په پښتونخوا کې په صوبایي کچه د لوبو فیسټیوال پیل شو
په پښتونخوا کې د لوبو فیسټیوال نن پیل شو، چې پکې د دغې صوبې د بېلا بېلو سیمو ۲۳۸۰ لوبغاړو ګډون کړی دی. د لوبو دغه میله چې څو ورځې به دوام وکړي ۱۰۴۳ ښځینه لوبغاړو هم پکې ګډون کړی دی.
په پښتونخوا کې د لوبو فیسټیوال نن پیل شو، چې پکې د دغې صوبې د بېلا بېلو سیمو ۲۳۸۰ لوبغاړو ګډون کړی دی. د لوبو دغه میله چې څو ورځې به دوام وکړي ۱۰۴۳ ښځینه لوبغاړو هم پکې ګډون کړی دی.
د پښتونوخوا د لوبو میلې پرانېستنه د پنج شنبې په ورځ د پېښور په قیوم لوبغالې کې وشوه.
د دغو سیالیو رسمي پیل نن وشو او د لوبو په دغه میله کې ۲۳۸۰ تنو د بېلا بېلو ورزشونو لوبغاړو ګډون کړی، چې له دې جملې ۱۰۸۳ پکې لوبغاړې هم دي.
په دغو سیالیو کې نور کلونه د پښتونخوا د مرکز ترڅنګ د یادې صوبې د ولسوالیو او لري سیمو لوبغاړو هم ګډون کړی، خو سږ کال د پاکستان د نورو صوبو لوبغاړو هم پکې برخه اخیستې ده.
د ورزشي لوبو په دغه میله کې ۱۶ ډوله لوبو کې نارینه وو او ۱۲ ډوله لوبو کې ښځې برخه اخلي.
یادې سیالۍ د څلورو ورځو لپاره کیږي.
د لوبو دغه میله چې د پښتخوا صوبې په تاریخ د لوبو یوه لویه میله بلل کیږي د پیښور سپورټس کمپلیکس، عبدالولي خان سپورټس کمپلیکس چارسده، د پیښور بورډ سپورټس ګراونډ، حیات اباد سپورټس کمپلیکس، د پاکستان سپورټس بورډ کوچینګ سنټر، پی ایس بي هال، د پیښور پوهنتون او کوهاټ سپورټس کمپلیکس کې ترسره کیږي.
په دې لوبو کې اتلیټکس، فوټبال، هاکي، والیبال، باسکیټبال، کاراټه، تکواندو، سوک وهنه، سکواش، ټینس، بیډمنټن، جمناسټیک، تروبال، جوډو، ووشو او هینډبال شامل دي.
دغه سیالۍ هر کال په پېښور کې ترسره کیږي او د بېلابېلو ورزشونو سلګونه لوبغاړي پکې ګډون کوي.
په اسلام اباد کې کې د نړيوال وجهي صندوق ځايي مشر ماهر بنجي ويلي، چې د پاکستان لپاره زيات پورونه د دغه هېواد اقتصاد ته جدي ننګونه ده. نوموړي ويلي، چې پاکستان د ماليې ټولولو او د عایدو د پيدا کېدو توان نه لري.
په پاکستان کې د نړيوال وجهې صندوق ځایي مشر ماهر بنجي پرون په یوه غونډه کې وویل، چې ډېری رسمي ادارې له ملي خزانې سره مرسته نه کوي او دا پر رسمي سکټور د مالي بوج اصلي لامل دی.
نوموړي ويلي، چې پر ملکي سکټور د مالياتو دېر فشار دی.
د ماليې وزير محمد اورنګزيب بیا د خپلو خبرو پر مهال وویل د اداردو د اصلاح لپاره بشپړ پلان چمتو شوی او په هېواد کې له اړتيا پرته امتيازات نه شي زغملی.
نوموړي زياته کړه:«په اقتصاد کې د پرچون سکټور ونډه ۱۹ سلنه ده، په داسې حال کې چې په مالياتو کې یوه سلنه ده، د منصوعي ځيرکتیا په کارولو سره به مالیات زیات کړو.»
د اوزنګزيب په خبره، پر توليدي، خدماتي او تنخوا لرونکو طبقود مالياتو زياتوالی متناسب نه دی او ټول سکتورونه باید د مالياتو چوکاټ ته داخل شي.
اورنګزېب دا هم وویل، چې اقتصاد یې په سم لور روان دی، د اصلاحاتو له امله د مالياتو راټولول زيات شوي او دوی خپلي اقتصادي موخي په بشپړه توګه درک کړي دي.
هغه وایي، چې د اقتصادي ثبات ساتلو لپاره به ټول ګامونه اخلي.
د افغانستان کرېکټ بورډ ویلي، چې د (کب دریمه) د کابل پر د ماسپښین ۱:۳۰ دقیقې د افغانستان کرېکټ ملي لوبډله له سویلي افریقا سره د اتلانو جام سیالیو په لړ کې خپله لومړۍ لوبه کوي.
افغان کرېکټ بورډ ویلي، چې دغه سیالي به د کوربه هېواد پاکستان د کراچۍ ښار په ملي لوبغالي ترسره شي.
د دغه لوبو لوبډلمشري حشمت الله شهیدي کوي او د راشد خان تر څنګ به په کې توپوهنګی رحمان الله ګربز هم د لوبډلې برخه وي.
د دغه لوبې لپاره (کب دویمه) تېر مازیګر افغان لوبغاړو تمرینونه هم کړي، چې په کې د توپ اچونې او توپ وهنو روزنکو لوبغاړو ته ځانګړې مشورې هم ورکړي دي.
ګلبدین نایب د کرېکټ بورډ له لوري په خپرې شوې ویډیو کې وویل: «د دغه لوبې د ګټلو لپاره به خپلې هڅې کوي.
چټک توپ اچوونکي فضل حق فاروقي په خندا خندا کې ویلي: «پاکستان ته چې راغلي یو بېخي ګرمه کې یو.»
راشد خان په یوې ویډیو کې د لاسونو په خورولو سره ښودلې چې له سویلي افریقا سره لوبې ته بېخي چمتو دی.
د هندوستان لوبډلې پاکستان ته د اتلانو جام ورتګ سیالیو څخه انکار کړی او ادعا یې کړې وه، چې هلته یې امنیت خوندي نه دی.
د کرېکټ د نړۍوالې شورا د پرېکړې له مخې به هندوستان د دغه جام خپلې ټولې لوبې په متحده عربي اماراتو کې کوي.
بلخوا پاکستان د دغه جام د سیالیو په لومړۍ لوبه نیوزیلنډ ته د۶۰ منډو په توپیر لوبه وبایلله.
د هسپانیا یوې محکمې د دغه هېواد د فوټبال فدراسیون پخوانی مشر لوییس روبیلیز د ښځینه لوبغاړې جیني هرموسو د ښکلولو له امله د جنسي تېري په تور جریمه کړ.
د رسنیو د راپورونو له مخې څارنوالانو غوښتنه کړې چې لوییس روبیلیز دې د جنسي تېري په جرم د دوه نیم کلونو او د جبر په جرم په ۱۸ میاشتو بند محکوم شي.
د هسپانیا عالي محکمې یوه قاضي لویس روبیلیز د ښکلولو له امله د جنسي تیري په تور مجرم وپېژند او هغه یې ۱۰ زره او ۸۰۰ یورو چې ۱۱,۳۰۰ ډالر کیږي جریمه کړ، مګر د بند سزا یې ورنه کړه.
لوییس روبیلیز د جیني هرموسو ته د ۲۰۰ مترو په اندازه نږدې راتللو او د یو کال لپاره د هغې سره د خبرو کولو څخه منع شوی دی.
د هسپانیا د فوټبال فدراسیون مشر لوییس روبیلیز د ۲۰۲۳ کال نړۍوال جام له ګټلو وروسته د هسپانیې ښځینه فوټبالره جیني هرموسو پر شونډو ښکل کړه چې له امله یې له سختو نیوکو سره مخ شو.
ښځینه ورزشکاره جیني هرموسو، د فبرورۍ په ۳ د محاکمې په لومړۍ ورځ وویل چې هغې د رضایت پرته د ښکلولو وروسته د "بې عزتۍ" احساس وکړ، چې "باید په هېڅ ټولنیز یا کاري چاپیریال کې پیښ نشي."
د هغې ټیم ملګرو قسم وخوړ او خپل بیان کې یې وویل چې څنګه یې له پیښې وروسته ژړل او د "بې وسۍ" احساس یې وکړ. پهداسې حال کې چې د لوبغاړې ورور، رافیل هرموسو وویل چې په هغه فشار راوړل شوی چې قضیه تعقیب نه کړي.
خو ۴۷ کلن لوییس روبیلیز محکمې ته وویل چې ښځینه لوبغاړې ښکلولو سره مخالفت نه و ښودلی او ما هڅه نهده کړې چې د قضیې د نه تعقیب فشار په چا راوړم. د ښکلولو دغې پېښې په ټوله نړۍ کې د خلکو پام ځان ته راوګرځاوه.
هغه وویل:« چې ښځینه لوبغاړې زه په ټینګه ونیولم او پورته یې کړم او کله چې ښکته شوم له هغې څخه مې وپوښتل چې ایا زه تا ښکلولای شم، هغې وویل سمه ده.»
لوییس روبیلیز ومنله، چې هغه په پیښه کې "غلطي" کړې، او زیاته یې کړه چې هغه باید "غوره رول لوبولی وای" مګر هر ډول غلط کار یې رد کړ.
د څارونکو څېړنیز بنسټ (او ار ایف) د چین له ترهګرۍ سره د مبارزې په نوې ستراتیژۍ یوه مقاله خپره کړې، چې پهکې افغانستان، پاکستان او چین کې د سخت دریځو ډلو د فعالیتونو پراخوالي، پر طالبانو د چین نفوذ او د افغانستان له طبیعي زیرمو د چین پراخې ګټې اخیستنې ته کتنه شوې.
د چين له ترهګرۍ سره د مبارزې ستراتيژي د سینکیانګ په کور دننه کنټرولولو څخه د بهرنيو ګټو تر خوندي کولو او له اقتصادي او دېپلوماتيکو ګټو سره د سيمه ييزو ګواښونو انډول کولو پورې پراخه شوې ده.
په مقاله کې راغلي د پاکستان او افغانستان تر منځ روان کړکېچ د چین د ترهګرۍ ضد هڅې نورې هم پېچلې کوي.
په ۲۰۲۱ کې د طالبانو له بېرته راستنېدو راهیسې، دغه ډله د ټي ټي پي په څېر سازمانونو په وړاندې د افغان خاورې څخه فعالیت کولو ته زړه نازړه ده.
دغه کار بیجینګ په یوه نازک دریځ درولی او په سیمه کې یې د خپلو دېپلوماتیکو اړیکو انډول ساتلی او د هغو امنیتي ګواښونو په وړاندې مبارزه کوي، چې د دوی ستراتیژیکې ګټې زیانمنوي.
چین په دې لټه کې دی چې پر طالبانو خپل اقتصادي اغېز زیات کړي، په ځانګړې توګه د یو کمربند او یوه لار د نوښت (پي ار ای) په څېر د نوښتونو له لارې، چې موخه یې د افغانستان د طبیعي زیرمو له پراخو شتمنیو څخه ګټه اخیستنه ده.
مقاله وړاندې لیکي: «د چین د پانګونې دا نفوذ نه یوازې د چین لپاره، بلکې د طالبانو لپاره هم مهم دی، چې په اغیزمنه توګه د نړۍوال مشروعیت په لټه کې دي.»
مقاله کې راغلي: «له اقتصادي هڅونې سره سره، په افغانستان کې د چین د ستراتیژۍ بنسټ د دفاعي ګټو لهخوا پرمخ وړل کیږي. د پانګونې د فرصتونو په وړاندې کولو سره، چین هیله لري چې طالبان دې ته وهڅوي چې د ټي ټي پي په څېر ډلو په وړاندې قوي اقدام وکړي او په دې توګه د خپلو اړتیاوو ساتنه وکړي.»
دغه امنیتي تمرکز خورا مهم دی ځکه، چې چین د خپلو پولو په اوږدو کې د ناامنیو په ډېرېدو کې د خپلو ملي ګټو ساتنه کوي.
د پاکستان او افغانستان تر منځ وروستیو پوځي نښتو، په افغانستان کې د ټي ټي پي پر مرکزونو د هوايي بریدونو په ګډون، د طالبانو سخت اعتراضونه راپارولي دي، چې پاکستان د دغو عملیاتو په ترڅ کې د ملکي تلفاتو په رامنځته کولو تورنوي.
مقاله کې راغلي، که د پاکستان او افغانستان اړیکې ترینګلې کیږي، دا د خپلو پانګوونو د ثبات په اړه د چین اندیښنې زیاتوي، په ځانګړې توګه د تاوتریخوالي زیاتوالی د سیپېک په څېر مهمې پروژې کمزورې کوي.
سربیره پردې، که چېرې افغانستان د وسله والو ډلو په پټنځای بدل شي او سیمه نوره هم بې ثباته کړي، د چین ستراتیژیکې ګټې له ګواښ سره مخامخ کوي.
د چین دوه اړخیزه ستراتیژي
په کور دننه په شينجيانګ کې د چين سخت امنيتي تدابیر د تروريزم ضد پراخې تګلارې منعکس کوي، چې د افغانستان او طالبانو د رژيم په اړه يې د تګلارې پراخوالی ښيي.
په داسې حال کې چې د طالبانو هغه ښکاره ژمنه، چې د افغانستان خاوره به د نورو هېوادنو په ضد نه کاریږي اوس یوازې ژمنه ښکاري او دغه هېواد د ترهګرو ډلو د شتون له امله سخت کمزروی شوی، د دوی محدودې سرچینې او داخلي اختلافات له تروریزم سره د مبارزې اغیزمنې هڅې ځنډوي، او د ترهګرو پر فعالیتونو د مرکزي کنټرول پلي کولو وړتیا پیچلې کوي.
لکه څنګه چې د پاکستان او افغانستان ترمنځ تاوتریخوالی د ټي ټي پي د فعالیتونو او غچ اخیستونکو اقداماتو له امله زیاتیږي، د منځګړیتوب په توګه د چین رول نور هم مهم کیږي.
دا د څو اړخیزه ستراتیژیو اړتیا په ګوته کوي، چې له جیوپولیټیک ملحوظاتو سره د امنیتي اندیښنو انډول برابر کړي.
د ترهگرۍ ضد سناریوګانو په اړه د متحده ایالاتو او چین روانه سیالي، د ټرمپ د ادارې د بېرته راستنېدو لاندې به سیمه ییز ثبات او نړۍوال امنیتي خوځښت ته بل شکل ورکړي.
د چین له ترهګرۍ سره د مبارزې ستراتیژي احتمال لري چې سیاله پاتې شي - د اوږدمهاله اقتصادي هیلو په وړاندې د سملاسي امنیتي اړتیاوو برابرول، چې موخه یې د نړیوال امنیت په جوړولو کې د یو مهم لوبغاړي په توګه په ځان بسیا کېدل دي.
په پاکستان کې د ګواښونو زیاتوالی
مقالې په پاکستان د سخت دریځو د فعالیتونو ډېروالي ته هم اشاره کړې او لیکي: په ګاونډیو سیمو کې د (ټي ټي پي) په څیر ډلو بیا راپورته کیدل د چین ملي امنیت په مستقیم ډول ګواښي.
لکه څنګه چې بیجینګ په پاکستان کې خپله اقتصادي پانګونه زیاتوي، په ځانګړې توګه په ټوله سیمه کې د لویو زیربنایي پروژو له لارې، د دې پانګونو امنیت خورا مهم شوی دی.
ټي ټي پي، له حکومت سره د ایډیالوژیکي مخالفت او د سیمه ییزو سرچینو د بهرني استخراج په وړاندې د ناراضۍ له امله، په زیاتیدونکي توګه هغه چینایي وګړي په نښه کوي چې په دغو پروژو کې کار کوي.
په پاکستان کې نا امنۍ په بیجینګ کې امنیتي اندېښنې زیاتې کړې دي.
د ټي ټي پي ترڅنګ، نورو وسله والو اورپکو ډلو، لکه د بلوڅ بیلتون غوښتونکو ډله (بي ایل اې) د چینایي وګړو په وړاندې د بریدونو مسوولیت په غاړه اخیستی دی، او ادعا کوي چې د سیپېک نوښتونو په سیمه کې بلوڅ ټولنې ته زیان رسولی او له سیمه ییزو سرچینو څخه یې ګټه اخیستې ده.
دا پرمختګونو له چین سره د پاکستان اړیکې د ترهګرۍ ضد ستراتیژۍ کې ژورې نغښتې دي. لکه څنګه چې په چینایي کارګرانو بریدونه زیات شوي، پاکستان اړ شوی چې د ترهګرۍ ضد هڅو ته وده ورکړي، اضافي پوځي سرچینې ځای پرځای کړي او د چینایي پانګونو په شاوخوا کې امنیتي پروتوکولونه پراخ کړي.
د راپورونو له مخې د چینایي وګړو پر وړاندې د ترهګریزو بریدونو شمیر د ۲۰۲۲ او ۲۰۲۳ ترمنځ دوه پر دریمه برخه ډیر شوی.
د پاکستان لومړي وزیر شهباز شریف د ترهګرۍ ضد نوې ستراتیژي اعلان کړه چې تمرکز یې د نوي پوځي عملیاتو پر ځای د استخباراتي معلوماتو پر بنسټ د روانو عملیاتو پیاوړتیا باندې تمرکز کوي.
دغه تګلاره نه يوازې په شينجيانګ کې د چين له تګلارو سره سمون خوري، بلکې په پاکستان کې اوسنۍ سياسي فضا هم منعکسوي، چې موخه يې د اوږدې مودې داخلي شخړو وروسته پر پوځ د خلکو باور بېرته راګرځول دي.
د خېبر پښتونخوا سر وزیر علي امین ګنډاپور د (کب لومړۍ) نېټه د چهارشنبې په ورځ خبرداری ورکړی، چې په کورمې ولسوالۍ کې له میاشتو راهیسې روانې شخړې د ځمکو پر سر د اختلافاتو له کبله نه دي؛ بلکې یو شمېر بهرنیو هېوادونو دغو نښتو ته لاره برابره کړې ده.
ګنډاپور ویلي، چې یو شمېر هېوادونو په سیمه کې د وسلو او چاودېدونکو توکو په برابرولو سره په کورمه کې د قبیلوي جګړو اور ګرم ساتلی دی.
نوموړي دغه څرګندونې په پېښور کې خبریالانو ته کړې دي.
ګنډاپور زیاته کړې، چې په سیمه کې یو شمېر کسان د بهرنیو هېوادونو ملاتړ سره د دغه جګړې د پراخولو لګښتونه ترلاسه کوي.
هغه وویل: « د ځمکو اختلافات په ډېرو سیمو کې پېښېږي؛ خو ایا ټولې سیمې ورسره نا امنه کېږي؟».
د خېبر پښتونخوا سر وزیر ویلي، ښايي ځیني سیمهییز کسان او قبیلې د دغې جګړې پراخول غواړي؛ خو اصلي لاملونه یې هغه هېوادونه دي، چې دغه سیمې ته وسلې او چاودېدونکي توکي لېږي.
علي امین ګنډاپور د هغو هېوادونو چې کورمې ته وسلې لېږي نومونه نه دي په ډاګه کړي؛ خو پخوا هم داسې راپورنه لاس په لاس کېده، چې د ایران له لوري ځايي شیعه مذهبو ته د وسلو تر څنګ مالي مرستې هم کېږي.
سر وزیر خبریالانو ته یادونه کړې، چې د سیمې د امنیت ټینګښت لپاره یې ځانګړي پلانونه جوړ کړي او نږدې دوه میلیارده روپۍ یې کورمې ولسوالۍ ته ځانګړې کړي؛ څو هلته پرې امنیتي تدابیر ټینګ کړي.
د ګنډاپور په خبره، په سیمه کې به د غوره امنیت د رامنځته کولو لپاره څارونکې کامرې او ځینې تازه دمې پوستې جوړې کړي؛ څو حالات په سمه توګه مدیریت کړي.
د خېبر پښتونخوا حکومت همدا راز اعلان کړی، چې په کورمه کې د جګړې د ښکېلو کسانو د نیول کېدو لپاره یې هم ځیني اقدامات کړي؛ څو په دې برخه کې عدالت پلی کړي او مجرمین د قانون منګولو ته وسپاري.
هغه زیاته کړې:« زموږ پېغام روښانه دی، هر هغه کس چې د توندلارو فعالیتونو برخه وي، بې سزا به پاتې نشي. که نن وي یا سبا ؛خو حتمي به ورسره حساب کېږي».
د پاکستان د کابینې د راپور له مخې، د تېرې اکټوبر میاشتې راهیسې ۱۸۹ کسان په کورمه کې د شخړو قرباني شوي او د حکومت د هڅو له برکته د سولې یو تړون هم لاسلیک شوی.
تر اوسه پورې په بشري مرستو بار نهه کاروانونه چې ۷۱۸ موټر پکې شامل وو، سیمې ته استول شوي دي.
د ټل- پاړه چنار سړک چې د پېښور او کورمې ترمنځ یوازینۍ لاره ده، د تاوتریخوالي له کبله د څلور میاشتو لپاره تړل شوې وه.
دا سړک په سیمه کې د سني مذهبو او شیعه قبیلو ترمنځ د وسلهوالو نښتو له کبله تړل شوی و، چې له کبله یې نږدې ۱۴۰ کسان چې پکې ښځې او ماشومانې هم شاملې وې مړه شول.
په کورمه کې د سنیانو او شعیه ګانو ترمنځ شخړه له کلونو راهیسې د ځمکو او غرونو کې د ځنګلونو د وېش پر سر روانه ده؛ خو په دې وروستیو کې دا ناورین تر بل هر وخته ډېر خونړی شو.
د راپورنو له مخې، په سیمه کې شیعه مذهبي د ایران هېواد له لوري ملاتړ کېږي او ان د وسلو مرستې هم ورسره کېږي.
