د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد وايي، دې ډلې په تېر ۱۴۰۳کال کې ۵۵۵ پراختیايي پروژې منظورې کړې، چې ځینې یې بشپړې شوې دي. مجاهد د بهرنیو مرستو په اړه وویل، چې دا مرستې موسسې اخلي او دوی ورته نه اړتیا لري او نه یې هم غوښتنه کړې ده.
نوموړی په یوه اېکس سپیس کې چې ددې ډلې ګڼو غړو پکې برخه درلوده، د امریکايي مرستو له بندېدو وروسته د افغانستان د اقتصادي وضعیت د تشریح په لړ کې ټینګار وکړ، چې د افغانستان ملي بودجه په داخلي عوایدو تمویلېږي.
مجاهد وویل، نړیوالې مرستې د طالبانو حکومت ته نه، بلکې نړیوالو مرستندویه موسسو ته ورکول کېږي.
هغه زیاته کړه، «۶۰ سلنه یې د خپلو معاشونو لپاره کاروي او یوازې ۴۰ سلنه یې په پروژو لګیږي».
ذبیح الله مجاهد زیاته کړه چې طالبان یوازې له مرستندویه موسسو سره همکاري کوي، خو دوی ته مستقیمه مالي مرسته نه ورکول کېږي، او نه ورته اړتیا لري.
د طالبانو ویاند د افغانۍ د ارزښت ټیټېدو په اړه وویل، چې بهرني ډالر د افغانستان بانک ته راځي، بیا بانک دغه پیسې د افغانۍ په بڼه موسسو ته ورکوي، چې له همدې امله د بشري مرستو په ځنډېدو سره د افغانۍ ارزښت کم شوی دی.
مجاهد وویل، چې د مرستو بندښت پر افغانۍ اغیز نه کوي. هغه زیاته کړه، « د افغانۍ ارزښت د ۷۰ په حد کې دی او د اقتصاد پوهانو په باور دا ښه حد دی، خو که ۶۰ ته راشي بیا زیان کوي او که له اتیا لوړه وي هم په زیان ده».
مجاهد وویل، طالبانو په تېرو دریو کلونو کې خپله کلنۍ بودجه د داخلي عوایدو له لارې تمویل کړې ده.
نوموړي وویل، چې له اقتصادي ستونزو سره سره، دوی د ټاپي نللیکې پروژې عملي کارونه پیل کړي او همداراز د ریل پټلۍ، سړکونو او نوري فایبر د غځولو پلانونه لري.
مجاهد په خپلو خبرو کې په ګڼو ولایتونو کې ددې ډلې د پروژو او پرمختیايي او پراختیايي چارو بېلګې ورکړې، چې دوی په تېرو څو کلونو کې پلې کړې او یا تر کار لاندې دي.
هغه دغه راز وویل، چې دوی د تېر حکومت د برېښنا پورونه هم ور کړي او په ولایتونو کې یې د وچکالۍ مخنیوي او اوبو د زېرمه کولو لپاره چک ډیمونه جوړ کړي دي.
د طالبانو د ارشاد،حج او اوقافو وزارت مسلکي مرستیال مولوي زرمحمد حقاني په کابل کې د حاجیانو په مجتمع کې د پچې اچونې غونډې ته وویل، چې په ټول هېواد کې۱۰۵ زره او ۱۸۰ تنو نوملیکنه کړې ده.
د پچې اچونې بهیر په کابل او ولایتونو کې هممهاله پیل شو، خو عام خلک شکایت کوي، چې د حج په سهمیه کې ډېره برخه خپله د طالبانو غړو او مشرانو ته ورکړل شوې او عام خلک له پامه غورځول شوي دي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د کندهار د سږ کال د حج سهمیه ۸۲۰ تنه ټاکل شوې، خو له عامو خلکو ۲۹۵ تنه غوره شوي اود پاتې ۵۲۵ نورو کسانو سهم طالبانو « مجاهدینو» ته ورکړل شوی دی.
د کندهار د ارشاد، حج او اوقافو ریاست د حاجیانو د پچې اچونې یو نوملړ له افغانستان انټرنشنل سره هم شریک شوی، چې لیدل کیږي اکثریت پکې طالبان او د هغوی د کورنیو غړي غوره شوي دي.
دغه نوملړ چې د کندهار د ارشاد، حج او اقافو ریاست له خوا چمتو شوی، ددغه ولایت والي او د استخباراتو ریاست هم پرې لاسلیکونه کړي دي.
په کابل کې هم ولسي سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د حج په سهمیه کې عامو خلکو ته کمه ونډه ورکړل شوې او ډېری لېستونه د طالبانو په خوښه د هغوی د ملګرو، خپلوانو او همکارانو په ګټه جوړ شوي دي.
تېر کال هم د حج په مراسمو کې د طالبانو ګڼو وزیرانو، جګپوړو مشرانو، رییسانو، مدیرانو او نورو هغو کسانو ګډون کړی و، چې ددې ډلې په لیکو کې یې جګړې کړې دي.
په کابل کې د سعودي عربستان سفارت له دې وړاندې هرکال د سیاسي مشرانو او حکومتي چارواکو لپاره ځانګړې د حج کڅوړې درلودې، چې ډېری پکې د هغوی خپل خپلوان او د کورنیو غړي لېږل کېدل.
د روان کال د مرغومي پر ۲۴مه د طالبانو د ارشاد، حج او اوقافو وزارت د حج، عمرې او زیارتونو عمومي رییس مولوي محمد نبي محمدي او د سعودي عربستان د حج او عمرې وزارت مرستیال دکتور عبدالفتاح مشاط ترمنځ د افغان حاجیانو لپاره د خدمتونو او اسانتیاوو برابرولو یو تړون لاسیک شو، چې له مخې به یې ۳۰ زره افغان حاجیانو ته خدمات وړاندې کیږي.
د طالبانو د ارشاد، حج او اوقافو وزارت له تړون لاسلیکېدو وروسته وویل، چې په تړون کې د ۳۰ زره افغان حاجیانو لپاره د سعودي عربستان د حکومت له تعلیمات نامې سره سم په مکه مکرمه او مدینه منوره ښارونو کې د حاجیانو لپاره داستوګنځایونو، خوراک او څښاک، زیارتونو او ټرانسپورټ خدمات شامل دي چې د سعوي عربستان د حج او عمرې له وزارت سره په همغږۍ ترسره کیږي.
افغان حاجیان هرکال د حج له لوړو سفري لګښتونو او د حج د ونډې له پچې اچونې او نوملړه شکایت کوي.
له واک نه د شیخ حسینې له پرځېدا وروسته بنګلهدېش له پاکستان سره خپلې اړیکې پراخې کړې، چین او هند د تاوتریخوالي کمولو لپاره هوکړه وکړه او نوي ډيلي له طالبانو سره خپلې اړیکې تودې کړې. دا بدلونونه نه یوازې د سیمې د ځواک انډول اغیزمنوي، بلکې د هند، پاکستان، چین او افغانستان ترمنځ نوې ستراتیژیکې اړیکې هم رامنځته کوي.
ساوت چاینا مارنینګ پوسټ ورځپاڼه په یوه تحلیل کې وايي، چې په بنګلهدېش کې حسینه واجد د هند لپاره یوه مهمه سیمهییزه متحده ګڼل کېده، خو نوي ډیلي ته د هغې تېښتې د هند د اوږدې مودې سیال پاکستان ته فرصت ور کړی، چې له بنګلهدېش سره خپلې اړیکې پراخې کړي.
د دې شواهد د بنګلهدېش له دې ګامونو هم څرګندیږي، چې پاکستاني وګړو ته یې د ویزې شرایط نرم کړل، د کراچۍ او چټاګانګ ترمنځ یې مستقیم سمندري مسیرونه پرانېستل او دواړو هېوادونو د سوداګریزو محدودیتونو نرمښت اعلان کړ. همدا میاشت، بنګلهدېش په کراچۍ کې د پاکستان په "امن" سمندري تمریناتو کې برخه اخلي.
د دې نږدېوالي تر شا د دواړو هېوادونو ترمنځ د جګپوړو چارواکو د سفرونو لړۍ هم روانه ده.
ډاکې ته د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار سفر، د پاکستان د استخباراتو د رییس عاصم ملک د تېرې میاشتې سفر او د بنګلهدېش د لنډمهالي حکومت د رییس محمد یونس او د پاکستان د لومړي وزیر شهبار شریف لیدنې کتنې هم په دې کې شامل دي.
د ساوت چاینا مارنینګ پوسټ په باور، که څه هم له نوي ډیلي او اسلاماباد سره د بنګلهدېش اړیکې د صفر مجموعې د معادلې په توګه نه شي تحلیل کېدای، خو دا پرمختګونه د بنګلهدېش د بهرنۍ پالیسۍ د بدلون ښکارندویي کوي.
ورځپاڼه وايي، دا په ځانګړي ډول د اسلاماباد لپاره یو فرصت دی، ځکه بنګلهدېش له۱۹۷۱ کال راهیسې د خپلواکۍ جګړې له وخته د پاکستان پر وړاندې منفي نظر درلود. د حسینې د واکمنۍ پر مهال پاکستان پلوه سیاسي ګوندونه لکه جماعت اسلامي تر جدي څار لاندې وو، خو اوس همدغه ډلې د بنګلهدېش د لنډمهاله حکومت برخه دي یا یې ملاتړ کوي.
د هند او طالبانو نږدې کېدل
د هند د بهرنیو چارو مرستیال وزیر ویکرم میسري تېره میاشت په دوبۍ کې د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سره ولیدل.
هند د طالبانو پر وړاندې یو محتاط دریځ لري، ځکه دا ډله د پاکستان له پوځ او استخباراتو سره نږدې اړیکې لري. خو اوس افغانستان د هند لپاره یو مهم فرصت بلل کېږي، په ځانګړي ډول له مرکزي اسیا سره د هند د اقتصادي وصل په چوکاټ کې، افغانستان مهم دی.
ساوت چاینا مارنینګ پوسټ وايي، طالبان هڅه کوي چې له نړیوالې انزوا ووځي. دوی غواړي د چین او روسیې ترڅنګ هند د پرمختیايي ملګري په توګه ومني، په ځانګړې توګه اوس چې امریکا خپلې مرستې بندې کړې دي.
هند ته طالبان تر داعش غوره ښکاري، ځکه نوی ډیلی داعش ته د احتمالي ګواښ په نظر ګوري.
له بلې خوا هند د سیمې یوازینی هېواد دی چې له ټولو ګاونډیو سره ګډې پولې لري، نو په همدې دلیل د تازه تحولاتو اغېزې مثبتې او منفي دواړې دي.
له یوې خوا، له بنګلهدېش سره د اړیکو خرابوالی «اکټ ایسټ» پالیسۍ ته زیان رسوي، خو بل خوا له طالبانو سره د اړیکو ښه کېدل له مرکزي اسیا سره د هند د نښلولو هڅې تقویه کوي.
د چین او هند ترمنځ د سرحدي شخړې کمېدل
د ۲۰۲۰ کال له مرګونو نښتو وروسته د چین او هند سرحدي هوکړې تاوتریخوالی کم کړی.
دې هوکړې دواړو هېوادونو ته اجازه ورکړې چې په دوو لانجمنو سیمو (ختیز لداخ او اکسای چین) کې ګزمه او د څارویو څرولو حقوق بېرته ترلاسه کړي.
خو دا هوکړه د اوږدې مودې سرحدي لانجې نه اواروي. دواړې خواوې لا هم د شخړو سیمې خپلې بولي او د لویدیزې پولې د کره کرښې په اړه توافق نه شته او لاهم دواړو خواوو ته دورند پوځي حضور شته دی.
د چین او هند ترمنځ سرحدي موافقه د دې لپاره شوې چې دواړه هېوادونه پر داخلي او نړیوالو مسائلو تمرکز وکړي.
چین غواړي له خپلو ګاونډیو سره اړیکې ثبات ته ورسوي، ځکه دا مهال له امریکا سره د ستراتیژیک رقابت لپاره چمتووالی نیسي.
هند له چین سره د سوداګرۍ پراخولو ته اړ دی، ځکه د نړیوال تولیدي مرکز په توګه مطرح کېدو لپاره باید چینايي توکو ته لاسرسی ولري.
ساوت چاینا مارنینګ پوسټ وايي، په ټوله کې، جنوبي اسیا کې د اړیکو نوی بدلون روان دی: بنګلهدېش پاکستان ته نږدې کېږي، خو غواړي له هند سره انډولیزې اړیکې وساتي او افغانستان هند ته نږدې کېږي، خو له پاکستان سره انډول اړیکي غواړي. دغه راز چین هڅه کوي چې د امریکا د ګواښ پر وړاندې خپل ګاونډي هېوادونه ارام وساتي.
