په سوډان کې روانې درې کلنې جګړې شاوخوا ۱۴ مېلیونه خلک بېځایه کړي او او ۲۱ مېلیونه یې له سختې لوږې سره مخ کړي دي. د راپورونو له مخې؛ د جګړې د دوام له امله مرستو ته د اړمنو خلکو لاسرسی خورا محدود شوی دی.
ملګري ملتونه وايي، تر څلور مېلیونه ډېر کسان د جګړې له امله له سوډان نه تښتېدلي دي. په سوډان کې د پوځ او د چټک ملاتړ ځواکونو (RSF) ترمنځ جګړه د ۲۰۲۳ کال د اپرېل په ۱۵مه پیل شوه، چې لاهم دوام لري.
د امریکا د فډرال څېړنیزې ادارې یا اېفبيای رييس کش پاتېل د رود ایلند ایالت د پراوېډنس ښار پر براون پوهنتون د بریدګر د پېژندنې او نیول کېدو په تړاو د معلوماتو لپاره ۵۰ زره ډالره جایزه اعلان کړه. پاتېل د یوه تورن عکس هم خپور کړی دی.
درې ورځې مخکې (شنبه د لیندۍ ۲۲مه) یوه وسلهوالو د امریکا د رود ایلند ایالت د پراوېډنس ښار پر براون پوهنتون برید وکړ، چې له امله یې ۲ زدهکړیالان ووژل شول او ۹ نور ټپيان شول او په ظاهره تر پېښې وروسته په تېښته بریالی شوی دی.
کش پاتېل د کابل پر وخت د سېشنبې په سهار وختي (د لیندۍ ۲۵مه) په خپله اېکسپاڼه د تورن کس د عکسونو په خپرولو سره ویلي، دوی به د دغه تورن کس د هغو معلوماتو په بدل کې ۵۰ زره ډالره جایزه ورکړي، چې پر بنسټ یې یاد تورن کس تر پېژندنې وروسته ونیول شي.
له دې سره هممهاله، براون پوهنتون بیا ویلي، د پېښې په سبا (یکشنبه ۲۳مه) د یادې پېښې په تور نیول شوی کس د اړوندو ادارو لهخوا د کافي دلایلو د نشتوالي له امله خوشې شوی دی.
د یادونې وړ ده، چې براون یو څېړنیز خصوصي او همداراز له ډېرو پخوانیو پوهنتونونو څخه شمېرل کېږي.
د حالوش د راپور لهمخې، د ایران د کرمان په فهرج سیمه کې د نظاميانو یوه چکپاینټ ته نږدې د وسلهوالو او دولتي ځواکونو تر منځ نښته رامنځته شوې، چې له امله یې د ایران د اطلاعاتو وزارت دوه مامورین او دوه انتظامي کسان وژل شوي دی. د راپور لهمخې، یو شمېر نور یې ټپیان شوي هم دي.
په دغه راپور کې د سیمهییزو سرچینو له قوله راغلي: «ډزې ډېرې شدیدې وې او د چکپاینټ په ساحه کې امنیتي وضعیت هم ترینګلی شوی دی.»
حالوش داسې ویډیو هم خپره کړې، چې پکې لیدل کېږي د فهرج له سیمې د دولتي مامورینو ټپیان او جسدونه لېږدول کېږي.
حالوش تر دې مخکې په ایران شهر کې هم د دولتي نظامیانو پر درېیو موټرو د وسلهوالو له بریدونو خبر ورکړی و او زیاته کړې یې وه، چې په یاده پېښه کې هم یو شمېر امنیتي ځواکونو ته مرګژوبله اوښتې ده.
د کاناډا د بهرنیو چارو وزیرې انیتا انند ویلي، د بشري حقونو د سرغړونو له امله د ایران پر څلورو لوړپوړو چارواکو بندیزونه لګول شوي دي.
د کاناډا حکومت د دوشنبې په ورځ د ډسمبر ۱۵مه د هغې اعلامیې له مخې چې پر خپل وېبسایت یې خپره کړې، د یادو کسانو نومونه یې محسن کریمي، احمد خادم سیدالشهدا، مصطفی محبي او حسن اخریان ښودلي دي.
په اعلامیه کې ویل شوي، چې د ایران حکومت «لا هم د اعتراضونو او مخالفتونو په ځپلو سره د بشري حقونو په برخه کې خپلې نړۍوالې ژمنې تر پښو لاندې کوي.»
په اعلامیه کې راغلي: «امنیتي ځواکونه چې سپاه پاسداران هم پکې شامل دي، د اعتراضونو د ځپلو لپاره له بېساري او مرګوني ځواک څخه کار اخلي او د ایراني وګړو بنسټیز حقونه لکه د نظر او بیان ازادي او همداراز د سولهییزو غونډو او تشکیلونو حق محدودوي.»
له دغو وروستیو اقداماتو سره، کاناډا تر اوسه د ایران پر څه باندې ۲۱۰ ایراني وګړو او ۲۵۴ ایراني بنسټونو بندیزونه لګولي دي.
همدا راز کاناډا په ۲۰۱۲ کال کې د دولتونو د معافیت د قانون له مخې ایران د ترهګرۍ د ملاتړ کوونکي دولت په توګه ونوماوه.
سپینې ماڼۍ ویلي، چې ډونالډ ټرمپ د یوه فرمان په لاسلیک کولو سره ناقانونه فینټانیل او د هغه اصلي کیمیاوي مخکښ مواد د ډلهییزو وژونکو وسلو (ډبلېواېمډي) په توګه ونومول. د سپینې ماڼۍ په وینا، دغه مواد د ۱۸ تر ۴۵ کلونو عمر لرونکو امریکایانو د مړینې تر ټولو لوی لامل بلل کېږي.
سپینې ماڼۍ لیکلي، چې یاد فرمان نن دوشنبه د ډسمبر ۱۵مه لاسلیک شو. سپینه ماڼۍ زیاتوي، چې دغه فرمان د فینټانیل پر ضد د فدرالي حکومت د مبارزې نوې او پراخه مرحله ده.
د اجرایي فرمان له مخې، د امریکا لوی څارنوال ته لارښوونه شوې چې د فینټانیل د قاچاق په قضیو کې سمدستي جنايي تعقیب، د سزا سختول او قانوني بدلونونه عملي کړي. همداراز، د بهرنیو چارو او خزانې وزیرانو ته امر شوی، چې د هغو مالي بنسټونو او شتمنیو پر ضد اقدام وکړي، چې د فینټانیل په تولید، وېش او پلور کې ښکېل دي یا ملاتړ یې کوي.
دغه فرمان د جګړې وزارت او د عدلیې وزارت ته هم دنده سپاري، چې د بېړنیو حالاتو پر مهال د ملي امنیت سرچینې زیاتې کړي او د کیمیاوي پېښو د غبرګون په تګلارو کې د فینټانیل ګواښ شامل کړي. سربېره پر دې، د کورني امنیت وزارت ته سپارښتنه شوې چې د استخباراتي معلوماتو پر بنسټ د فینټانیل د قاچاق شبکې دې وپېژني.
د امریکايي چارواکو په وینا، یوازې دوه میلیګرامه فینټانیل د انسان د مرګ لامل کېدای شي او دا مواد د سلګونو زرو امریکایانو د ژوند د لهلاسـه ورکولو سبب شوي دي. د سپینې ماڼۍ په اعلامیه کې ویل شوي، چې مافیایي ډلې او بهرني ترهګریز سازمانونه د فینټانیل له عوایدو څخه د ترهګرۍ، وژنو او وسلهوالو فعالیتونو د تمویل لپاره کار اخلي.
ولسمشر ټرمپ ټینګار کړی، چې د ناقانونه فینټانیل د ډلهییزو وژونکو وسلو په توګه نومول به حکومت ته دا توان ورکړي، چې ټولې قانوني، امنیتي او پوځي سرچینې په ګډه وکاروي او دا ګواښ لهمنځه یوسي.
دا په داسې حال کې ده، چې ولسمشر ټرمپ تر دې وړاندې هم د سوېلي پولې په اړه ملي بېړنی حالت اعلان کړی، یو شمېر مافیایي ډلې یې د بهرنیو ترهګریزو سازمانونو په نوملړ کې شامل کړي او د (HALT Fentanyl Act ) قانون یې لاسلیک کړی و.
سپینه ماڼۍ وایي، ولسمشر ټرمپ به تر هغه وخته خپلې هڅې ونه دروي، ترڅو ناقانونه فینټانیل د امریکا له سړکونو بشپړ لهمنځه ولاړ نهشي او د امریکایي کورنیو امنیت ټینګ نهشي.
د جرمونو نړۍوالې محکمې (ICC) د استیناف قاضیانو د دوشنبې په ورځ د هغو حقوقي ننګونو یوه برخه رد کړه، چې اسراییل د غزې د جګړې د څېړنو پر ضد مطرح کړې وې. اسراییل له دې محکمې غوښتي و، چې د غزې جګړې د پېښو څېړنه دې وځنډول شي.
قاضیانو د استیناف په پړاو کې هغه پرېکړه پر ځای پرېښوده چې له مخې یې د څارنوالۍ پلټنې کولی شي د هغو پېښو څېړنه هم وکړي، چې د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر پر اوومه د فلسطیني وسلهوالې ډلې حماس لهخوا پر اسراییل د خونړي برید وروسته رامنځته شوې دي.
د دې پرېکړې له مخې، پلټنې دوام لري او تېر کال د اسراییل د لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو او د هغه د پخواني دفاع وزیر یواو ګالانټ پر ضد صادر شوي د نیولو حکمونه لا هم پر خپل ځای پاتې دي.
د اسراییل د بهرنیو چارو وزارت دا پرېکړه د جرمونو نړۍوالې محکمې لهخوا د هغو هېوادونو د ملي حاکمیت د حقونو له پامه غورځولو بېلګه بللې چې د دې محکمې غړي نه دي.
اسراییل د هاګ مېشتې محکمې صلاحیت نه مني او په غزه کې د جګړهییزو جنایتونو تورونه ردوي. اسراییل وايي، په غزه کې یې پوځي عملیات د اکټوبر د اوومې له بریدونو وروسته د حماس د لهمنځه وړلو په موخه پیل کړي دي.
د جرمونو نړۍوالې محکمې مخکې د حماس د مشر ابراهیم المصري پر ضد هم د جګړهییزو جنایتونو او د بشریت پر ضد د جرمونو په تور د نیولو حکم صادر کړی و، خو وروسته یې د هغه د مړینې په اړه د باور وړ راپورونو له ترلاسه کېدو وروسته دا حکم بېرته واخیست.
د جګړې په تړاو د اوربند هوکړه د اکټوبر پر لسمه نافذه شوه، خو جګړې د غزې ډېری بنسټیزې زېربناوې ویجاړې کړې دي او د خلکو د ژوند وضعیت ډېر خراب دی.
د غزې د روغتیايي چارواکو د معلوماتو له مخې، تر دې دمه شاوخوا ۶۷ زره فلسطینیان د اسراییل د بریدونو له امله په غزه کې وژل شوي دي.
دا پرېکړه یوازې د هغو څو حقوقي ننګونو له ډلې یوه ده، چې اسراییل د جرمونو نړۍوالې محکمې د څېړنو او د خپلو چارواکو پر ضد د نیولو د حکمونو پر وړاندې مطرح کړې دي. لا تر اوسه کوم مشخص مهالوېش نه شته چې محکمه به د دې قضیې د نورو ننګونو په اړه څه وخت پرېکړه وکړي.