په ننګرهار کې ځايي طالب چاروکي وايي د خوږیاڼو ولسوالۍ لپاره تازه ګومارل شوی ولسوال سید نور سنګري هغه وخت ساه ورکړه، چې د نوموړي د نوې دندې په هکله جوړه شوې پيژندغونډه کې یې وینا کوله. مولوي سنګري له دې وړاندې د ننګرهار په شینوارو ولسوالۍ کې د طالبانو ولسوال و.
د ننګرهار د اطلاعاتو او فرهنګ ریاست اطلاعاتو امر نن یکشنبې ورځ د « لړم ۷ مه» ځايي رسنیو ته وویل چې سید نور سنګري د زړه ناروغي درلوده او د همدې ناورغۍ له امله یې ساه ورکړه.
سید نور سنګري د طالبان له واکمنېدو مخکې د یو وسلوال ګروپ مشري کوله او د ننګرهار په بېلایلو سیمو کې یې په چریکي جګړو کې ونډه درلوده.
د ملي مقاومت جبهې په نوم د طالبانو مخالفه ډله وايي د دوی د یوه ځايي قومندان د وژل کېدو په غچ کې یې د نورستان دواب ولسوالۍ کې «شپږ طالبان» وژلي دي. په تېر حکومت کې محب الله د پولیسو افسر او د دواب ولسوالۍ امنیه قومندان پاتې شوی دی.
د ملي مقاومت جبهې نن یکشنبه یوه خبرپاڼه کې ویلي دغه برید تیره شپه د نورستان ولایت دواب ولسوالۍ بجګل دره کې شوی دی.
دوی وايي، په دغه برید کې یې د طالبانو نظامي وسایطو ته هم زیان اړولی دی.
ځايي سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل چې تېر ماښام طالبانو د محب الله کور کلابند کړ، چې بیا وروسته جګړ ه پیل شوه.
د ملي مقاومت جبهه ادعا کوي چې یو شمیر ځایي طالبان له دغې جبهې سره یوځای شوي دي.
تر دې دمه طالبانو په رسمي ډول څه نه دي ویلي خو سرچینې وايي محب الله د مقاومت جبهې سره اړیکه درلوده او همدې امله وژل شوی دی.
د اکتوبر میاشتې له ۲۱ نه په چمن کې ځايي خلکو یو غټ پرلت پیل کړی دی، چې پکې په زرګونو خلک ګډون لري.
د اکتوبر په ۲۶ د دغه پرلت په فیصله لسګونه زره پښتانه په چمن کې راټول شول او د پرلت د غوښتنو په تایید یې د چمن د معلوم تاریخ تر ټوله ستره احتجاجی مظاهره هم وکړه چې د دغې سیمې په تاریخ کې ساری نه لري.
دغه پرلت او احتجاج دوه عمده غوښتنې لري: وړومبۍ غوښتنه یې د ډیورنډ کرښې د پاسه پرتو قبیلو پر غړو د پاکستان د حکومت له خواد تګ راتګ لپاره د پاسپورټ او ویزې لرلو د نوې پابندۍ د ختمولو ده.
د پرلت دویم هدف د پاکستان د حکومت له خوا د اکتوبر د میاشتې په ختمیدو د افغان مهاجرینو په زور ایستلو د تصمیم مخالفت دی.
د مهاجرو په زور ایستل کیدو د فیصلې په مخالفت کې وینا ګانې، مصاحبې او لیکنې کیږي نو ولسونه د مهاجرو په مسله پوهیدلي دي، خو د ډیورنډ کرښې د پاسه د پرتو قبیلو د خلکو په تګ راتګ د پاکستان له خوا د ویزې او پاسپورټ د قیوداتو په مسله ډیر بحث نه دی شوی او دا مسله لږ څه تاریخي پس منظر او حقوقي اړخونه هم لري نو ولسونه د دغې مسلې په باب ډیره خبرتیا نه لري ، ځکه مونږ غواړو دلته په دې مسله لږ رڼا واچوو.
د ډیورنډ کرښې د پاسه پرتو قبیلو د غړو په تګ راتګ باندې د نویو بندیزونو د لګولو په باره کې د پاکستان دریځ یو اساسي تضاد لري، له یوې خوا هغه د دغې کرغیړنې استعماري معاهدې په قانونیت ټینګار کوي او له بلې خوا د ۱۹۲۱ د کابل د معاهدې هغه ماده تر پښو لاندې کوي په کومه کې چې په کرښه د پاسه پرتو خلکو ته د کرښې دواړو خواو ته د خپلې قبیلې په جغرافیايي حدودو کې بغیر د پاسپورټ او ویزې نه د تګ راتګ د لارې حق «The Easement Right» منل شوی دی.
د افغانستان دولت او د سیمې ولس چې د ډیورنډ استعماري معاهده رد کړه نو هغوی ته خو دغه تګ او راتګ یو طبیعي او دایمي حق دی، خو پاکستان هم په کال۱۹۴۷ کې د خپل تاسیس نه وروستو تر اوسه په ۷۶ کلونو کې دغه حق منلی وو خو اوس پاکستان د یوه سرپرست حکومت په دوره کې، چې د هغه صلاحیت یوازې په خپل هیواد کې د انتخاباتو دایرولو پورې محدود دی، څنګه او په کومو دلایلو دغه حق رد کړو ؟
د پاکستان حکومت د دغه تصمیم سره ځینې مهم او اساسي سوالونه را پورته کیږي چې دلته یې تذکر ته اړتیا شته.
وړومبۍ پو ښتنه دا ده چې ایا پاکستان هم د ډیورنډ استعماري معاهده او د هغې په تعقیب شوې معاهدې نه مني ؟ ایا پاکستان د ډیورنډ کرښې په باره کې خپل عنعنوي دریځ پریښود ؟ که د دې ځواب هو وي نو بیا پاکستان په کومه خوله د افغانستان نه د ډیورنډ کرښې په رسمیت پیژندلو غوښتنه کوي؟
دویمه پوښتنه دا ده چې ایا پاکستان د کرښې د پاسه پرتو قومونو باندې د تګ راتګ لپاره د پاسپورټ او د ویزې پابندي لګولو نه وړاندې د دغو میلیونو پښتنو یا د هغوی د نمایندګانو نه پوښتنه یا د هغوی سره مشوره کړی ده ؟ ځکه چې دا خلک د دغې معاهدې اصل فریق دي.
د دغو کروړونو خلکو کورونه، کلي، پټي ،جایدادونه ، حجرې، جوماتونه، مقبرې، تړې، تیګې او څلي د کرښې دواړو خواوو ته پراته دي، دوی کې ډیر داسې خلک شته چې د دوی کور د کرښې یوې خوا ته دی او د دوی نیم کلی، پټی، جومات یا قبرستان بلې خوا ته دی، نو په دغو خلکو باندې د نویو قیوداتو وضع کولو نه وړاندې چا د هغوی په ژوند د دغې قیوداتو د اغیز اندازه لګولې ده ؟
بلکې که وګورو نو دا مسله د دې خلکو د انفرادي ملکیت، ژوتد او ژواک پورې محدوده نه ده، د دې مسلې یو بل ډیر مهم اړخ د دوی مجموعي اقتصادي ژوند هم دی.
په تیرو شپږو اوو لسیزو کې په شمال شرق کې د چترال نه تر جنوب غرب کې د بلوچستان د بلوڅو سیمو پورې د کروړونو خلکو اقتصاد د کرښې د پاسه کیدونکي تجارت باندې اتکاء پیدا کړې ده.
دغه نوي قیودات د سترګو په رپ کې د دغو ملیونونو خلکو د اقتصادي ژوند مرۍ خپه کوي. د هغوی اقتصادي قتل عام کوي، په دې وجه چې د چمن خلک بیداره او باشعوره دي او د پاکستان د حکومت د بندیزونو په ضد یې په لویه کچه احتجاج او پرلت پیل کړی دی، خو دا مسله تر چمن پورې محدوده نه ده، بلکې د ۲۶۰۰ کلومتره اوږدې کرښې د ټولو اوسیدونکو ده او په وزیرستان او په نورو ځایونو کې هم د پاکستان د حکومت د دغه تصمیم په ضد احتجاجونه شوي دي.
په داسې عصر کې چې د نړۍ نور هیوادونه د تجارت او اقتصادي ورکړې راکړې د پراخولو او زیاتولو لپاره زمینه مساعدوي، په دې لارو کې موجود قیودات له منځه وړي، پاکستاني جنرالان په دغې ماجرا جویۍ او قیوداتو سره د موجوده اقتصادي مناسباتو مرۍ خپه کوي او د افغانستان او پاکستان دواړو هیوادونو خلکو اقتصاد ته زیان رسوي، ځکه خو د پاکستان اقتصاد د ورشکست سره مخ دی.
پاکستاني جنرالان دغه ګام داسې وخت پورته کوي چې په پاکستان کې د دوی یو لاس پوڅی موقت حکومت ناست دی چې د دوی امر ته‘ نه ‘ نه شي ویلی او بلې غاړې ته په افغانستان کې همد کوم مشروع دولتي نظام د نشتوالي نه یوه تشه زیږیدلې ده چېپاکستاني جنرالان ترې استفاده کوي.
پاتې شو د تالبانو امارت، هغه خو هسې هم د خپلو پاکستاني مربیونو د فیصلو د ننګولو جرات نه لری، نو په دې مسله یې هم خاموشي خپله کړې ده.
یادونه: دا لیکنه د لیکوال خپل نظر دی او د افغانستان انټرنشنل پښتو سیاست نه منعکسوي.
په افغانستان کې د اروپايي ټولنې استازولۍ اعلان وکړ، چې له نورو هېوادونو څخه بېرته خپل هېواد ته د ستنېدونکو افغانانو لپاره يې ۱۵ میلیونه یورو ځانګړې کړې دي.
دغه دفتر ویلي چې دوی غواړي ډاډ ترلاسه کړي چې راستنېدونکي افغانان ملاتړ ته لاسرسی ولري چې دوی اړتیا ورته لري او د خوندیتوب احساس کوي.
د یکشنبې په ورځ د (لړم په ۷مه) په افغانستان کې د اروپايي ټولنې نمایندګۍ په خپله رسمي اېکس پاڼه لیکلي چې دغه مرسته به د کډوالو نړیوال سازمان په همکارۍ له راستنېدونکو افغان کډوالو سره وشي.
د دغو مرستو ژمنه په داسې حال کې شوې چې د پاکستان حکومت له ۱.۴ میلیونو څخه د زیاتو افغان کډوالو د جبري اېستلو لپاره د ضرب الاجل ټاکلی دی.
د پاکستان حکومت هغو کډوالو ته چې په دغه هېواد کې د اوسېدو رسمي اسناد نه لري، خبرداری ورکړی چې د اکتوبر تر ۳۱مې له دغه هېواده ووځي، که نه نو له هېواده به شړل کېږي.
په وروستیو میاشتو کې په ایران او پاکستان کې د افغان کډوالو د نیولو او شړلو لړۍ چټکه شوې ده.
د ایران د سیستان او بلوچستان د سرحدي ساتونکو قوماندان رضا شجاعي د لړم میاشتې په ۶مه نیټه اعلان وکړ چې په تېره یوه میاشت کې ۴۰ زره ۵۰۹ تنه کډوال چې د اوسېدو رسمي اسناد یې نه درلودل له پاکستان او افغانستان سره د ایران په پولو کې نیول شوي دي.
په همدې حال کې د پاکستان د پنجاب صوبې د اطلاعاتو وزیر د جمعې په ورځ د لړم په پنځمه اعلان وکړ چې څه د پاسه ۹۹ زره کډوالیې بندیان کړي دي.
عامر میر وویل، ۳۳ زره کسان د اوسېدو اسناد نه لري او له هېواده ایستل کېږي.
په کندهار کې ځايي طالب چارواکو نن د یک شنبې په ورځ د (لړم ۸مه) د شمال دهلیز په نوم د کندهار له ارغنداب څخه د ارزګان تر دهراود ولسوالۍ د ۲۱۰ کیلو متره سړک د جوړیدو پروژه پیل کړه. کندهار کې د طالبانو سیمه ایز چارواکي وايي، د یاد سړک پر جوړیدو څه د پاسه ۱۲۰ میلیونه ډالر لګښت راځي.
په کندهار کې د طالبانو د والي ویاند له لوري رسنیو ته په لیږل شوې خپرپاڼه کې ویل شوي چې د یک شنبې په ورځ د (لړم ۸مه) نیټه د کندهار ـ ارزګان تر منځ د ۲۱۰ کیلومتره سړک د اساسي جوړېدو چارې پيل شوې.
د خبرپاڼي په حواله یاد سړک د کندهار له ارغنداب ولسوالۍ څخه پیلږي او د ارزګان تر دهراود ولسوالۍ رسیږي.
همدارنګه په خبر پاڼه کې لیکل شوي چې یاد سړک د جوړیدو چارې به په څلورو کلنو کې بشپړي شي او پر جوړیدو يې څه د پاسه ۱۲۰ میلیونه ډالره لګښت راځي.
په خبر پاڼه کې په سویل لویدیځه حوزه کې د پرمختیايي پروژو د مسول انجینر خوشیوال په حواله لیکل شوي چې یادې پروژې ته د شمال دهلیز نوم ورکول شوی او په پام کې ده چې یاد سړک به د افغانستان په شمال کې د سالنګونو سره وصل شي.
یاد سړک له کندهار څخه د ارزګان تر مرګز ترینکوټ ښاره د تېر جمهوري نظام پر مهال هم جوړ شوی و.
خو د سړک ډيره برخه د ځای پر ځای شویو ماینونو او موسمي سیلابونو له امله ویجاړه شوي وه.
د ارزګان د هیواد یو له غرنیو ولایتونو څخه دی او دغه ولایت یواځي د کندهار ولایت څخه د تګ راتګ لاره لري.
سیمه ییزې سرچينې وايي نن له غرمې مخکې د کندز ښار په یوه څنډه کې اورلګېدنې ولسي خلکو ته زیانونه اړولي. د کندوز د امنيې قوماندانۍ وياند جمعه الدين خاکسار رسنیو ته ویلي چې د کندوز ښار د کابل بانک په کوڅه کې د حاجي رحمت په کور کې اور لګېدلی، خو وايي د پېښې په اړه نور معلومات نه لري
د پېښې عيني شاهدان وايي، چې د دې اورلګېدنې په پايله کې د پنبې څو دوکانونه سوځېدلي او دغه کور ته څېرمه يو روغتيايي مرکز هم زيانمن شوى دى.
په کندز کې سوداګر وايي تر اوسه پورې د دغې پيښې زیان نه دی معلوم خو وايي هر ځل د داسې پیښو تر رامنځته کیدو وروسته سوداګرو ته درانه مالي زیانونه اوړي.
تراوسه پورې ددغې اورلګېدنې لامل نه دى معلوم شوى .
په دې وروستیو کې د افغانستان په بېلابېلو ولايتونو کې د اورلګېدنې پیښې زیاتې شوې دي او په پیښو کې د ځاني زیانونو تر څنګ خلکو ته مالي زیاونه خورا زیات اوښتې دي.
د سیمې خلک وايي د چارواکو د نه پاملرنې له امله هر ځل د اور تر لګېدو وروسته سیمې ته اور وژونکي موټر یا اتفایه ناوخته رسیږي چې هر څه لولپه شوي وي.