پخواني ولسمشر اشرف غني که څه هم د پخواني ولسمشر حامد کرزي نوم وانه خیست؛ خو د هغه د واکمنۍ د څوارلسو کلونو په یادولو یې زیاته کړې ده، چې د افغانستان نفوسو ته په لیدو د افغانستان ځمکه کمه او له بله خوا د ځینو زوراکو له خوا د غصب شوې ځمکې دعوې به ستونزمن حالت وي.
هغه زیاته کړې، چې په لومړیو څورالسو کلونو کې په افغانستان کې لوی غصب شوی دی.
نوموړي پر افغانانو غږ کړی، چې جبري راستنېدونکو کډوالو ته دې خپله غېږ پرانیزي او له هغوی سره دې مرسته وکړي.
پخواني ولسمشر په افغانستان کې له فرهنګي او فکري اړخه د کډوالو ادغام ته په اشارې سره وویل، چې د جمهوریت له پیله د کډوالو راتګ یو شمېر فکري ټکرونه رامنځته کړل.
نوموړي وویل: "زه کټ مټ په کابل پوهنتون کې د دانشګاه او پوهنتون د کلیمو پر سر له جنجال سره مخ شوم او ما هغه وخت ورته وویل، چې دا د پوهې او علم ځای دی او یوازینی شی چې زه دلته نه وینم هغه پوهه ده، هسې یو ډنډ مو جوړ کړی دی".
هغه زیاته کړه، چې په کابل کې پوهنتون کې یې د دغو اصطلاحاتو پر سر جنجال له منځه یوړو؛ خو یو شمېر تلویزونونو په لوی لاس د افغانستان ملي اصطلاحات له منځه یوړول او سرچپه یې کړل.
پخواني ولسمشر وویل، چې پرته له دې چې افغانان یو بل ومني، بله لار نه لري او هڅه باید وشي چې د یو بل منلو ته غاړه کېښودل شي.
هغه وویل، چې په پاکستان کې له ګڼو کډوالو څخه د هغوی شتمنۍ پاتې کیږي او اړتیا ده، چې پر وړاندې یې یو منسجم ملي غږ رامنځته شي، چې له بده مرغه تر اوسه پورې دا غږ کمزوری دی.
د اوبو مدیریت
پخوانی ولسمشر وايي، چې په نړۍ کې چاپیریال په ډېر بېړني ډول په بدلون کې دی او هڅه باید وشي، چې د بندونو د جوړېدو لپاره راتلونکي زر کلونه په نظر کې ونیول شي او که چېرې په ډیزاین کې احتیاط ونه شي، ښايي ستونزې راولاړې کړي.
هغه وویل: "هر چېرې خلک وايي، چې د فلاني بند سروې داود خان مرحوم کړې وه، یا امریکایانو کړې، ما دا ټول وکتل، پرته له ابتدايي سروې بل هېڅ نه وو."
پخوانی ولسمشر د کونړ د بند په اړه وايي، چې باید د بند د ډیزاین او سروې په اړه دقیق فکر وشي او تر ټولو مهممه مساله د کابل بند د اوبو ده، چې باید مدیریت شي.
نوموړي وویل: "د کونړ سیند دوه برخې لري، اوبه هم راځي او هم موږ ته راځي، که نړۍوالې پېسې غواړئ هغه د دواړو هېوادونو موافقې ته اړتیا لرو، له همدې امله ما د کجکي بند لپاره له نړۍوالو پېسې وانه خیستې او په خپلو پېسو مې جوړ کړ".
هغه د ډاکتر ناکامورا کارونو ته په اشارې سره وویل، چې د اوبو د استفادې په برخه کې له برېښنا پرته د نوموړي ترسره شوې لارې چارې یوازینۍ لارې دي.
د ټولنیزو رسنیو د کارکوونکو په استناد د هغې پوښتنې په ځواب کې چې له پاکستانه باید د کونړ بند په جوړېدو غچ واخیستل شي، محمد اشرف غني وویل، چې له پاکستانه که د غچ اخیستنې مساله وي، نو باید یو شمېر پوښتنو ته ځواب ورکړل شي او په دې پوی شو، چې له پاکستانه غچ اخیستل کومې پایلې لري.
هغه وویل: "زه له پاکستانه د غچ اخیستنې مخالف نه یم، خو غچ باید منطقي واخیستل شي، که غچ اخلو تاوان یې کډوالو ته رسیږي، ضرور ده چې موږ ټولې خواورې دقیقې ارزیابي کړو او ځان پیاوړی کړو".
نوموړي پر افغانانو غږ وکړ، چې ملي شتمنۍ وساتئ او پاکستان ته د افغانستان د ملي شتمنیو د قاچاق مخه ونیسئ.