د سولې نوبل جایزې ګټونکی او د فنلنډ پخوانی ولسمشر مارټي اهتیساري ومړ
د فنلنډ د ولسمشر دفتر اعلان وکړ چې، د سولې نوبل جايزې ګټونکی مارټي اهتیساري د دوشنبې په ورځ په ۸۶ کلنۍ کې ومړ. ښاغلی اهتیساري له ۱۹۹۴ تر ۲۰۰۰ میلادي کال پورې د فنلنډ ولسمشر و.
د فنلنډ د ولسمشر دفتر اعلان وکړ چې، د سولې نوبل جايزې ګټونکی مارټي اهتیساري د دوشنبې په ورځ په ۸۶ کلنۍ کې ومړ. ښاغلی اهتیساري له ۱۹۹۴ تر ۲۰۰۰ میلادي کال پورې د فنلنډ ولسمشر و.
نوموړي په کوزوو، اندونیزیا او شمالي ایرلېنډ کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د سولې په منځګړیتوب کې رول لوبولی و.
د نوبل بنسټ د نړیوالو شخړو د حل په برخه کې د اهتیساري د هڅو لپاره په ۲۰۰۸ کال کې هغه ته د سولې نوبل جایزه ورکړه.
نوموړی له ولسمشرۍ وروسته د نړیوالو شخړو د حل لپاره د ملګرو ملتونو د منځګړي ډیپلومات په توګه کار وکړ او په دې برخه کې یې یوه اداره هم جوړه کړه.
په ۲۰۲۱ کال کې اعلان وشو چې ښاغلی اهتیساري د الزایمر په پرمختللي ناروغۍ اخته شوی.
د اسرايیل لومړي وزیر دفتر او د حماس رسنیز دفتر غزې ته د بشري مرستو د رسولو او د بهرنیو وګړو د وتلو لپاره د لنډمهالي اوربند په اړه راپورونه رد کړل. رویټرز د دوشنبې په ورځ د تلې په ۲۴مه په مصر کې د سرچینو په حواله د غزې په سویلي برخه کې د اوربند د هوکړې خبر ورکړی و.
د اسراییل ټایمز ورځپاڼې د دې هیواد د لومړي وزیر بنیامین نتانیاهو له قوله لیکلي دي: «په غزه کې د بشري مرستو او د بهرنیو وګړو د وتلو لپاره اوربند نه شته.»
په اسراییل کې د ښي اړخو سکولار لیکوډ ګوند څو وزیرانو هم له احتمالي اوربند سره خپل مخالفت اعلان کړ.
د حماس د سیاسي دفتر یوه غړي عزت الرشیق هم ویلي، چې د پولې د پرانیستلو یا د لنډمهالي اوربند په اړه معلومات ناسم دي.
تر دې مخکې رویټرز د خپلو سرچینو په حواله لیکلي و، چې مصر، اسراییل او امریکا لنډمهالي اوربند ته رسېدلي او رفح پوله به د ساعتونو لپاره خلاصه وي.
دا کرښه د مصر او غزې تړانګې تر منځ د تېریدو یوازینۍ کرښه ده.
د ایران اسلامي جمهوریت د بهرنیو چارو وزیر له خپل چینايي سیال سره په ټیلیفوني خبرو کې ټینګار وکړ چې په سیمه کې حالات ډیر نازک دي. حسين امير عبداللهيان وويل، «چين بايد په غزه کې د اسرایيل د بریدونو د مخنيوي لپاره له خپلې وړتیا څخه کار واخلي.»
د ایران د بهرنیو چارو وزارت د یکشنبې په ورځ (د تلې ۲۳مه) د غزې په تړاو د حسین امیر عبداللهیان او د چین د بهرنیو چارو وزیر وانگ ترمنځ د خبرو اترو خبر ورکړ.
د ایران د بهرنیو چارو وزیر همداراز ویلي چې، حالات ډیر خطرناک او د اندیښنې وړ دي او هره شېبه له کنټرول څخه د حالاتو د وتلو احتمال شته .
د هغه په وينا، که د اسراييل بريدونه ونه درول شي، هېڅوک د کړکېچ د پراخېدو مخه نه شي نیولای.
د اسلامي جمهوریت د بهرنیو چارو د وزارت په وینا، د چین د بهرنیو چارو وزیر هم د شته نازکو حالاتو په اړه اندېښنه څرګنده کړه او ویې ویل: «نړیواله ټولنه باید په ولسي وګړو د بریدونو مخالفت وکړي او د ملګرو ملتونو د امنیت شورا دې په دې اړه مسولیت واخلي او خپل ذاتي مسولیت دېترسره کړي.»
حسین امیر عبداللهیان لبنان ته هم د خپل سفر په ترڅ کې خبرداری ورکړی و چې د مقاومت ډلو «ټولې سناریوګانې پلان کړې دي او د ټولو لاسونه د ډزو لپاره په ماشه دي.»
امير عبداللهيان په دغه غونډه کې چې د تلې په ٢٢مه نېټه په لبنان کې د اسلامي جمهوريت په سفارت کې ترسره شوه، په غزې تړانګې د اسرایيل د بریدونو د بندېدو غوښتنه وکړه او ټینګار يې وکړ چې که نړيواله ټولنه د دغو بریدونو په مخنيوي کې ځنډ وکړي «نو د مقاومت محور به یې په مناسب وخت کې ځواب ووايي.»
اسوشیېټیډ پرېس د یکشنبې په ورځ په غزه کې د روغتیایي کارکونکو په حواله خبر ورکړی، چې د دې سیمې روغتونونه د اسراییل د بریدونو له امله له ټپیانو ډک دي او د سون توکو او درملو د کمښت له امله د زرګونو کسانو د مړینې احتمال هم شته.
ډیری فلسطینیان د غزې په تړانګه کې د اوبو او خوړو د ترلاسه کولو په هڅه کې دي.
د ملګرو ملتونو سازمان اعلان وکړ چې په غزه کې د روغتونونو جنراتورونه به یوازې د دوو نورو ورځو لپاره کار وکړي او دا د زرګونو ناروغانو ژوند له ګواښ سره مخ کوي.
په غزه کې د برېښنا یوازینۍ فابریکه وروسته له هغه بنده شوه چې اسراییل سیمه بنده کړه او د تیلو د ننوتلو مخه یې ونیوله.
په ورته وخت کې د غزې پولې ته څېرمه د اسراییل پوځي ځواکونه پر غزې د ځمکني پوځ د برید په اړه ګنګوسې راپورته شوې دي.
د غزې د روغتيا وزارت اعلان وکړ چې د روانې مياشتې له پنځلسمې نيټې څخه تر اوسه پورې د غزې په تړانګه کې د اسرایيل په عملياتو کې دوه زره او ٣٢٩ تنه فلسطينيان وژل شوي دي.
دا شمېرې په ۲۰۱۴ کال کې د حماس او اسراییل ترمنځ د فلسطینیانو د جګړې د قربانیانو له شمېر څخه چې څه باندې شپږ اوونۍ یې دوام وکړ، زیاتې دي.
په سویلي ښار خان يونس کې د ناصر روغتون د ځانګړې پاملرنې څانګه د وروستيو بریدونو له امله له ټپیانو ډکه ده، چې زياتره يې له دريو کلونو کم عمره ماشومان دي.
د ناصر روغتون ډاکټر محمد قندیل وویل، چې د ځانګړې پاملرنې په څانګه کې ۳۵ تنه ونټیلاټور ته اړتیا لري او ۶۰ نور ناروغان هم د ډیالیز لاندې دي.
هغه زياته کړه، چې د دوشنبې په ورځ به د دغه مرکز د جنراتور تیل ختم شي او د برېښنا پرې کېدو سره به د دغو ټولو ناروغانو ژوند د مرګ له ګواښ سره مخ شي.
د غزې په شمال کې د کمال عدوان د ماشومانو د روغتون رييس حسام ابوصفيه وويل، سره له دې چې اسرایيل له سيمې څخه د وتلو خبردارى ورکړى، خو دوى نه شي کولاى له روغتونه ووځي.
په تېرو څو ورځو کې اسرايیلي چارواکو په پرله پسې ډول د غزې د تړانګې اوسیدونکو ته خبرداری ورکړی چې د غزې له شمالي سیمو ووځي او د اسرايیلي پوځ له بریدونو څخه د ژوندي پاتې کیدو لپاره دې د سیمې په سویلي سیمو کې میشت شي.
د ابوصفیه په وینا، د ځانګړې پاملرنې په برخه کې اوه ماشومان د ونټیلاټور سره تړلي دي او له دې مرکز څخه وتل به د ماشومانو او نورو ناروغانو د مړینې په مانا وي.
د غزې تړانګې تر ټولو ستر روغتون شفاء روغتون هم اعلان وکړ چې د سړو خونو د ظرفیت له بشپړویدو وروسته به سل مړي په یوه عمومي قبر کې ښخ کړي.
همدا راز د تېلو د کمښت له امله په غزه کې ډېری نانوایي ګانې تړل شوي او خلک اوس د ډوډۍ پیدا کولو توان نه لري.
د اسراییل له لوري د اوبو بهیر له بندولو وروسته، د فلسطین د کډوالو ادارې ویاند خبرداری ورکړ چې «غزه د وچېدو په حال کې ده» هغه وویل چې د غزې شاوخوا نیم میلیون اوسېدونکي د ملګرو ملتونو په پناه ځایونو کې د څښاک د اوبو له سخت کمښت سره مخ دي او د ناپاکو او مالګینو اوبو څښلو ته اړ شوي
اسوشیېټډ پرېس خبري اژانس د یکشنبې په ورځ (د تلې ۲۳مه) لیکلي چې د امریکا د ملي امنیت سلاکار جیک سالیوان د اسراییلي چارواکو په حواله ویلي چې، د غزې سویلي سیمو ته اوبه بېرته رسېدلي، خو د اسراییل د انرژۍ او اوبو د وزارت ویاند وايي چې اوبه یوازې د سویلي غزې په یوې سیمه کې بهیږي.
په غزه کې مرستندویه کارکوونکو هم ویلي دي چې تر اوسه یې د اوبو د بېرته راګرځېدو شواهد نه دي لیدلي.
د حماس د بریدونو په غبرګون کې اسرايیل غزې ته د اوبو، خوراکي توکو، درملو او برېښنا بهیر پرې کړی، چې ځینو بیا دا کړنه د غزې خلکو ته د سزا په توګه یاده کړې او دا د نړیوالو قوانینو له مخې جرم بللی.
په ملګرو ملتونو کې د فلسطین د کډوالو ادارې ویاندې ژولیت ټوما وايي، په تېرو ۲۴ ساعتونو کې د غزې زیات شمېر خلکو د ملګرو ملتونو ښوونځیو ته پناه وړې ده، خو دلته هم «پاکې اوبه په رښتیا ختمې شوې دي.»
په غزه کې، کورنیو د خپلو شته اوبو سرچینې ډنډ کړې او ډېری یې د ناپاکو یا د مالګینو اوبو څښلو ته اړ شوي دي.
د اسوشیېټیډ پرېس د راپور پر بنسټ، ډېری خلک اړ شوي چې د ناپاکو سیندونو او څاه ګانو له اوبو څخه کار واخلي او د اوبو د کمښت د ګواښ او د ککړو اوبو له امله ناروغۍ به د مړینې احتمال زیات کړي.
د خان یونس په ښار کې خلک جوماتونو ته ورغلي، ځکه چې د پاکو اوبو سرچینې لا هم شته.
مرستندويه ډلو په غزه کې د څه دپاسه دوه ميليونو ملکي وګړو د خونديتوب غوښتنه کړې او د بشري مرستو د لېږد لپاره يې د دهلېز پر جوړولو ټينګار کړى دى، خو د روغتيا د نړيوال سازمان سيمه ييز مسوول وايي، هیڅ داسې نښې نشته چې دا ډول دهلېز به ژر جوړ شي.
اسراییل وایي، د دغه هیواد د پوځ عدلي طب د تېرې اونۍ د حماس له لوري پر اسرایيل د بريد د قربانيانو جسدونه معاينه کړي او پر بدن يې د ځورنې، جنسي تيري، ناوړه چلند او ربړو نښې ليدلي دي. حماس د اسرايیلي پوځ دغه تورونه رد کړي دي.
رویټرز خبر ورکړی چې د ۱۳۰۰ کسانو جسدونه د اسرايیلي پوځ یوه مرکز ته د طبي او عدلي معایناتو لپاره راوړل شوي دي.
د اسرايیلو د پوځ یوه افسر د شنبې په ورځ خبریالانو ته وویل چې، د ځینو قربانیانو پښې او د ځینو نورو سرونه پرې شوي دي.
نوموړي ویلي چې، پر قربانیانو د جنسي تیري نښې هم ثبت شوې دي.
دغه افسر همداراز زیاته کړه چې، د حماس جنګیالیو ځینې یې په مرمیو وژلي او ځینې نور یې په بشپړه توګه شکنجه کړي دي.
رویټرز لیکلي چې د پوځ مسولانو په خبري کنفرانس کې د شواهدو له وړاندې کولو څخه ډډه وکړه.
د حماس سلګونه جنګیالي د تلې په پنځلسمه وتوانېدل چې د غزې پولې ته نېږدې سیمو ته د اسراییل خاورې ته ننوځي،ولسي او پوځي کسان ووژني.
د راپورونو له مخې د حماس ځواکونو په یوه کنسرت کې پر ځوانانو برید وکړ او هلته یې تر ۲۰۰ډېر کسان ووژل.
همدارنګه دغې ډلې د ښځو او ماشومانو په ګډون ۱۲۰ تنه اسراییلیان برمته کړل.