د بیلاروس ولسمشر د بهرنۍ سوداګرۍ په یوه غونډه کې نن ویلي، چې د افغانستان او سوریې چارواکي ورته د همکارۍ وړاندیز کوي، خو په په دواړو هېوادونو کې وضیعت پیچلی دی. لوکا شینکو زیاتوي، هېواد یې له ختیځ سره سوداګرۍ ته اړتیا لري، چې موخه یې د اسیا او منځني ختیځ هېوادونه دي.
د بیلاروس رسنو د راپور له مخې، د دغه هېواد ولسمشر د جمعې په ورځ د بهرنۍ سوداګرۍ په اړه په یوه غونډه کې وویل، چې سوریه، افغانستان او ډېرو افریقایي هېوادونو له بیلاروس سره د همکارۍ لیوالتیا ښودلې ده.
د بیلاروس ولسشمر الکساندر لوکاشینکو په یاده غونډه کې ویلي:«سوریه موږ ته د همکارۍ وړاندیز کوي، زموږ له چارواکو څخه غواړي چې ورشي، خبرې ورسره وکړي او پلانونه عملي کړي. افغانستان هم زموږ په محصولاتو کې لیوالتیا لري. په دواړو هیوادونو کې وضعیت پیچلی دی.»
د بیلاروس ولسمشر په وینا، د پاکستان، انډونیزیا او شمالي کوریا په ګډون په ختیځ کې شاوخوا پنځو هیوادونو بیلاروس ته بلنه ورکړې چې د همکارۍ په اړه د خبرو اترو لپاره د لوړې کچې غونډې وکړي.
نوموړي ویلي، چې دمګړۍ د بیلاروس بهرنۍ سوداګرۍ تر ډیره د ختیځ هېوادونو ته اړتیا لري خو وايي، هیواد یې په بشپړ ډول د لویدیځو هیوادونو سره اقتصادي همکاري نه پریږدي.
نوموړي زیاته کړه:«موږ لاهم په هغو شیانو کې سوداګري کوو چې زموږ دواړو ته په زړه پورې دي، خو حجم او پیسې یو شان ندي. له همدې امله، موږ به د روسیې فدراسیون، د چین د خلکو جمهوریت په څیر ختیځ بازارونو باندې تمرکز وکړو.»
نوموړي دغه څرګندوني په داسې حال کړي دي، چې د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزارت مرستیال لوکا شیویچ د مرغومي په ۲۳مه کال ته د سفر پر مهال له طالب چارواکو سره د سیاسي او اقتصادي همکاریو په اړه خبرې وکړې.
بیلاروس سوېلي اسیا ته د داسې دهلیز جوړېدل غواړي چې له دغه هېواد پیلیږي او له روسیې، قزاقستان او ازبکستان په تېریدو د افغانستان له لارې پاکستان او بیا تر هند سمندر رسیږي.
شاوخوا پنځه میاشتې وړاندې د ازبکستان د ټرانسپورټ وزارت هم د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي و، چې پاکستان هم هند سمندر ته د افغانستان له لارې له تلونکي نړیوال دهلیز سره یو ځای شو.
د کډوالو نړيوال سازمان د افغانستان څانګې پر اېکس پاڼه په خپلو وروستيو مالوماتو کې لیکلي، د کډوالو نړيوال سازمان، د ملګرو ملتونو د کډوالۍ عالي کمېشنرۍ یونسیار او په افغانستان کې د اروپايي ټولنې یو ګډ پلاوي په هرات کې له ایران د ستنېدونکو کډوالو له مرکزونو ليدنه کړې.
دغه سازمان لیکلي، چې د يو شمېر افغان کډوالو له وضعیته یې هم ځان خبر کړی.
په افغانستان کې د کډوالو نړيوال سازمان مشرې مي هاینګ پارک ويلي: «د اروپايي اتحاديې ملاتړ موږ ته توان را کوي، چې له سلګونو زرو راستنېدونکو او په افغانستان کې له زيانمنو ټولنو سره مرسته وکړو.»
د هغې په خبره، په دې مرستو به ټولنيز يوالي او اوږد مهاله حل لارو ته زمینه برابره شي.
په افغانستان کې د طالبانو به واکمنېدو سره په زيات شمېر افغانان پاکستان او ایران ته کډوال شول او ان ځينو هلته سوداګريزې چارې هم پيل کړې.
خو د وروستيو راپورونو له مخي، د تېرو دوو کلونو راپه دې په پاکستان او ایران کې د افغانانو په وړاندي سخت اقدامات شوي او ان د وهلو، نیولو او زنداني کولو ترڅنګ يې کورونه هم تلاشۍ کيږي.
څو ځله د دواړو هېوادونو دغو کډوالو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې که قانوني اسناد لکه وېزې او پاسپورتونه ولري، هم نیول کیږي، ځورول کيږي او ویستل کیږي.
