ځايي چارواکي: په تېرو څلورو ورځو کې له ایران څخه ۱۴ زره کډوال افغانستان ته راستانه شوي دي
د اسلام قلعه پوله ساتي چارواکي وايي، په تېرو څلورو ورځو کې د اسلام کلا له پولې لږ تر لږه ۱۴۴۸۰ کډوال افغانستان ته داخل شوي دي.
د اسلام قلعه پوله ساتي چارواکي وايي، په تېرو څلورو ورځو کې د اسلام کلا له پولې لږ تر لږه ۱۴۴۸۰ کډوال افغانستان ته داخل شوي دي.
د اسلام قلعه یوه چارواکي عبدالله قیومي وویل چې په وروستیو ورځو کې له ایران څخه د اخراج شویو کډوالو شمېر دوه برابره زیات شوی دی.
د اسلام قلعه د پولې یوه چارواکي فرانس ۲۴ خبري اژانس ته ویلي، په ورته وخت کې چې پاکستان د استوګنې له رسمي اسنادو پرته د کډوالو د شړلو پرېکړه کړې، د ایران حکومت هم د کډوالو د ایستلو بهیر چټک کړی دی.
یوشمېر افغانان چې له ایران څخه راستانه شوي دي فرانس 24 ته وویل؛ سره له دې چې ځینې یې د استوګنې رسمي جوازونه هم لري خو د ایراني پولیسو له خوا لومړی نیول شوي او بیا شړل شوي دي.
د مهاجرت د نړۍوال سازمان د ۲۰۲۳ کال د شمېرو له مخې؛ اوس مهال شاوخوا ۴،۵ میلیونه افغانان په ایران کې ژوند کوي.
خو دا شمېره ځکه کمېږي چې یاد سازمان ویلي، چې هره ورځ له ایران څخه د اخراج شویو کډوالو شمېر د هغو کډوالو په پرتله چې تازه دغه هېواد ته داخلېږي ډېر دی.
ایراني چارواکو په خپلو راپورونو کې ادعا کړې، چې په دغه هېواد کې تر پنځو میلیونو ډېر افغانان ژوند کوي.
شکریه اته کلنه وه، چې له افغانستانه پاکستان ته کډواله شوه. هغې د ماشومتوب لوبې د جلال اباد په کوڅو کې هغه مهال کولې چې هره شېبه پکې د راکېټ د لګېدو امکان و.
نوموړې اوس ۳۴ کلنه انجینیره ده، زدکړې یې په پېښور پوهنتون کې بشپړې کړې او اوس په جبري ډول افغانستان ته ستنه شوې.
شکریې له افغانستان انټرنشنل – پښتو سره په خبرو کې وویل، چې دوی له خپلې کورنۍ سره د اکټوبر په اتمه نېټه د ماما کورنۍ د لیدو لپاره اسلام اباد ته په لار پولیسو ونیول.
هغه زیاتوي:” بدبختي دا وه، چې موږ لا اسلام اباد ته نه وو رسېدلي، چې په لار کې د پولیسو له خوا ونیول شو. زه، زما پلار او مور او درې کوچنۍ خویندې مې پولیسو له ځانه سره بوتلو”.
نوموړې وايي، چې پولیسو ترې د اسنادو غوښتنه کوله خو له دوی سره د کډوالۍ له کارت پرته نور اسناد نه وو، نو ځکه پولیسو د هغې پلار په څپېړو وواهه او دوی ټول یې زندان ته بوتلل.
شکریه د زندان کیسه کوي او وايي، چې د دوی پلار یې ترې جدا کړ او دوی یې په یوه ځانګړي زندان کې واچول چې ګڼې نورې ښځې هم پکې زنداني وې.
د شکریې په خبره، دوی نه پوهېدل چې وړاندې ورسره څه کیږي، مګر اته ویشت ورځې یې په زندان کې له سختو کړاوونو سره تېرې کړې دي.
هغې زیاته کړه: “ په زندان کې د ډوډۍ ستونزه وه، ډېره کمه او سوځېدلې ډوډۍ به یې راکوله، تشناب ته به مو نوبت نیوه او یو څو پولیسې وې هره ورځ به یې موږ ته بد رد ویل او د مهاجرې په نوم به یې موږ بللو”.
شکریه خوږیاڼۍ زیاتوي، چې په خپله اته ویشت کلنه کډوالۍ کې له داسې بدې پېښې سره نه وه مخ شوې او اوس فکر کوي چې د خپل ژوند تر ټولو بدې ورځې یې په پاکستاني زندان کې تېرې کړې.
د هغې په خبره، تر اته ویشت ورځو پورې یې له پلار څخه احوال نه لاره او کله چې پاکستاني پولیسو دوی تورخم ته راوستل په هماغه سهار یې خپل پلار ولید.
خوږیاڼۍ وايي: “پر موږ دا وخت لکه قیامت تېر شو، زما پلار د ډاکتر نجیب د وخت پخوانی صاحب منصب دی، هغه یې ډېر وهلی هم و، ما د خپل پلار مخ ته نه شول کتلی، هغه یې ډېر شکنجه کړی و”.
نوموړې زیاتوي، چې پلار یې په کارخانو مارکیټ کې دوکان لاره او کور یې په حیات اباد کې و: “پولیسو ته مو ډېرې زارۍ وکړې، چې موږ په خپله ځو، د کور وسایل باید له ځانه سره یوسو؛ مګر پولیسو ویل چې اوس هم درسره ښه کوو چې د ترهګرو په کیس کې مو نه بندي کوو”.
هغه وايي، چې ډک کور یې ترې پاتې شو او تر څو چې پوهېدل له بایومټریک وروسته یې د تورخم پر کرښه د افغانستان پر طرف را اړولي وو.
د شکریې په خبره، چې افغانستان ته له راتګ وروسته حیران وو، چې پر کومه خوا او چا کره لاړ شي.
نوموړې وویل: “موږ لا هم په جلال اباد کې د یوه خپلوان کور کې اوسو، ځکه زموږ هستي او نیستي ټوله په پېښور کې پاتې شوه”.
شکریه خوږیاڼۍ په افغانستان کې د خپل راتلونکي په اړه اندېښمنه ده او زیاتوي، چې پر مېرمنو او نجونو د طالبانو له خوا بندیزونه او بې کاري به یې د کور د څلورو دېوالونو بندیوانه کړي.
پاکستان د یوه میاشتني ضرب الاجل له پای ته رسېدو وړاندې هم د بې اسنادو افغان کډوالو د نیولو او په زوره د اېستلو بهیر پیل کړی و.
د پاکستان د حکومت د شمېرو له مخې؛ شاوخوا ۱.۷ مېلیونه افغانان په پاکستان کې له اسنادو پرته کډوال دي او په څه باندې یوه میاشت کې دوه لکه لس زره یې له دغه هېواده وتلو ته اړ شوي دي.
د طالبانو تبلیغاتي ډله د افغانستان د پخواني حکومت د چارواکو په څېر د قوش تپې کانال د «افغانستان د خلکو د ژغورنې لپاره د حکومت تر ټولو مهمه پروژه» بولي.
خو، مخالفان یې اندېښنه ښيي چې ښایي د قوش تېپې شاوخوا ځمکه «د طالبانو کورنیو» ته ووېشل شي او ځايي خلک اجباري کوچ ته اړ شي، خو طالبان دا ادعاوې ردوي.
له افغانستانه بهر ګاونډي هېوادونه هم په دې اړه چوپه خوله نه دي پاتي.
د ازبکستان ولسمشر په وږي میاشت کې خبرداری ورکړ چې د قوش تېپې کانال جوړول په منځنۍ اسیا کې د اوبو رژیم او توازن په بنسټیز ډول بدلولی شي.
خو د قوش تېپې کیسه له کومه ځایه پیل شوه؟
د قوش تېپې کانال په افغانستان او سیمه کې د اوبو د انتقال یو ستر کانال دی چې د بلخ ولایت له کلدار ولسوالۍ پیل شوی دی.
د قوش تېپې کانال پروژه د محمد داوود خان د واکمنۍ پر مهال د ١٣٥٢ او ١٣٥٧ کلونو ترمنځ طرحه شوې وه، خو د جګړې او بې ثباتۍ له امله پلې نه شوه.
د قوش تېپې کانال ته بهېدونکی امو سیند د پامیر له غرونو سرچینه اخلي او شاوخوا ۱۱۲۶ کیلومتره په اوږدوالي له تاجکستان، ازبکستان او ترکمنستان سره د افغانستان د شمالي پولو په اوږدو کې بهیږي.
امو سیند د منځنۍ اسیا یو له ډېرو اوبو لرونکو سیندونو څخه دی.
امو د نړیوال سیند په ټوګه، د افغانستان او د هغه د څلورو شمالي ګاونډيو هېوادونو تر منځ د ګډې طبیعي پولې په ټوګه پیژندل شوی او د افغانستان او دغو هېوادونو ترمنځ ځمکنۍ پوله ګڼل کیږي.
د طالبانو د لومړي وزیر مرستیال ملا برادر، د ۱۴۰۱ لمریز کال د وري په لسمه نېټه په بلخ ولایت کې د دغې ډلې د لوړپوړو چارواکو په ګډون د قوش تېپې کانال پرانیست.
هغه وویل چې د دغه کانال بشپړیدل به د افغانستان اقتصادي وضعیت ښه کړي او افغانستان به پر ځان بسیاینې ته نږدې کړي.
د احمد مسعود په مشرۍ د افغانستان د ملي مقاومت جبهې د دغو ادعاوو په غبرګون کې ویلي چې طالبان د قوش تېپې کانال شاوخوا ځمکې پاکستاني وګړو ته ویشي.
خو طالبانو تراوسه دا ځمکې د کانال شاوخوا پر ځايي خلکو هم نه دي وېشلې.
له بلې خوا، کله چې طالبان د افغانستان د زیربناوو د بیارغونې خبره کوي، منتقدین هغو بریدونو ته اشاره کوي چې دغې ډلې د ۲۰۰۱ او ۲۰۲۱ کلونو تر منځ د زیربناوو د جوړولو د مخنیوي لپاره پلان کړي وو.
