نړۍوال بانک د افغانستان د اقتصادي څارنې او ارزونې په راپور کې وايي چې په تېرو دوو میاشتو کې د یوه کال په پرتله انفلاسیون منفي و، د توکو تقاضا کمه مګر عرضه یې زیاته وه او له پنځوس سلنې زیاتې افغان کورنۍ د خپلو ورځنیو لګښتونو د برابرولو په برخه کې له ستونزو سره مخ وې.
دغه بانک د افغانستان د اقتصادي وضعیت په اړه په خپله وروستۍ ارزونه کې ویلي چې د روان کال تر مې میاشتې پورې د انفلاسیون کچه ۲.۸۳ سلنه راټیټه شوې ده. نړۍوال بانک د احصایې او معلوماتو د ملي ادارې د نارسمي معلوماتو پر اساسپه افغانستان کې د انفلاسیون د کچې د دغه کمښت په اړه لیکلي چې د ۲۰۲۰ز کال په لومړۍ نیمايي کې د نړۍوالو توکو د بیو د ټکان او د خوراکي توکو په عرضه کې د خنډ له امله په هېواد کې انفلاسیون لوړ شو.
راپور لیکي چې د ۲۰۲۳ز کال په لومړۍ نیمايي کې په نړۍوالو بیو کې کموالی او د افغانۍ د ارزښت ساتل د کورنیو بیو په ځانګړي ډول د خوراکي او سون توکو د بیو د راټیټېدو لامل شوي دي. دغه راز د دغې ارزونې له مخې پر وارداتي خوراکتوکو د ګمرکي تعرفو د پام وړ کمښت هم د بيو په راټيټېدو کې ونډه لرلې ده.
د طالبانو د ریاست الوزرا د اقتصادي چارو د مرستیال دفتر په یوه بیان کې د دغه راپور هرکلی کړی او لیکلي یې دي: «د هېواد اقتصادي وضعیت ته په کتو، په راپور کې ذکر شوي مثبت مسایل یو حقیقت دی او په همدې اساس نړۍوالو ته ټول پرمختګونه روښانه دي او باید سترګې ترې پټې نه شي."
نړۍوال بانک په خپل راپور کې لیکلي چې د هېواد په لویو بازارونو کې لا هم د اړتیا وړ خوراکي او نور توکي په کافي اندازه شته؛ خو د دې ارزونې له مخې یې تقاضا تر پخوا کمه شوې ده. له همدې امله د تقاضا کمښت هم د نرخونو د راټيټېدو لامل شوی دی.
خو د څارنې د سروې د دریم پړاو د لومړنیو پایلو له مخې، راپور ټینګار کوي چې له دې ټولو عواملو سره-سره په اوسني وضعیت کې تر نیمايي زیاتې افغان کورنۍ لا هم د خپل ژوند د ساتلو په برخه کې له جدي ننګونو سره مخ دي او دوی په زیاتیدونکې توګه په نړۍوالو مرستو او بهرنیو حوالو متکي دي.
نړۍوال بانک په خپل راپور کې د افغانیو د ارزښت لوړېدو ته په اشارې لیکلي چې د ۲۰۲۲ ز کال د همدې مودې په پرتله د ۲۰۲۳ ز کال له جنورۍ تر مې میاشتې پورې د سوداګرۍ کسر یو میلیارد ډالر ډېر شوی دی.
راپور لیکي چې د معلوماتو د کمښت له امله د یاد ښه والي لاملونه نه دي روښانه؛ خو په راپور کې راغلي چې د نورو اسعارو پر وړاندې د افغانیو د نرخ لوړېدل د دې ښکارندویي کوي چې ښايي د ډالرو پر وړاندې د نغدو پېسو له حوالې پرته نورې نامعلومې مالي سرچینې هم وي.
همدارنګه د څارنې د خپلواکې ادارې لخوا د راټولو شویو معلوماتو پر بنسټ چې ارزونه یې ترسره کړې خصوصي شرکتونو د ۲۰۲۳ز کال په جون میاشت کې خپلو بانکي زیرمو ته ښه لاسرسی درلود. نړۍوال بانک د بانکي خدمتونو د وړاندې کولو په برخه کې د دې ښه والي لا ډېر تفصیل وړاندې کړی دی.
نړۍوال بانک په خپل راپور کې له ۱۲۰۰ نارینه او ۳۵۰ښځینه دولتي کارکوونکو سره د ټیلیفوني مرکو پر بنسټ ویلي چې نږدې ټولو یې په همدې میاشت کې معاشونه ترلاسه کړي دي. د دې راپور له مخې د دغو کارمنانو شاوخوا ۹۰ سلنه ویلي چې دوی ته خپل معاشونه د بانکي حسابونو له لارې رسېدلي دي. خو د دغو کسانو له ډلې ۵۱ سلنه وګړو یې ویلي چې د معاشونو په ترلاسولو کې له ستونزو سره مخ دي.
ځواب ویونکو معمولاً په بانکونو کې د ګڼې ګوڼې او ټیټ کیفیت بانکنوټونو په اړه شکایت کړی او په ورته وخت کې ځینو د معاشونو اخیستو پر مهال د دوی د پیسوله محدودې ورکړې ناخوښي څرګنده کړې.
د صادراتو د عوایدو په برخه کې د نړۍوال بانک د ارزونې له مخې د ۲۰۲۳ز مالي کال په لومړیو څلورو میاشتو کې ټولټال ۶۳ میلیارده افغانۍ راټول شوي عواید چې د تېر مالي کال تر همدې مودې ۱۶ سلنه زیاتوالی ښيي .
د دې ودې اصلي لامل سرحدي مالیات؛ لکه ګمرکي محصول او سوداګریز مالیات دي چې د ۲۰۲۲ ز مالي کال د لومړیو څلورو میاشتو په پرتله ۲۳ سلنه زیات شوي دي.
د راپور له مخې؛ په دې موده کې د طالبانو د ګمرکونو ریاست شاوخوا ۶۰ سلنه عواید راټول کړي چې لویه برخه یې د ایران او پاکستان له سرحدي بندرونو څخه دي.
د طالبانو د دغې ارزونې له مخې؛ د تېر کال په پرتله د طالبانو له خوا د کورنیو عوایدو په راټولولو کې اوه سلنه زیاتوالی راغلی دی. د کورنیو عوایدو زیاتوالی تر ډېره د کانونو د پلور او د پاسپورټ د فیس د زیاتوالي له امله دی.
د راپور له مخې د ۲۰۲۳ ز کال د فبروري راهیسې بېړنۍ روغتیا ته د رسېدنې په برخه کې ۱۳ سلنه ښه والی راغلی او د ۲۰۲۲ز کال له جنورۍ راهیسې د بېړنیو روغتیايي مرکزونو په مرسته شاوخوا یو میلیون د زېږون پېښې ثبت شوې دي.
