دوو وسله والو موټرسایکل سپورو په يوه هدفي بريد کې د محمد ولي په نوم د تېر حکومت يو نظامي کس وژلی دی. يو شمېر ښاريان په اندېښنې سره وايي، چې اوس مهال تر بل هر وخت په کندهار کې وسلو ته د عامو خلکو لاس رسی زيات شوی او ډېر وخت د انتقام دا ډول پېښي کيږي.
پېښه نن سې شنبه د ښار په منځ د دویمې حوزې اړوند د کارېز بازار په سېمه کې شوې.
د سرچينې د معلوماتو له مخې؛ د محمد ولي په نوم دغه کس په تېر حکومت کې د کندهار د امنيه قوماندانۍ اړوند دنده درلوده.
د سرچينې به خبره؛ نوموړی نن له ملګرو سره د موټرونو د ترميم په یوه سرای کې ناست و، چې د دوو مخ پټو وسله والو له لوري پرې څو پله پسې ډزې وشوې او بريد کوونکي له سيمې وتښتېدل.
سرچينه وايي، چې تر بريد وروسته د طالبانو امنيتي کسانو سيمه کلابنده کړه او د عامو خلکو څخه یې د پېښي اړوند پوښتنې کولې.
طالبان د دې پېښي اړوند هېڅ نه وايي.
ولي محمد په تېر حکومت کې د کندهار د وژل شوي امنيه قوماندان جنرال رازق له نېږدې ملګرو سره هم په نظامي برخه کې دنده درلوده.
نوموړی د بولدک ولسوالۍ اوسېدونکی و او له تېرو شپږو کلنو څخه يې په کندهار ښار کې ژوند کاوه.
د کندهار ښاريان وايي، چې د طالبانو امنیتي کسان تر ډېره نظامي لباس نه مراعتوي؛ نو ځکه د دوی او نورو وسله والو پېژندنه ورته سخته ده.
دا حجره ده، چې کله په کې شخړې خلاصوو او کله په کې خنداوې کوو او کله یې فضاء د منګي او رباب په زړه وړونکو نغمو راښکلې کوو او کله په کې د زړونو غوټې سپړو او مجلسونه پکې کوو.
شالید:
حجره چې د میلمستون، میلمه ځای، میلمه کور، دېره، بېټک او په یو شمېر نورو نومونو یادیږي، هغه ځای ته وايي، چې د مېلمنو لپاره ځانګړی شوی وي؛ خو په افغاني او پښتني ټولنه کې حجره بیا ډېره مشهوره کلیمه ده، چې په عربي کې یې معنا کوټه ده، په جوماتونو کې به د ملایانو او چڼو لپاره د اوسېدو خونو ته حجره ویل کېده.
له ډېره پخوا راهیسې اریایانو په خپلو کورونو کې یو ځانګړی ځای د حجرې په نوم یادوه، چې په دغه ځای کې به میلمانه کېناستل، داسې هم نه وه چې یوازې میلمانه به په کې ناست وو؛ بلکې له دغه ځای څخه یې د سیاسي، فرهنګي او ټولنیز جرګه ځای په توګه کار اخیسته.
حجره په افغانستان کې يو ډېر مهم ملي سياسي، فرهنګي او ټولنيز ځای دی، نه يوازې مېلمانه پکې کېنوي او مجلسونه پکې کوي، بلکې د جرګو او سياسي بحثونو د ځای په توګه هم کارول کېږي، نو په دې اساس حجره ډېر لرغونی تاريخ لري او په ټولو افغانانو کې د کور ترڅنګ د حجرې جوړول دود دي.
اړینه ده چې د صفویانو د دورې یادونه وکړو؛ ځکه د هغه نظام په ړنګولو کې هم حجرې د یوه سیاسي او ټولنیز مرکز حیثیت غوره کړی و.
کله چې دافغانستان جنوب غرب سيمې د صفويانو تر ولکې لاندې وې؛ نو هغه وخت ميرويس نيکه چې د قوم رهبر او ملي مشر و؛ هغه ښکاره فعاليت نه شو کولی او د خپلو ګاونډيانو او نورو پښتنو په حجرو کې يې خلک راټول کړل او هلته يې د ازادۍ په اړه مشورې سره وکړې.
يو ښه مثال يې دا دی، چې د کوکران او منجا جرګې هم د پښتنو په حجرو کې جوړې شوې او د ملي قيام تصميم يې ونيو او بالاخره ګرګين چې د صفويانو حاکم و؛ په کندهار کې یې وواژه او په کندهار کې يې يو ملي حکومت د بنسټ اېښودو تابیا وکړه.
ټولنیز ارزښت:
هغه خلک چې ډېره ځمکه ولري هغوی پراخې حجرې جوړوي او کوم چې د ځمکو له کمښت سره مخ وي یوازې یوه کوټه د حجرې په نوم جوړوي.
داسې هم نه ده، چې په حجرو کې یوازې د سياسي مسایلو په باب تصمیم نیول کیږي؛ بلکې په حجرو کې نورې فرهنګي، ټولنیزې او مذهبي پرېکړې هم کیږي.
په حجرو کې د ژوند سره تړلې چارې هم ترسره کېږي؛ لکه که څوک په ننواتې ورځي يا هم د کومې نجلۍ په مرکه باندې جرګه ورځي؛ نو د دوی ځای همدا حجره وي او دلته هغه خپله غوښتنه ښکاره کوي، خو له دې غير نور کورني مسايل هم د سړو تر منځ په حجره کې بحث کېږي.
په پښتني سیمه کې نېکمرغه سړی هغه دی چې پراخه حجره ولري او د حجرې د چلښت لپاره ښه زمینه سازي وکړي.
میلمه پالنه:
د حجرې لرل په خپله د مېلمه پالنې یوه ځانګړې نښه ده. موږ په ولسي کچه د حجرې په نوم ودانۍ لرو؛ په نورو هېوادونو کې به هم وي، مګر زموږ د ټولنې يوه ځانګړتيا دا ده، چې هر افغان که د ډوډۍ وس لري که نه؛ خو حجره د مېلمه لپاره جوړوي.
د مېلمه پالنې دود په افغانستان کې ډېر لرغونی هم دی او ځانکړی هم؛ ځکه دغه دود اوس په پرمختللې نړۍ کې مخ په کمېدو دی او یا بیخي به نشت حساب دی.
په اسلامي ټولنه او په اسلام کې هم د مېلمه زيات درناوی دی، حضرت محمد ص هم د مېلمه لپاره ځانګړی ځای درلود او هغه ویل، چې هغه څوک ښه مسلمان کېدلی نه شي چې دخپل مېلمه ښه پالنه ونه کړي.
حجره او ټنګ ټکور:
کله ناکله حجره د سُر او ساز په رنګینیو کې ډوبیږي، ځوانان راټولیږي او په سندرو کې د خپل زړه غوټې سپړي؛ موږ شاعران لرو، محلي سندرغاړي لرو او بيا په همدې حجرو کې راټولېږو تر نيمو شپو مجلسونه کوو او شپې په سندرو سبا کوو.
په دې ځوانانو کې له ځينو سره د پښتو لنډيو کافي زېرمې وي، ځينې ښه رباب غږوي او ځينې پکې منګی او شپېلۍ په ښه انداز غږوي او له همدغه ځایه ولسي موسیقي او ادب سرچینه اخلي.
پښتو شفاهي ادب:
د پښتو شفاهي ادب پنځېدا او ساتلو کې حجره ډېر مهم رول لري، که فکر وکړو د شفاهي ادبياتو لوی مرکز حجره ده او له دې امله چې د شفاهي ادبياتو په ليکلې بڼه څه موجود نه وي؛ نو همدا حجرې دي چې شفاهي ادبيات پکې له يو نسل څخه و بل نسل ته انتقالېږي او تر اوسه ژوندي دي.
د ماشوم روزنه:
دا چې د ماشوم په روزنه کې د حجرې رول څه دی؟ دا یو له هغو مهمو بحثونو دی، چې باید پرې وغږېږو. په پرمختللې نړۍ کې ماشومان وړکتون ته لېږل کېږي؛ خو زموږ په ټولنه کې چې ماشوم قدم اخلي نو لومړی حجرې ته ځي او دا ورو- ورو د دې تللو عادت اخلي او د ژوند په دوام له لوېدو سره له خپلو مشرانو ډېر څه زده کوي او کله چې ماشومان په داسې ماحول کې راستر شي، نو د تېرو مشرانو ځای ډکوي، په ټوله کې که ووايو زموږ د ماشومانو لومړنۍ مدرسه د مور غېږ او په دویم قدم کې حجره د زده کړې ځای دی.
اوسنی حالت:
د حجرې په مجلسونو که نوې ټیکنالوژۍ اغېز ښیندلی؛ خو تر ټولو بد اغیز چې د حجرې مجلسونه او ناستې یې راکم رنګه کړي، هغه په افغانستان کې وروستي جنګونه او زورواکي ده، چې هم په حجره کې مجلسونه کم شوي او هم ځوانان له ډاره پکې بانډارونه نه شي کولی.
پر افغانستان حاکم وضعیت د حجرې ځینې ارزښتناکې برخې تتې کړي دي، اوس د پښتنو په حجرو کې منګی او رباب نه غږول کیږي؛ ځکه حاکمې ډلې پرې بندیز لګولی دی.
د ځوانانو ناستې، صحبتونه، ټوکې ټکالې کم رنګه شوي، جرګې مرکې او د ټولنیزو شخړو د هواري مسایل تر ډېره یا جومات او یا هم حاکمې طبقې ته انتقال شوي دي.
نو پس ویلی شو، چې که څه هم وروستیو شعوري او جبري بدلونونو د حجرې ارزښتي اړخ بدل کړی؛ خو په لویه کې حجره د پښتني کولتور سیاسي، فرهنګي او ټولنیز دمه ځای دی، چې باید وپالل شي او د خپل لرغوني فرهنګ ښکارندويي وکړي.
یادونه: هره لیکنه د لیکوال خپل نظر دی او د افغانستان انټرنشنل - پښتو سیاست نه منعکسوي.
د طالبانو امربالمعروف ریاست د یوې خبرتیا په خپرولو سره سلمانیانو ته امر کړی، چې په خپلو دوکانونو کې نصب شوي انځورونه او نښانونه راټول کړي او نور له دغو عکسونو له لګولو ډډه وکړي.
په دې خبرتیا کې طالبانو پر نورو شیانو هم بندیز لګولی دی؛ لکه د سترګو د وېښتانو ایستل او په سلمانیانو کې د موسیقۍ غږول.
په دې خبرتیا کې طالبانو سلمانیانو ته په ټاکلي وخت د لمانځه ادا کولو امر هم کړی دی.
د جلال اباد ښار یو شمېر څوکیدرانو چې د امنیتي ګواښونو له امله یې د نومونو له لیکلو ډډه کوو، نن سه شنبه (د سلواغې درېمه ) افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل چې له یوې میاشتې راهیسې د طالبانو د ننګرهار امنیه قوماندان محمد فرید عمر او د امنیت امر طاهر مبارز د «امید اباسین» په نامه د څوګېدارانو د ګمارنې یو شرکت جوړ کړی دی.
دوی زیاتوي طاهر مبارز څواکیداران ګواښلي چې له دغه شرکت سره خپل ځانونه ثبت کړي او یا هم له خپلو دندو څخه لاس په سر شي.
د معلوماتو پر بنسټ په جلال اباد ښار کې لوړ پوړیزې ودانۍ او مارکېټونه شاوخوا ۶۰۰ څوکېداران لري.
د جلال اباد ښار ځايي څوکیداران وايي د طالبانو د کورنیو چارو وزارت څخه نیولې تر والي پورې یې خپل شکایتونه رسولي دي.
د جلال اباد د څوکيدارانو ټولنې افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته داسې اسناد په واک کې ورکړي چې د طالبانو کورنیو چارو وزارت امنیتي معینیت ترڅنګ د طالبانو د ننګرهار والي ملا محمد نعیم اخوند د ننګرهار امنیه قوماندانۍ ته په یوه مکتوب کې لیکلي چې د څوکېدارانو د ګمارنې، تغیر او تبدیل کې د مداخلې څخه ډډه وکړي چې دا شکایتونه پای ته ورسیږي.
د را رسېدلو اسنادو پر بنسټ د ننګرهار امنیه قوماندانۍ د ولایت والي له مکتوبه وروسته هم په جلال اباد ښار کې د ودانیو او مارکېټونو پر مالکانو خبرتیاوې وېشلې دي او دوه پوښتنې یې ترې کړي دي.
له دې ټولو شکایتونو سره بیا هم طالبانو پر ودانیو او د مارکیټونو له مالکانو د یوه استعلام له لارې پوښتنې کړې، چې د مالکانو لخوا منفي ځواب ورکړل شوو.
د جلال اباد څوکیداران وايي د طالبانو امنیه قوماندان او امنیت امر د دولتي قدرت او له بېلابېلو فشارونو سره غواړي چې د دوی لخوا جوړ شوی د څوکیدارانو شرکت کې په زوره د ودانیو او مارکېټونو مالکان او څوکیداران اړ کړي چې له دوی سره ځانونه ثبت کړي.
دوی غواړي د ودانیو او مارکېټونو مالکان د څوکېدارانو میاشتني معاشونه دغه شرکت ته وسپاري او بیا دغه شرکت په خپله خوښه یوه کمه اندازه معاشونه څواکيدارانو ته وټاکي او یا هم خپل کسان د پخوانیو څوکيدارانو پرځای وګماري.
یو ځايي څوکيدار افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل: «اوس مونږه دوه وروڼه څوکيداران یوو، د میاشتې شاوخوا ۳۰ زره افغانۍ اخلو، خو طالبان وايي تاسو باید ۱۸ زره واخلئ چې دا د خپل ولس سره ظلم دی.»
په جلال اباد ښار کې د لوړ پوړیزو ودانیو او مارکېټونو مالکان اندېښنه لري که چیرې څوکېداران بدل شي نو دوی د طالبانو پر څوکېدارانو باور نه لري نو مجبور دي چې د خپل جایدادونو او دوکانونو امنیت په خپله وساتي.
له دې وړاندې د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو یو شمېر ملکانو شکایت کړی وو، چې په دغه ولایت کې پر وسلو سمبال کسانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني په نامه زرواکي روانه کړې ده.
دوی ویلي وو، دغې ډلې د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو مالکانو ته خبرداری ورکړی چې چوکیداران دې د دوی په خوښه وګوماري.
