د کشمیر، ګلګېت بلتستان ایالتونو او سرحدي سیمو مرکزي وزیر امیر مقام د ملګرو ملتونو پر ادارو غږ وکړ، چې د افغان کډوالو د بېرته ستنولو یا بل هېواد ته د هغوی د لېږدولو په اړه خپلې ژمنې پوره کړي.
نوموړي همداراز له ملګرو ملتونو د هغو هېوادونو د مسلې د حل غوښتنه وکړه، چې د کلونو او لسیزو راهیسې یې کوربه توب کوي.
امیر مقام په سندـ کې افغان کډوالو ته د وینا پر مهال وویل، چې په پاکستان کې د افغان کډوالو د پناه اخیستو پر مهال ژمنه شوې وه، چې کډوال به ډېر ژر بل هېواد ته ولېږدول شي او د کوربه هېوادونو ستونزې به هوارې شي.
نوموړي دغه راز په خپلو خبرو کې افغان کډوالو ته وویل، چې د افغانستان خاوره د پاکستان په ضد کارول کېږي.
ښاغلي مقام دې ته په اشارې سره چې سوله د پاکستان او افغانستان په ګټه ده، له افغان کډوالو وغوښتل، چې د پاکستان ضد عناصرو په وړاندې ځان بې طرفه وساتي.
نوموړي هغو افغانانو ته چې په ناقانونه توګه په پاکستان کې ژوند کوي خبرداری ورکړ، چې له هېواده ووځي.
هغه د ملګرو ملتونو له ادارو وغوښتل، چې خپلې ژمنې پوره کړي.
امیر مقام وویل، پاکستان له ډېرو کلونو راهیسې د شاوخوا درې میلیونو افغانانو کوربه و، خو "دا حقیقت دی چې باید لاړ شئ".
امیر مقام وويل، "ټولې اړوند ادارې بايد خپل رول ولوبوي چې افغان کډوال په عزت او وقار سره خپل هېواد ته واستوي. نوموړي زیاته کړه: « تاسو [افغان کډوال] او موږ به هم خوشحاله یو که تاسو بېرته خپل هېواد ته لاړ شئ.»
یاده دې وي، چې له تېرو دوو میاشتو را په دېخوا په پاکستان کې د افغان کډوالو پر وړاندې سخت اقدامات تر سره شوي او لا هم روان دي.
د پاکستان په پلازمېنه اسلام اباد کې کور په کور په افغانانو د پولیسو چاپې روانې دي او زیات شمېر افغانان د پولیسو له خوا نیول شوي او افغانستان ته لېږل شوي دي.
همدا ډول په اسناد لروونکو افغانانو هم کړۍ راتنګه شوې، د ویزو د تمدید پروسه خورا سخته شوې ده او د درېیو او شپږو میاشتو ویزې اوس یوازې د یوې میاشت لپاره تمدیدېږي او په دې تمدید افغانان تر سلو ډالرو پېسې ورکوي.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند اسماعېل بقايي ویلي، چې د ایران او طالبانو ترمنځ د اوبو حق مسئله تر اوسه نه ده حل شوې.
نوموړي د دوشنبې په ورځ ( سلواغې ۲۹مه) په کابل کې د ایران سفیر د څرګندونو د سمون ترڅنګ زیاته کړې، چې رسنیو د هغه له خبرو ناسم تعبیر اخیستی دی.
تر دې وړاندې په کابل کې د ایران سفیر عليرضا بېکدلي د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزیر وروستي سفر ته په اشارې ویلي و، د افغانستان او ایران ترمنځ د اوبو حق مسئله د دواړو هېوادونو ترمنځ په وروستیو خبرواترو کې حل شوې ده.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند په یوه مطبوعاتي کنفرانس کې وویل، چې دا څرګندونې ناسمې دي او په وینا یې، د سفیر موخه دا وه چې «موږ به د اوبو حق په مسئله کې هېڅ ډول جوړجاړی ونه کړو.»
بقايي ویلي، چې ایران په منظم ډول د اوبو حق اړوند تخنیکي مسئلې څاري او ټینګار یې کړی، چې د هلمند سیند په تړاو د ایران او افغانستان ترمنځ یو ځانګړی تړون شته او دا د دواړو هېوادونو په اړیکو کې یوه ثابته مسئله ده.
هغه همداراز زیاته کړې ده: «د هغې هوکړې پر بنسټ چې طالبانو سره مو لرله، هغوی د هلمند سیند د اوبو حق خونديتوب مسئله ان له خپلې شرعي او اخلاقي دندې ورهاخوا اعلان کړې ده.»
د یادونې ده، چې د هلمند له سیند څخه د ایران د اوبو حق مسئله په دې وروستیو کې د تهران او طالبانو ترمنځ د اړیکو د ترینګلتیا یوه برخه بلل کېږي.
د ډیموکراسۍ د دفاع بنسټ پر خپلې وېبپاڼې د جانتن سیاه لیکنه خپره کړې، چې پهکې له افغانستان څخه متحدهایالاتو او اروپا ته د داعش خراسان څانګې ګواښونه په نښه کوي. په مقاله کې ټینګار شوی، چې دغه ډله په یو ستر ګواښ بدلېدونکې ده.
په مقاله کې راغلي، چې له افغانستان څخه د امریکا تر وتلو څلور کاله وروسته د اسلامي دولت د خراسان ولایت (ای اېس کې پي) له خوا رامنځته شوی ګواښ له سیمې بهر پراخ شوی، چې اوس د امریکا او اروپا دواړو خاورې ته ګواښ دی.
د داعش خراسان په فعاله توګه د پولو په اوږدو کې د جنګیالیو ګومارنه او لېږد سره، سیمهییز لوبغاړي لکه طالبان، ایران، تاجکستان او پاکستان د دې توان نهلري، چې د دغې جهادي ډلې د ودې مخه ونیسي.
د ملګرو ملتونو یو راپور د داعش خراسان پراختیا په ګوته کوي
د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د کمېټې څېړنیز ملاتړ او د بندیزونو د څارنې ټیم د فېبرورۍ په شپږمه په یوه راپور کې د داعش خراسان چټکه پراختیا په ګوته کړه.
د افغانستان د حقیقي چارواکو او سیمهییزو دولتونو له هڅو سره - سره، د څارنې ټیم د داعش خراسان ارزونه وکړه، چې «تر ټولو لوی بهرنی ترهګریز ګواښ» دی.
د ملګرو ملتونو له ترهګرۍ سره د مبارزې د دفتر سرمنشي ولادیمیر ورونکوف د فېبرورۍ په ۱۰ مه د دغو اندېښنو څرګندونه وکړه.
هغه وویل، چې په تېرو شپږو میاشتو کې د نړۍوالې ترهګرۍ یوه عمومي کتنه ښيي، چې داعش خراسان په افغانستان کې د «پام وړ ګواښ» باندې بدل شوی، په داسې حال کې چې د دې ډلې ملاتړو په ټوله اروپا کې بریدونه تنظیم کړي او له منځنۍ اسیا څخه د انفرادي هڅو لپاره د بیا ځل لپاره هڅې کوي.
د متحده ایالاتو لپاره ګواښ
په دغې خپره شوې مقاله کې راغلي «لکه څنګه چې د داعش خراسان لاسرسی متحده ایالاتو ته پراخېږي، د ولسمشر ډونالډ ټرمپ ادارې خپل پام د دې ډلې مخ پر ودې نفوذ او وړتیاوو سره مقابلې ته اړولی دی.
د فېبرورۍ په ۱۰مه د ملګرو ملتونو په ماموریت کې د امریکا سفیرې ډوروتي شیا خبرداری ورکړ: «په مرکزي اسیا کې د داعش پورې تړلې ډلې په ځانګړې توګه داعش-خراسان هم یو مهم نړۍوال ګواښ دی. موږ د بریدونو د طرح کولو او ترسره کولو لپاره د داعش خراسان وړتیاو په اړه اندېښمن یو.»
د متحده ایالاتو د عدلیې وزارت د ۲۰۲۴ کال په اکټوبر کې یو افغان وګړی له داعش سره په اړیکې تورن کړ، چې په متحده ایالاتو کې د ټاکنو په ورځ د ترهګریز برید د ترسره کولو دسیسه یې جوړه کړې وه.
مقاله وړاندې لیکي، ټرمپ په افغانستان کې د امریکا د پوځي تجهیزاتو د پرېښودو په اړه د تېرې ادارې پر پرېکړې هم نیوکه کړې، چې طالبانو ته یې اجازه ورکړې وه څو شتمنۍ یې ضبط کړي او امریکا ته یې د پیغور په توګه وړاندې کړي.
د ۲۰۲۲ کال د دفاع وزارت یوې څېړنې راپور ورکړی، چې په دې شتمنیو کې ۷۸ الوتکې، ۴۰۰۰۰ پوځي وسایط او درې سوه زره میله وسلې شاملې دي، چې په ټولییز ډول نږدې ۷ میلیارد ډالر ارزښت لري.
په دغه مقاله کې راغلي، چې د بشپړ پوځي یووالي د ساتلو لپاره د طالبانو د ناتوانۍ په پام کې نیولو سره، د متحده ایالاتو له خوا د دغو وسلو د پام وړ برخه د نورو اسلامپالو ډلو په لاس کې ده.
د بېلګې په توګه، په دې وروستیو کې خپره شوې ویډیو ښیي چې د متحدهایالاتو نظامي تجهیزات اوس د جیش العدل په واک کې دي، چې د متحده ایالاتو له خوا ټاکل شوې ترهګره ډله ده.
د طالبانو په امنیتي دستګاه کې د داعش خراسان ژور نفوذ په کلکه څرګندوي، چې دا ډله هم دغو شتمنیو ته لاس رسی لري.
اروپا ته ګواښ
په دغه مقاله کې د داعش خراسان په اړه د ملګرو ملتونو راپور ته هم کتنه شوې.
په مقاله کې راغلي، چې د ملګرو ملتونو راپور داعش خراسان د اروپا لپاره د بهرني ترهګریز ګواښ په توګه په ګوته کړی دی.
د ناکامو پلټنو زیاتېدونکي شمېره د دې ډلې هوډ او وړتیا په ګوته کوي، چې د لوړو تلفاتو بریدونو ترسره کولو لپاره په عمده ډول لوی شمېر او نرم هدفونه په نښه کوي.
د داعش خراسان وړتیاوې د پرمختللي انلاین پروپاګنډ شبکې او لوژستیکي بنسټونو له خوا پراخ شوي، چې د روسي ژبې په کارولو سره له لېرې کار کوي.
د مرکزي اسیا او شمالي قفقاز څخه د استخدام کوونکو ترمنځ د دې ډلې نږدې ۱۹ غړي چې د چیچینیا او د تاجکستان داعش خراسان غړي دي، د اروپا د شینګین سیمه کې د دغه ډلې غړي ځای په ځای کولو کې اسانتیاوې برابرې کړي او د بریدونو لپاره یې مالي او لوژیستیکي ملاتړ چمتو کړی او د ۲۰۲۴ کال په جولای کې په اتریش، بلجیم او جرمني کې ګډ عملیات د دې ښکاره ثبوت دی.
د فېبروري په ۱۳ د جرمني په مونیخ کې ترهګریز برید، چې ۳۴ کسان یې ټپیان کړل او دوه یې ووژل، په اروپا کې د داعش خراسان نفوذ شبکه نوره هم روښانه کړه.
د جرمني چارواکو ویلي، چې برید کوونکی یو افغان پناه غوښتونکی و چې «اسلامي روحیه» یې لرله.
جرمني په وروستیو کلونو کې د داعش خراسان د فعالیت لپاره په یوه مهم مرکز بدل شوی.
د ۲۰۲۴ کال په اپرېل کې د جرمني فډرالي څارنوالۍ د تاجکستان، ترکمنستان او قرغزستان اوه بهرني اتباع د داعش خراسان ISKP په استازیتوب د ترهګریزو بریدونو په پلانولو تورن کړل.
په دغه لیکنه کې راغلي، د داعش خراسان ګواښونه د اروپا له پولو څخه هم تېرېږي.
د برېټانیا یوه ۳۶ کلنه ښځه د فېبرورۍ په ۱۳مه وروسته له هغه چې له داعش سره د یوځای کېدو لپاره افغانستان ته د سفر کولو پلان درلود، د ترهګرۍ په جرم محکومه شوه.
ددغې مېرمنې په تړاو د واریکشایر پولیسو څرګنده کړه، چې هغې د یو طرفه الوتنې لپاره پیسې خوندي کړې وې او د ۲۰۲۲ کال له سپټمبر څخه یې د ۲۰۲۴ کال د جنوري تر میاشتې په ټولنیزو رسنیو کې ګرافیک افراطي مواد شریک کړي وو.
د داعش خراسان په کابو کولو کې د ایران ناکامي
مقالې د داعش خراسان په کابو کولو کې د ایران ناکامۍ ته اشاره کړې او لیکلي یې دي: «په داسې حال کې چې ایران په عراق او سوریه کې له اسلامي دولت سره جګړه کړې، خو په افغانستان کې د داعش د حضور په مخنیوي کې پاتې راغلی. په پایله کې، تهران د دې ګواښ د حل یا کمولو لپاره ځان په طالبانو تکیه کوي، خو طالبان ددې چارې توان نهلري.»
د ایران اسلامي جمهوریت ستر رهبر علي خامنه اي د فېبرورۍ په نهمه له «افغانستان سره د اعظمې ښکېلتیا» امر وکړ.
دا حکم د جنورۍ په میاشت کې د طالبانو د دفاع وزیر یعقوب مجاهد او د ایران د بهرنیو چارو وزیر عباس عراقچي تر منځ د لیدنې وروسته وشو، چې په ترڅ کې یې دواړو خواوو د استخباراتي معلوماتو شریکولو په اړه خبرې وکړې.
د دې هڅو سره سره، ایران د داعش خراسان د ګورمارلو لپاره د ټرانزیټ مرکز پاتې دی.
د ملګرو ملتونو راپور یادونه وکړه، چې د داعش خراسان غړو لپاره د قاچاق مهمې لارې د افغانستان هرات او نیمروز ولایتونو ته د ننوتلو دمخه د ایران له ارومیه، مشهد او زاهدان ښارونو څخه تېرېږي.
اسلامي جمهوریت د ایران په سوېل ختیځ ښار کرمان کې د ۲۰۲۴ کال په جنورۍ کې د دوو بمي چاودنو لپاره د داعش خراسان د غړو په څارنه کې هم پاتې راغلی، په داسې حال کې چې پاکستان په دې وروستیو کې یو شمېر هغه کسان نیولي چې د دغه برید تمویل او طرحه یې کړې وه، خو ددغه برید اصلي طراح طارق تاجکي په افغانستان کې پټ دی.
دا پرمختګ په ځانګړي ډول د تهران د رژیم لپاره د سپکاوي وړ دی.
د سپاه پاسداران قدس ځواک چې د اسلامي جمهوریت د بهرنیو عملیاتو مشري په غاړه لري، د اسماعېل غني په مشرۍ چې دنده یې په افغانستان متمرکزه ده، د ایران په ختیځه پوله کې د داعش خراسان له زیاتیدو او په سوریه کې د بشار الاسد د رژیم له نسکورېدو سره په لوېدیځه غاړه کې قدس ځواک په زیاتېدونکې توګه په سیمه کې د سُني اسلامپالو سره د مقابلې وس نهلري.
د تاجکستان مسوولیت
د ملګرو ملتونو راپور د داعش خراسان په لیکو کې د تاجکستاني وګړو ژور نفوذ ته اشاره کړې او دا په ګوته کوي، چې د منځنۍ اسیا خلک په ځانګړې توګه تاجکستاني وګړي د شبکې د یوې برخې په توګه استخدام شوي، چې د افغانستان د پولو په اوږدو کې د جنګیالیو غیر قانوني تګ و راتګ اسانه کوي.
د دې تر ټولو روښانه مثال د ۲۰۲۴ کال په مارچ کې د داعش خراسان د تاجکستان وګړو له خوا په مسکو کې وژونکی برید وو.
دوشنبه هم په خپلو پولو کې له دې ننګونې سره مخ دی.
د ترهګرۍ ضد عملیاتو په لړ کې د تاجکستان یوې محکمې د فېبرورۍ په ۱۴ مه د داعش خراسان له ۳۰ څخه زیاتو غړو ته د یوه ډلهییز ترهګریز برید د ترسره کولو په موخه له اتو څخه تر ۲۰ کلونو پورې د بند سزا واوروله.
داعش خراسان د طالبانو له کمزورۍ ګټه پورته کوي
په خپلو لیکو کې د نفوذ او فساد په مخنیوي کې د طالبانو پاتې راتلو د داعش خراسان پراختیا نوره هم فعاله کړې ده.
یوه ښکاره بېلګه په بامیان ولایت کې د طالبانو د استخباراتو د عمومي ریاست د مشر مولوي نیک محمد عفیفه د داعش ډلې ته وروستی انعطاف دی.
د زیاتو زیانونو سره مخ طالبانو د دې راپورته کېدونکي ګواښ سره د مبارزې لپاره د نورو اورپکو ډلو لیست کولو ته لاره هواره کړې.
لکه څنګه چې داعش خراسان په شمالي افغانستان کې پراخ شوی، طالبانو د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ، د ازبکستان اسلامي غورځنګ (ای اېم یو) او د جماعت انصارالله جنګیالي د دوی سره د مقابلې لپاره راټول کړل.
د طالبانو د کورنیو چارو سرپرست وزیر سراج الدین حقاني له څه باندې یوې میاشتې راهیسې له افغانستان نه بهر دی، چې دا چاره د طالبانو رژیم د داخلي اختلافاتو په اړه اټکلونه زیاتوي. د طالبانو دوو معتبرو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې حقاني د ملاهبت الله له کړنو ناراضه دی.
په کابل کې د طالبانو دوه معتبرو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل چې د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني د طالبانو د مشر ملاهبت الله اخوندزاده له خپلسرو پرېکړو او یکه تازیو سره مخالف دی.
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د طالبانو د کورنیو چارو وزیر پر ښځو او نجونو د ملاهبت الله له بندیزونو ناراضه دی او پر امنیتي ځواکونو، ځانګړو قطعاتو، وسلو او نورو تجهیزاتو د هغه ولکه او کندهار ته انتقال د نوموړي د قدرت د انحصارولو او د نورو د منزوي کولو هڅې ګڼي.
ملا هبت الله په دې وروستیو کې پر حقانیانو حلقه تنګه کړې او په یوه تازه اقدام کې یې د حقاني شبکې اړوند ۳۱۳ بدري قول اردو د انتقال پرېکړه کړې، چې تر اوسه ددواړو خواوو ترمنځ پرې ناندرۍ دي. هبت الله اخوندزاده ددې قطعې پخوانی مشر او د سراج الدین حقاني ورور عزیزالدین کندهار ته احضار کړی و او د یادې قطعې له مشرۍ لرې شوی.
هبت الله د نوموړي په غیاب کې د کندهار امنیه قوماندان چې د کورنیو چارو د وزیر له مسوولیتونو ګڼل کیږي، لرې کړی او پرځای یې د خپلې قطعې قوماندان ګومارلی دی.
حقاني په دوبۍ او برادر په دوحه کې
سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې سراج الدین حقاني په متحده عرب اماراتو کې د خپلې کورنۍ له غړو سره اوسیږي.
حقاني دوبۍ ته په سفر کې ددغه هېواد له چارواکو سره هم ولیدل او وروسته سعودي عربستان ته د عمرې لپاره لاړه، خو سرچینې وايي، چې هغه د ۲۰۲۴ کال په جون کې له حج څخه راګرځېدلی و او په څو میاشتو کې بېرته عمرې ته تګ ډېر معمول نه دی.
دا په داسې حال کې ده، چې تازه ددې ډلې د رییس الوزرا اقتصادي مرستیال ملا برادر غني هم ددرملنې په هدف قطر ته د یوې میاشتې په مخه په سفر تللی دی.
د طالبانو ترمنځ د اختلافاتو د رپوټونو په جریان کې ددې دوو چارواکو بهر ته اوږده سفرونه او د یوه بل چارواکي عباس ستانکزي د نیولو امر ښيي، چې ددې ډلې ترمنځ اختلافات نور د پټېدو وړ نه دي.
د امنیت شورا د بندیزونو معافیت
د ملګرو ملتونو امنیت شورا د روان کال په لومړیو کې د طالبانو دریو جګپوړو چارواکو ته د سفر بندیز استثناوې ورکړې، چې دوی ته یې اجازه ورکوله سعودي عربستان او متحده عربي اماراتو ته د مذهبي او دیپلوماتیکو موخو لپاره سفر وکړي.
د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ پر۲۲مه، د امنیت شورا کمیټې د ۱۹۸۸ (۲۰۱۱) پرېکړه لیک له مخې، د طالبانو کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني لپاره د سفر بندیز استثنا تصویب کړه. د دې پرېکړې له مخې، حقاني ته اجازه ورکړل شوې چې د جنورۍ له ۲۳ څخه د ۲۰۲۵ کال د فبرورۍ تر درېیمې پورې سعودي عربستان ته د عمرې ادا کولو لپاره سفر وکړي، خو نن د فبروري ۱۷مه ده، چې نوموړی لا بېرته کابل ته نه دی راستون شوی.
سره له دې چې د طالبانو سرچینو څو ورځې مخکې اعلان وکړ، چې نوموړی بېرته راستون شوی، خو اوس د طالبانو سرچینې دا تاییدوي، چې نوموړی لاهم له هېواده بهر دی.
حقاني، چې د طالبانو د حکومت د کورنیو چارو سرپرست وزیر دی، د ملګرو ملتونو تر سفري بندیزونو، شتمنیو کنګلتیا او نورو بندیزونو لاندې دی.
تر دې وړاندې د ۲۰۲۵کال د جنورۍ پر۱۰مه د امنیت شورا اړوندې کمیټې د طالبانو د ارشاد، حج او اوقافو وزیر مولوي نور محمد ثاقب لپاره د سفر بندیز استثنا تصویب کړې، چې هغه وکولی شي د جنورۍ له ۱۳مې نه تر۱۶ مې پورې سعودي عربستان ته د حج مراسمو او یوه نندارتون کې د ګډون لپاره سفر وکړي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال عبدالغني برادر چې د درملنې لپاره قطر ته تللی، د څه کم یوې میاشتې لپاره هلته پاتې کېږي. د ملګرو ملتونو امنیت شورا د ملا برادر پر سفري بندیز د ۲۰۲۵ کال د فبروري له ۹مې څخه د مارچ تر ۳مې پورې معافیت تایید کړی دی.
تېره اونۍ، عبدالغني برادر په دوحه کې د قطر له لومړي وزیر او بهرنیو چارو وزیر سره ولیدل.
طالبانو تر اوسه د سراج الدین حقاني او ملا برادر د دوحې او متحده عرب اماراتو د سفرونو دلیل نه دی روښانه کړی خو ویل کیږي چې دغه دواړه چارواکي د ښځو پر حقونو او د نجونو پر زده کړو د بندیزونو او د شخصي پالیسیو د تحمیل له امله د طالبانو له مشر ملا هبت الله اخوندزاده سره مخالفت لري.
له دې وړاندې افغانستان انټرنشنل د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت سیاسي مرستیال عباس ستانکزي د تېښتې رپوټ ور کړی و، چې وروسته د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر او نورو معتبرو سرچینو هم تایید کړ.
ستانکزي د ښځو پرزده کړو بندیزونه د ملا هبت الله شخصي غوښتنې او پرېکړې بللې وې او له هغه سره یې په ګڼو برخو کې ښکاره مخالفت کاوه.
په داسې حال کې چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته روغتیايي سکټور له یوه ناوړه وضعیت سره مخ شوی، د دغې ډلې د عامې روغتیا سرپرسرت وزیر مولوي نور جلال جلالي ادعا کړې، چې هڅه کوي څو د افغانستان په هر ولایت کې د سرطان ناروغۍ لپاره روغتونونه جوړ کړي.
د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د دوشنبې په ورځ (د سلواغې ۲۹مه) راپور ورکړی، چې دا ډله د سرطان ترڅنګ د انتاني، ساري او غېرساري ناروغیو روغتونونه هم جوړوي.
جلالي زیاته کړې ده: «موږ باید خپل مسوولیتونه په صادقانه توګه او له اسلامي او افغاني ارزښتونو سره سم ترسره کړو. غواړو چې لږترلږه په هر ولایت کې د ساري ناروغیو، د مور او ماشوم روغتیا، غېرساري ناروغیو او سرطان لپاره جلا روغتونونه ولرو.»
دا په داسې حال کې ده، چې درې ورځې مخکې په افغانستان کې د روغتیا نړۍوال سازمان استازي ادوین سنیزا سلواډور ویلي و، چې د سرطان ناروغۍ د تشخیص او درملنې لپاره د ملي روغتون وضعیت کړکېچن دی او په وینا یې، د هېواد په لرو پرتو سیمو کې د دې ناروغۍ پر وړاندې د یوه ناڅرګند دوښمن په توګه خاموشه جګړه روانه ده.
د طالبانو د عامې روغتیا سرپرست نور جلال جلالي د روان کال د مرغومې په ۶مه هم ادعا کړې وه، چې د هېواد په ۳۱۸ ولسوالیو کې د دولتي روغتونونو د جوړېدو کار پیل شوی دی.
د یادونې ده، چې د افغانستان په لرو پرتو سیمو کې د لومړنیو روغتیايي خدمتونو د نشتوالي له کبله د مېندو او ماشومانو د مړینې کچه لوړه شوې ده.
نیویارک ټایمز په خپله یوه مقاله کې ویلي، چې له طالبانو سره له مستقیم تماس پرته د اوه میلیاردو امریکايي ډالرو پوځي تجهیزاتو بېرته اخیستل او د بګرام هوايي اډې کنټرول ناشونی دی.
په مقاله کې ویل شوي، چې دا تګلاره ښايي امریکا ته هم دومره نفوذ ورکړي، چې د افغانستان په ټولییز لوري کې له پرمختګ سره مرسته وکړي.
نیویارک ټایمز په خپلې دغې مقاله کې چې د دوشنبې په ورځ (د فېبرورۍ ۱۷مه) خپره شوې، له نړۍ سره د امریکا د نوې تګلارې په اړه د ټرمپ ژمنې ته اشاره کړې او ویلي یې دي، چې اوس له افغانستان څخه بل ځای ته اړتیا نه شته.
په متحده عربي اماراتو کې د افغانستان پخوانی سفیر او د منځني ختیځ د انسټیټیوټ څېړونکی جاوید احمد په دې مقاله کې ویلي، چې طالبان نه یوازې دا چې خپل مخالفین ځپي او د افغان ښځو او نجونو حقونه تر پښو لاندې کوي، بلکې امریکايي وګړي یې هم یرغمل نیولي او اجازه یې ورکړې، چې افغانستان د القاعدې په ګډون د جهادي شبکو د مرکز په توګه فعالیت وکړي.
نوموړي په دې مقاله کې زیاته کړې، چې د ټرمپ اداره دوه لارې لري، یا دې پرېږدي چې افغانستان نور د جهادیانو په لاس کې ډوب شيي او یا هم له دې ډلې سره اړیکه ونیسي.
د مقالې د لیکوال په باور، که څه هم له طالبانو سره اړیکه ستونزمنه ده، خو له طالبانو سره مستقیم تماس د امریکا د امنیت او ملي ګټو ته د احتمالي جدي ګواښونو د راکمولو یوازینۍ لار ده.
د نیویارک ټایمز د دې مقالې لیکوال ویلي، چې د ټرمپ اداره باید لږ تر لږه په افغانستان کې محدود ډیپلوماتیک حضور ولري او یا په کابل کې خپل سفارت بېرته پرانیزي.
د لیکوال له نظره، دا امریکا ته اجازه ورکوي چې د طالبانو له مشرانو سره منظم تماسونه ولري ترڅو "په افغانستان کې ځانګړي استخباراتي ټیمونه ځای پر ځای کړي، احتمالي ګواښونه تعقیب او ځواب ورکړي".
که څه هم د دې مقالې لیکوال ویلي، چې د طالبانو په اړه د ټرمپ د ادارې پالیسي روښانه نه ده، خو د ټرمپ لپاره د نوې تګلارې د غوره کولو یو دلیل هم شته.
جاوېد احمد په افغانستان کې د تېر حکومت پر پالېسۍ د ټرمپ نيوکې د هغه د غير واقعي ماهيت له امله کړې دي.
د دې مقالې په یوه برخه کې راغلي: «په دې وروستیو کې ښاغلي ټرمپ په ښکاره په افغانستان کې د ۷ میلیارد ډالرو په ارزښت د پوځي تجهیزاتو د بېرته اخیستو لپاره خپله لېوالتیا څرګنده کړې ده. هغه دا هم وویل چې د بګرام لویه اډه باید د امریکا تر څارنې لاندې په سیمه کې د چین د قدرت د څارنې په توګه ساتل شوې وای. له طالبانو سره له مستقیم تماس پرته دا موخې ناشونې دي.»
نیویارک ټایمز زیاته کړې، چې په افغانستان کې د چین د نفوذ په اړه د ټرمپ اندېښنه سمه ده. ورځپاڼې لیکلي، چې د پخواني افغان حکومت له نسکورېدو وروسته چین په کابل کې خپل سفارت پرانیست او په بیجینګ کې یې د طالبانو د سفیر هرکلی وکړ او چینايي شرکتونو د تېلو او کانونو په برخه کې قراردادونه واخيستل.
د مقالې د لیکوال په باور، که څه هم بېجنګ افغانستان په سیمه کې د خپل نفوذ د پراخولو لپاره مهم ګڼي، خو طالبان لا هم امریکا ته د یوه «غوښتونکي ملګري» په سترګه ګوري او د امریکا فعاله تګلاره کولای شي، چې په افغانستان کې د چین د حضور له لارې د چین په څارنه کې مرسته وکړي.
دغه ورځپاڼه له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه کې افغانستان ته د امریکا پاملرنه مهمه ګڼي.
د دې مطلب له مخې، افغانستان د بېلابېلو ترهګرو ډلو مرکز دی چې د طالبانو له واکمنۍ سره د عمل ازادي ډېره ده.
په عین حال کې، په دې هیواد کې د زرګونو دیني مدرسو پرانیستل د افراطیانو او جهادیانو د نوي نسل د راپیدا کولو لپاره شکمن کړي دي.
نیویارک ټایمز په دې مقاله کې په خراسان کې د داعش د پراخېدو په اړه بحث کړی او ویلي یې دي، چې د امریکا د کورني امنیت وزیر په اکټوبر میاشت کې د داعش خراسان په څېر ډلو له خوا له افغانستانه بهر د بریدونو د خطر په اړه خبرداری ورکړی و.
په دې مقاله کې له القاعدې سره د طالبانو د اوږدې اړيکې دوام ته هم اشاره شوې او په ورته وخت کې ويل شوي، چې طالبانو له دې جهادي شبکې د فشار د وسيلې په توګه ساتلي، چې ترې ګټه پورته کولای شي.
ورځپاڼې د مقالې په دوام کې او دا چې طالب مشران امریکا ته په څه سترګه ګوري ویلي، چې ښايي طالبان متحد ښکاري، خو نه دي.
د مقالې لیکوال په دې باور دی، چې د طالبانو ډېر عملي دریځونه له امریکا سره د نږدې اړیکو په لټه کې دي، څو د دې ډلې حکومت ته نړۍوال مشروعیت ورکړي او د افغانستان ناوړه اقتصادي وضعیت ښه کړي.
نیویارک ټایمز د بېلګې په توګه د طالبانو د بهرنیو چارو د وزارت د مرستیال څرګندونو ته اشاره کړې، چې تېره میاشت یې ټرمپ د یوه "پرېکنده" او "زړور" کس په توګه وستایه او په کابل کې یې د امریکا د سفارت د بیا پرانیستلو غوښتنه وکړه.
هغه وویل، که امریکا د دوستۍ لاس وغځوي، طالبان به یې ځواب ورکړي.
د مقالې لیکوال په پای کې لیکي: «له طالبانو سره تعامل به ستونزمن وي، خو افغانستان په پراخه جهادي معما کې یوه مهمه برخه ده. دا غیر واقعي او له خطر سره مخامخ ده چې ودرېږي او د طالبانو د سقوط انتظار وکړي.»
د مقالې د لیکوال په باور، له طالبانو سره اوږدمهاله ښکېلتیا ښايي امریکا ته دومره نفوذ ورکړي چې د بشري حقونو د وضعیت په ګډون د افغانستان په ټولییزه توګه د پرمختګ په برخه کې مرسته وکړي.
