په جنیوا کې د افغانستان استازی نصير احمد اندېشه وايي، چې څلوېښتو هېوادونو د افغان ښځو د ملاتړ په اړه د دوی د دفتر له خوا د چمتو شوې اعلاميې ملاتړ وکړ. په دې اعلامیه کې په افغانستان کې د ښځو وضعیت ته په اشارې سره د طالبانو د «بشپړ ځواب ورکولو» پر اړتیا ټینګار شوی دی.
د دې لیک په لاسلیکوونکو کې په عمده توګه د لویدیځو هیوادونو استازي شامل دي.
په لېست کې د البانیا، استرالیا، اتریش، بلجیم، بلغاریا، چیلي، کولمبیا، کاسټاریکا، کروشیا، چک جمهوریت، ډنمارک، استونیا، فنلنډ، فرانسه، جرمني، یونان، ایسلنډ، لټوني، ایرلند، لیختن شتاین، لیتوانیا، لوګزامبورګ، مالټا، مونته نګرو، هالنډ، نیوزیلنډ، پولنډ، پرتګال، رومانیا، سلوانيا، هسپانیا، سویډن، سویس، ایټالیا او هنګري نومونه شامل دي.
د افغانستان له ګاونډیو هېوادونو څخه یوازې تاجکستان دغه لیک لاسلیک کړی دی. د دې ترڅنګ د یمن او ګواتیمالا نومونه هم د دې لیک د لاسلیکوونکو په لېست کې لیدل کیږي.
په دې اعلامیه کې راغلي چې ښځې او نجونې باید د عامه ژوند په ټولو برخو کې په پوره، مساوي او مانا لرونکې توګه برخه واخلي.
د دې اعلامیې له مخې، افغان مېرمنې او نجونې د طالبانو د ډېرو سختو ناخوالو په وړاندې خپل بې ساري زړورتیا ته دوام ورکوي، خو"د دوی داوضعیت د نړیوالې ټولنې همغږي غبرګون ته اړتیا لري."
د دې لیک په یوه برخه کې د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپور ورکوونکي له قوله راغلي چې په افغانستان کې یې د ښځو وضعیت دجنسیتي توپیر یوه بېلګه بللې.
په لیک کې د ښځو په وړاندې د هر ډول تبعیض د له منځه وړلو کنوانسیون څخه هم نقل قول شوی، چې له ښځو سره د طالبانو چلند د پراخ او سیستماتیک ماهیت له امله د جنسیت پر بنسټ تاوتریخوالي ته لار هواروي.
د دې لیک لاسلیکوونکو د روم د اساسنامې له غړو غوښتي، چې د افغانستان د وضعیت په څیړلو کې د جرمونو له نړیوالې محکمې سره همکاري وکړي.
دوی همداراز،له هېوادونو وغوښتل چې له طالبانو سره د هر ډول تعامل پر مهال د بشري حقونو د درناوي او په راتلونکو خبرو کې د ښځو د فعالې ونډې په اړه د افغانستان پر ژمنو ټینګار وکړي.
طالبانو چې په تېرو دوه نیمو کلونو کې یې پر ښځو او نجونو پراخ بندیزونه لګولي، پرله پسې یې د هېوادونو نیوکې په خپلو کورنیو چارو کې لاسوهنه بللې او ویلي یې دي چې د خپلو قوانینو له مخې خپلو کړنو ته دوام ورکوي.
د کندهار ډېری اوسېدونکو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته په لېږولو پيغامونو کې له وسله والو غلاوو شکایت کړی.
افغانستان انټرنشنل ـ پښتو په تېرو شپږو ورځو کې په کندهار کې د غلا لس پېښې ثبت کړې دي.
په دې پېښو کې له کورنو غلا، د سړک او کورنو له سر د موټرانو تښتول او د وسلې په زور له سړیو او ښځو پيسې او طلا اخيستل شامل دي.
دوه ورځي مخکې د کندهار ښار په پنځمه ناحيه کې د روژماتي پر مهال غلو د نصيب الله په نوم کس ويشتلی او وژلی دی او پيسې یې ترې وړې دي.
په کندهار کې د طالبانو امنيه قومندانۍ هم دغه پېښه تاید کړې او ويلي دي، چې د غلو د نیولو هڅې روانې دي.
نصيب الله دوه کاله مخکې واده کړی و او يو ماشوم زوی يې پاته شو.
له دې پېښې وروسته د ټولنیزو رسنيو ډېری کارنو پر طالبانو نيوکې وکړې، چې د امنيت او جنايي پېښو په کنټرول کې پاته راغلي.
پر وسلوالو غلو سربېره ځینې غلو په دغه ښار کې د غلا لپاره ښځې ملګرې کړې دي.
د فواد احمد په نوم د کندهار ښار یو اوسېدونکی وایي: « کورونو ته ښځي ورځي د کور معلومات کوي، چې څوک شته او کنه، وروسته بیا خپل نارینه ملګري خبروي، هغه بیا د ورځي په ګډه غلا کوي له کور سره زر او نور شیان وړي.»
د کندهار لپاره د طالبانو د امنيه قومندانۍ د ورته پېښو د مخنیوي لپاره خلګو ته خبرداری ورکړی، چې د سوال، سوداګرۍ او په نورو نومونو دې ښځې کورنو ته نه پرېږدي.
طالبانو له خبریالانو هم غوښتي چې دغه خبرتیا په خپلو خواله رسنیو کې نشر کړي.
د دې ادارې مطبوعاتي دفتر ويلي، چې د والي ملاشيرين په امر د تورو شیشو پر موټرانو هم بيا بندیز لګېدلی.
د قومندانۍ په دې خبرتيا کې ويل شوي: « د تورو ښیښو له کبله زموږ هیوادوالو ته د غلاوو او اختطاف اړوند ستونزي پېښېږي، لهذا ټولو ته خبر ورکول کيږي، چې د استعمال، پلور او کاروبار څخه يې ډډه وکړي.»
تر بل هر وخت په کندهار کې د روژې په راتګ غلاوي زياتي شوي دي او خلګ په اندېښنو کې دي.
د ازموینو ملي اداره چې د جمهوریت له وخت فعالیت کوي، د کانکور په ګډون په مختلفو برخو کې د اسنادو د ثبت، تخصص او نورو ازموینو مسوولیت لري
د طالبانو د ازموینې ملي اداره کې سرچینو وویل، چې د لوړو زدکړو وزیر مولوي ندا محمد ندیم اوس د دې ادارې چارې هم د وزارت له لارې کوي.
د دوی په خبره، نوموړي د ازموینې ملي ادارې هغو مکتوبونو ته توجو نه ده کړې، چې ترې غوښتي یې وو، له ۵۱ زره ملایانو د ماسټرۍ اسنادو یا عالمیه مرحلې د ارزولو ازموینه د ازموینې ملي ادارې کار دی.
دې اداره کې سرچینې وايي، چې له ۵۱ ملایانو بایومټریک نه دی شوی او نه هم د دوی د مدرسو اسناد څېړل شوي، چې په ازموینه کې د کډون وړتیا لري او کنه.
د طالبانو تر کنټرول لاندې د لوړو زدکړو وزارت د ( کپ ۱۸) د کابل په شمول د هیواد په اووه زونونو کې یې له ۵۱ زره ملایانو د ماسټرۍ اسنادو یا عالمیه مرحلې د ارزولو لپاره ازموینه واخېسته او دغو کسانو ته په ازموینه کې تر بریا وروسته د ماسټرۍ معادل اسناد ورکول کیږي.
ددې وزارت په خپرپاڼه کې ویل شوي وو، چې پر لوړو زده کړو وزارت سربېره د مرکزي ادارو رئیس صاحبانو، په زونونو کې د علماء کرامو شورا غړو، د جهادي مدرسو شیوخ کرامو، د ولایتي ادارو استازو او د استخباراتو مسؤلینو د دې ازموینو څارنه کوله.
په دغه خبرپاڼه کې د ازموینې ملي ادارې کومه یادونه نه وه شوې.
له دې وړاندې د طالبانو په حاکمیت کې د دیني عالمانو او ملایانو د مدرسو اسناد او بېلابیلې ازموینې د ازموینې ملي ادارې لخوا اخېستل شوې دي.
دغه سرچینې زیاتوي د طالبانو د ازموینو ملي ادارې عبدالباقي حقاني ددې ډلې له لوړو زدکړو وزیر سره اختلافات رامنځته شوي دي.
دوی وايي، ندا محمد ندیم چې ملا هبت الله ته نژدې کس دی او د هغه د ملاتړ ترلاسه کولو سره غواړي د ازموینو ملي اداره له منځه ویسي.
د طالبانو ازموینو ملي ادارې مشر شېخ عبدالباقي حقاني چې د طالبانو واک ته رسېدو سره په لومړیو کې د لوړو زدکړو وزیر وو.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، چې عبدالباقي حقاني د لوړو زدکړو وزارت د مقام پرمهال ملا هبت الله اخونزده سره د نجونو پر مخ د پوهنتونونو تړلو مخالفت کړی و.
د معلوماتو له مخې حقاني د نجونو پرمخ د پوهنتوني زدکړو د دوام ملاتړی و او په دې اړه ملا هبت الله ته یې یوه طرحه هم سپارلې وه، چې له هغه وروسته له دندې ګوښه او د ازموینو ملي ادارې مشر وټاکل شوو.
د ملا هبت الله لخوا د لوړو زدکړو وزارت ته د ندا محمد ندیم تر ټاکل کېدو څو میاشتې وروسته په افغانستان کې د نجونو پرمخ پوهنتونونه وتړل شول.
شېخ عبدالباقي حقاني د ننګرهار شنیوارو اوسیدونکی دی او د لوړو زدکړو اوسنی وزیر ندا محمد ندیم د کندهار اوسیدونکی دی.
د ندا محمد ندیم په کندهار ښار ۹مه ناحیه لویه ویاله کې د حکیمیه په نامه دیني مدرسه لري او ملا هبت الله هم لوموړی ځل د ده مدرسه کې راڅرګند شو.
تر اوسه د طالبانو د ازموینو ملي ادارې او د لوړو زدکړو وزارت ددغو روانو ننداریو په اړه رسنیو ته څه نه دي ویلي.