د طالبانو د لوړو زدهکړو وزیر په هلمند پوهنتون په یوې غونډه کې ویلي، علم د انسانیت لپاره هغه نعمت دی چې د ټول انسانیت بقاء ورپورې تړلې ده. نوموړی دغه څرګندونې په داسې حال کې کوي، چې لوړو زدهکړو وزارت ته په رسېدو سره یې نجونې له لوړو زدهکړو منع کړې.
د هلمند ولایت لپاره د طالبانو د رسنیو دفتر د یکشنبې په ورځ (د مرغومي ۷مه) د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، ندا محمد ندیم په هلمند پوهنتون کې د یاد پوهنتون د کارکوونکو، زدهکړیالانو او دیني عالمانو په ګډون په یوې غونډه کې پر فکر ساتنې له ټينګار سربېره وویل: «فکر د انسان تر ټولو نږدې ملګری دی؛ همدا فکر دی، چې ځيني خلک د زوال لور ته وړي او ځيني نور لوړو پوړونو ته رسوي».
د هلمند پوهنتون لپاره د طالبانو رييس محمد شریفالله ابو احمد هم زدهکړیالانو ته په خطاب کې وویل، چې خپل فکر، ځواني، علم او قلم له اسلامي نظام څخه د دفاع لپاره وکاروي.
د هلمند ولایت لپاره د طالبانو والي امانالدین منصور د اسلام دین د تعلیم، اخلاقو او د انسانیت د بقاء او ښېرازۍ دین یاد کړ او ویې ویل: «اسلام د جهالت د لهمنځه وړلو لپاره راغلی دین دی».
د علم او زدهکړو په تړاو د طالبانو دغه څرګندونې په داسې حال کې دي، چې همدې ډلې په افغانستان کې له بیا واکمنېدو راهیسې یوازې پر دیني زدهکړو ټينګار کړی او د امربالمعروف او نهې عن المنکر وزیر یې بیا د عصري علومو زدهکړه «مباح» بللې او ورسره جوخت دغې ډلې له شاوخوا ۴ کلونو راهیسې نجونې له منځنۍ، لېسې او لوړو زدهکړو منع کړي او د راتلونکي لپاره هم ورته هېڅ ډول پلان نهلري.
د ههنګاو په نوم د ایران د بشري حقونو یو سازمان وايي، ایران په ۲۰۲۵ کال کې له ایرانیانو سربېره ۸۵ افغانان هم د بېلابېلو تورونو له امله اعدام کړي دي. طالبانو او بلې هېڅ ډلې لا تراوسه د دومره ډېر شمېر افغانانو د اعدامېدو په تړاو اعتراض او یا هم لږ تر لږه د وضاحت غوښتنه نهده کړې.
د ایران د بشري حقونو دغه سازمان زیاته کړې: د ههنګاو بشري حقونو سازمان د ثبت مرکز د معلوماتو لهمخې، د ۲۰۲۵ کال له پيل څخه تر اوسه ۸۵ افغانان د ایران په بېلابېلو بندخونو کې اعدام شوي دي».
د ایران حکومتي سرچینې او همداراز قضایه قوه ډېری وخت د دغه ډول پېښو په تړاو راپور نهورکوي او په دې تړاو یې هم څه نهدي ویلي.
که څه هم د دغو اعدام شویو افغانانو د جرمونو په تړاو په بشپړ ډول وضاحت نهدی ورکړل شوی، خو ایراني چارواکو تر دې مخکې د دغه ډول کسانو جرمونه امنیت ضد کړنې، وژنې او د نشهيي توکو په کاروبار کې لاس لرل په ګوته کړي دي.
د چارو ځینې شنونکي وايي، مستبد حکومتونه د خپلې بقا لپاره دغه ډول چارو ته مخه کوي او په وینا یې په ایران کې په دغه ډول پېښو کې هېڅ ډول روڼتیا نشته او بندیان په ځانګړې توګه پر اعدام محکوم کسان د وکیل نیولو حق هم نهلري.
سره له دې چې په دې وروستیو کې له ایران څخه د بندي افغانانو د لېږدونې بهیر پیل شوی، خو لا هم یو شمېر افغانان چې کره شمېر یې روښانه نهدی د ایران په زندانونو کې شپې او ورځې تېروي او ځینې یې پر اعدام هم محکوم شوي دي.
د چارو د شنونکو په وینا، طالبان باید په ایران کې د بندي افغانانو پوښتنه وکړي او د حقوقي قضایاو بهیر یې له نږدې وڅاري او همداراز د رالېږدونې بهیر یې چټک کړي، خو دا لا هم روښانه نه ده چې ایران به پر اعدام محکوم افغانان طالبانو ته وسپاري او که نه؟
د یادونې وړ ده، چې د ایران د بشري حقونو سازمان تر دې مخکې ویلي و، چې یوازې په ۲۰۲۴ کال کې په ایران کې ۸۰ افغان بندیان اعدام شوي او دغې چارې بیا د نړۍوالو بشري حقونو د سازمانونو تُند غبرګونونه راپارولي و.