر کړی چې د وینډسر ماڼۍ ته نږدې خپل شاهي استوګنځی خالي کړي. دا اقدام د انډریو د جنسي مجرم جیفري اپسټین سره د اړیکو له امله شوی.
شاهي ماڼۍ د چهارشنبه په ورځ اعلان وکړ چې د ملکې الیزابت دوهم زوی او د پاچا ورور ۶۵ کلن انډریو نور د شاهي لقبونو کارولو اجازه نه لري، په دې سره به د یارک ډیوک او اوس به د انډریو ماونټ بیټن-وینډسر په نوم پیژندل کیږي.
انډرو مخکې څو ځله د جنسي ناوړه ګټې اخیستنې ټول تورونه رد کړي وو.
د شاهي ماڼۍ د رسمي اعلامیې له مخې، انډرو دې ته هم مکلف شوی، چې د خپل شانداره استوګنځای رویال لاج د اجارې تړون لغوه کړي، دا ماڼۍ د وېنډزر په شاهي املاکو کې موقعیت لري او هغه اوس باید په ختيځ انګلستان کې یو خصوصي کور ته انتقال شي.
د بکینګهام ماڼۍ ټینګار کړی، چې دا پرېکړه خپله د پاچا له لوري شوې او هغه د شاهي کورنۍ د نورو غړو، په تېره بیا د ولیعهد شهزاده ویلیم ملاتړ له ځان سره لري.
شاهي ماڼۍ په یوه اعلامیه کې ویلي دي:«دا سزاګانې د انډرو د انکارونو سربېره ضروري وبلل شوې. پاچا او ملکې تل له هغو کسانو سره خپله خواخوږي او همدردي ښودلې ده چې د هر ډول ناوړه ګټې اخیستنې قربانیان یا ژوندي پاتې شوي وي او دا به لا هم دوام ولري.»

د افغانستان د ۱۷ کلنو فوټسال ملي لوبډلې د ۲۰۲۵ کال د اسیایي ځوانانو د اتلولۍ په پایلوبه کې ایران لوبډلې ته ۲ پر ۱ ماتې ورکړه او د اسیا اتله لوبډله شوه. دا لوبه د بحرین په پلازمینه ماناما کې د خلیفه ورزشي لوبغالي کې ترسره شوه.
افغان لوبغاړي عباس حیدري د لوبې په لومړۍ نیمایي او علي احمدي د دویمې نیمایي په جریان کې د افغانستان لپاره ګولونه ووهل.
دا د فوټسال په اسیايي سیالیو کې د افغانستان د تاریخ لومړنۍ اتلولي ده.
ایران دوهم مقام ترلاسه کړ، تایلنډ درېیم شو او ازبکستان څلورم مقام خپل کړ.
د افغانستان او ایران ترمنځ وروستۍ لوبه د ایران د رسنیو له لوري د شخړو او رواني فشارونو له امله ډېره حساسې شوې وه؛ خو د افغانستان لوبډلې له پایلوبې مخکې هم په سیالیو کې خورا روښانه او بریالۍ لوبې کړې وې.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بینېټ، د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلۍ ته په خپل تازه راپور کې ویلي، چې افغانستان دا مهال د نړۍ په کچه د جنسیتي برابرۍ پر وړاندې تر ټولو پراخ او منظم برید تجربه کوي.
بینېټ ویلي: «د وضعیت جديت له اندازې وتلی دی. د طالبانو د جنسیتي ځورونې د بنسټیز نظام له منځه وړل او د افغانستان د بشري حقونو له بېلابېلو بحرانونو سره مبارزه، بیړني، اصولي او دوامداره نړیوال اقدام ته اړتیا لري،نه د طالبانو د واکمنۍ د عادي کولو هڅې.»
هغه ټینګار وکړ چې د ښځو د حقونو، غږ او ونډې درناوی باید د ټولو سیاسي او پرېکړهکوونکو بهیرونو مرکز وي.
په خپل راپور کې، بینېټ د بدني سزاوو د زیاتېدو، د پخواني حکومت او امنیتي ځواکونو د غړو تښتول او بد چلند، د رسنیو او مدني ټولنې د فضا د لا تنګېدو په اړه ژوره اندېښنه څرګنده کړه. نوموړي زیاته کړه چې دا هر څه د یوې لا ژوري بشري ناورین تر سیورې لاندې روان دي، چې د نړیوالو مرستو د کمېدو له امله لا پسې خراب شوی دی.
هغه وویل: «د بشري حقونو او بشري مرستو د بودیجې کمېدل د افغان ولس له لاسه د وروستۍ مرستې او ملاتړ کرښې اخلي. دا د یو له مخکې زیانمن ولس لپاره ګواښونکی پرمختګ دی.»
بینېټ له دولتونو غوښتي چې د اوږدمهاله او دوامدار ملاتړ ژمنه بیا تازه کړي، په ځانګړې توګه د افغان مېرمنو تر مشرۍ لاندې بنسټونو لپاره چې د خلکو د مرستې په لومړۍ کرښه کې دي.
بینېټ زیاته کړې چې د طالبانو له خوا د ملګرو ملتونو د ښځينه کارکوونکو په دفتر ته د نه تګ بندیز بې ساری او د منلو وړ کړنه نه وه.
هغه خبرداری ورکړ چې طالبان د توکمیزو، مذهبي او ژبنیو لږکیو د غوښتنو له نادیده نیولو سره دننه کړکېچونه زیاتوي، باید طالبان له تبعیضي کړنو لاس واخلي او په حاشیې کې د شته خلکو استازولۍ ومني،څو د افغانستان راتلونکی د ټولو په ګډون وټاکل شي.»
سره له دې ټولو ستونزو، بینېټ ټینګار وکړ چې افغانستان باید «له لاسه وتلی هېواد»ونه ګڼل شي، خو د بشري حقونو له جدي سرغړونو سترګې پټې نشي او نه باید د منلو وړ وي، « په نړیوالو عدلي چارو کې د حساب ورکونې برخه کې مهم پرمختګونه شوي، لکه د جرمونو نړیوالې محکمې له لوري د طالب مشرانو د نیونې حکمونه، د خپلواکې څېړنیزې ادارې رامنځته کېدل، او د [جنسیتي اپارتاید] د جرم د قانوني کېدو پر لور د نوې نړیوالې موافقې هڅې.»
په پای کې بینېټ وویل: «که نړیواله ټولنه اوس له افغانستان څخه مخ واړوي، دا به نه یوازې د افغان ولس د باور د ماتېدو لامل شي، بلکې د ګډ نړیوال نظام بنسټونه به هم زیانمن کړي».

د ترکیې او قطر په منځګړتوب د طالبانو او پاکستان د مزاکراتو په ګډه اعلامیه کې ویل شوي: «ټولو خواوو د اوربند د دوام پرېکړه وکړه» په اعلامیه کې راغلي، د سرغړونې پر مهال به د جریمې ټاکلو لپاره د څارنې او تصدیق یو ګډ میکانیزم جوړ شي.»
د طالبانو او پاکستان د خبرو د پایلې په ګډه اعلامیه کې راغلي، چې د اوربند د پلي کېدو نور جزیات به د همدې کال د نومبر په ۶مه په استانبول کې د دواړو لوریو د مشرانو په کچه غونډه کې وڅېړل شي او پرېکړه به پرې وشي.
د استانبول دغه ناستې شاوخوا پنځه ورځي وخت ونیوه چې په دواړو لورو کې یې ديرې ناندرۍ راپارولې وې.
په اعلامیه کې ترکیې او قطر د منځګړو هېوادونو په توګه د دواړو لوریو د فعالې ونډې ستاینه کړې او د تلپاتې سولې او ثبات د تامین لپاره د دواړو هېوادونو سره د همکارۍ ژمنه کوي.
په استانبول کې د پاکستان او طالبانو ترمنځ خبرې پای ته ورسېدې.

وړاندې د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي، چې د استانبول په ناسته کې دوی د خپل دايمياصولي دريځ په رڼا کې د ديپلوماسۍ او تفاهم له لارې د ستونزو حل غوښتي.
نوموړي ویلي، چې دوی د نورو ګاونډيانو سره د ښو اړیکو په څېر د دوه اړخیز درناوي په چوکاټ کې له پاکستان سره هم مثبتي اړیکې غواړي او د دوه اړخیز درناوي، کورنيو چارو کې نه لاسوهنې او چاته د گواښ نه رامنځ ته کولو په اصولو ولاړو روابطو ته ژمن دی.