د طالبانو د ټولګټو وزارت وایي، چې د افغانستان، ازبکستان، قرغیزستان او چین ترمنځ د څلور اړخيزه اقتصادي دهليز تړون د ۲۰۲۵ کال لپاره هم وغځول شو. طالبانو ویلي، چې په ۲۰۲۴ کال کې د افغانستان او چين ترمنځ ريلي دهليز له لارې څلور زره او ۲۰۰ کانټينره انتقالات شوي.
د طالبانو ټولګټو وزارت د شنبې په ورځ وویل، چې د دغه وزارت د اوسپنیزې کرښې مرستيال مولوي محمد اسحاق صاحبزاده ازبکستان ته د سفر پر مهال دغه تړون د یو بل کال لپاره هم لاسلیک کړ.
دغه اقتصادي دهلیز تړون په ۲۰۲۲ کال کې د څلورو هېوادونو له خوا جوړ او تړون یې لاسلیک شو.
یاد دهلیز له چين – قرغیزستان – ازبکستان څخه په تېرېدو په افغانستان کې د حیرتان -مزار شریف اوسپنيزې کرښې سره وصل دی.
طالبانو ویلي، چې له همدې لارې به په ريلي انتقالاتو کې د پام وړ زياتوالی راشي.
۱۰.۳۵ سلنه د نظرپوښتنې ګډونوال فکر کوي چې دا مرستې طالبانو او ولس ته رسیږي او ۱۳.۶۵ بیا د یادې موضوع په تړاو د نظر له ورکولو ډډه کوي.
افغانستان انټرنشنل – پښتو دغه نظرپوښتنه د فیسبوک او اېکس ټولنیزو شبکو له لارې ترسره کړې ده. په دې نظرپوښتنه کې ۲۷۶۴ نظر ورکوونکو برخه اخیستې وه، چې ۲۴۱۱ کسان یې د فیسبوک کاروونکي او ۳۵۳ کسان یې د ایکس کاروونکي وو.
په فیسبوک کې د نظرپوښتنې ۴۷ سلنه ګډونوالو دا منلې چې د امریکا او نړۍوالې ټولنې له مرستو طالبان ګټه اخلي، ۳۱ سلنه یې په دې باور دي چې ولس ته رسیږي، ۸ سلنه بیا په دې نظر دي چې له مرستو طالبان او ولس دواړه ګټه اخلي خو ۱۴ سلنه ګډونوالو د نظر له ورکولو ډډه کړې ده.
په اېکس ټولنیزه شبکه کې د نظرپوښتنې ۴۰.۵ سلنه ګډونوال په دې باور دي، چې د امریکا او نړۍوالو له بشري مرستو طالبان ګټه اخلي، ۳۳.۴ سلنه ګډونوال بیا په دې نظر دي چې یادې بشري مرستې ولس ته رسیږي، ۱۲.۷ سلنه ګډونوال بیا په دې نظر دي چې له دغو مرستو طالبان او ولس ګټه اخلي او ۱۳.۳ سلنه ګډونوال بیا د نظر له ورکولو ډډه کوي.
د ۱۴۰۳ کال د زمري په میاشت کې د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا د څار ځانګړي دفتر راپور ورکړی، چې واشنګټن له ۱۴۰۰ کال راهیسې له افغانستان سره څه باندې ۲۱ میلیارده ډالر مرسته کړې ده.
د سیګار په وینا، دغه پیسې د بشري مرستو، د کډوالو د استوګنې او د افغانستان د بهرنیو اسعارو د شتمنۍ د بېرته تادیې په برخو کې لګول شوې دي.
په راپور کې ویل شوي، چې له افغانستان سره د ۱۴۰۰ کال د زمري له میاشتې څخه د ۱۴۰۳ د چنګاښ تر میاشتې له ۲۰.۷۱ میلیارده ډالرو مرستو ۲.۹۷ میلیارده یې په بشري مرستو او ودانیزو مرستو لګول شوې دي.
د سیګار په وینا، دا مرستې په څلورو برخو کې لګول شوې:« ۲.۰۲۹ میلیارده بشري مرستې، ۴۵۸ میلیونه پراختیایي او رغنیزې مرستې، ۳۱۶ میلیونه سازماني عملیات او ۱۰۰ميلیونه د امنیت په برخه کې لګول شوې دي».
خو سیګار دا نه ده روښانه کړې، چې له "سازماني عملیاتو" او "امنیت" څخه هدف څه ډول همکاري ده چې امریکا په افغانستان کې پرې پیسې لګولې دي.
د سیګار د راپور له مخې، دغه مرستې د ۲۰۲۱ کال له اکټوبر څخه د ۲۰۲۴ کال د جون تر پایه د امریکا د متحده ایالاتو د نړۍوالې همکارۍ سازمان او د ملګرو ملتونو د اړوندو بنسټونو له لارې لګول شوې دي.
د امریکا نوي ولسمشر ډونالډ ټرمپ مخکې له دې چې د ولسمشر په توګه خپله دنده پیل کړي په خپله وینا کې دې مسالې ته اشاره وکړه او ویې ویل:«ایا تاسې پوهېږئ چې موږ هر کال افغانستان ته میلیاردونه ډالر ورکوو؟ ایا په دې پوهېږئ؟»
هغه د افغانستان لپاره د امریکا نږدې ۳ میلیارده ډالرو بشري مرستې ته اشاره وکړه، چې مرستندویه سازمانونو ته ورکړل شوې دي.
که څه هم واشنګټن ټینګار کړی، چې دا پیسې د بشري موخو لپاره کارول شوې، خو د کانګرس په ګډون نور نیوکه کوونکي په دې باور دي، چې د امریکا مرستې د طالبانو لاس ته لوېدلې دي.
همداراز د افغانستان د بیارغونې په برخه کې د امریکا د متحدو ایالتونو اداره "سیګار" په یو بل راپور کې وايي، چې له ۲۰۲۱ کال راهیسې افغانستان ته د انتقال شویو ۲.۸ میلیارده ډالرو له جملې نږدې ۳۰۰ میلیونه ډالر لا درکه دي.
د سیګار وروستي راپور له مخې، له افغانستان سره د امریکا د بشري مرستو ۲۹۳ میلیونه ډالره ښايي د طالبانو لاس ته رسیدلي وي.
د افغانستان د بیارغونې لپاره د ځانګړي مفتش "سیګار" راپور یادونه کړې، چې په افغانستان کې د امریکا د مرسته شویو پیسو تر لاسه کوونکو پنځه دفترونو څخه یوازې دریو یې اړین اسناد وړاندې کړې دي.
دغه رپوټ خبرداری ورکړی، چې "ښايي طالبانو د متحده ایالاتو له بشري مرستو څخه ناوړه ګټه پورته کړې وي او ښايي دا کار یې د نا دولتي ادارو په جوړولو او په دې توګه د مرستو د تر لاسه کولو له لارې کړی وي او هغه پیسې یې بیا د خپلو اهدافو لپاره کارولې وي."
سیګار د امریکا بهرنیو چارو وزارت څخه وغوښتل چې د مرستو د سپارلو سرچینې ومومي او دا اسناد ترلاسه کړي، چې د امریکا مرستې چا ته رسیدلې دي.
راپور یادونه کړې، چې د بهرنیو چارو وزارت د دغه راپور له موندنو سره موافقه کړې او "د څېړنې اړتیا یې منلې ده."
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد بیا د دغه راپور په غبرګون کې هغه ادعاوې په کلکه رد کړې دي، چې ګواکې طالبانو د امریکا مرستو کې درغلي کړې ده.
هغه وايي: «د متحده ایالاتو په ګډون مرستندویه هېوادونو د مرستو د وېش لپاره خپله معیاري کړنلار او پالیسي جوړه کړې ده. هر ډول مرستې چې له دې هېوادونو څخه تر لاسه کیږي هغه نادولتي موسسو ته سپارل کیږي چې د اړوندو مرستندویه هېوادونو له خوا اداره کیږي».
هغه زیاته کړې، چې «دا نادولتي موسسې د خپلو پالیسیو له لارې مرستې وېشي. موږ په دې پروسه کې مداخله نه کوو».
