د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت خبر ورکړی، چې د هېواد د هوایي ډګرونو له لارې یې د اروپا په ګډون له یو شمېر نورو هېوادونو سره د «۲۹۵ مېلیونه امریکایي» ډالرو په ارزښت سوداګریزې راکړې ورکړې ترسره کړې دي.
د طالبانو د یاد وزارت ویاند اخندزاده عبدالسلام جواد وايي، د هوايي ډګرونو له لارې یې د «۱۲۸مېلیونه ډالرو» په ارزښت صادرات او د «۱۶۷مېلیونه ډالرو» واردات کړي دي.
د هغه په وینا؛ په دغو صاداتي توکو کې د وچې مېوې په ګډون لاسي صنایع او بېلابېل توکي شامل دي.
دغه سوداګریزې راکړې ورکړې د کابل، کندهار او بلخ هوایي ډګرونو له لارې جرمني، هسپانیا، متحده عربي اماراتو، هند، چین او یو شمېر نورو هېوادونو سره ترسره شوې دي.
طالبان داسې مهال دغه څرګندونې کوي، چې په تورخم کې د پاکستاني ځواکونو او طالبانو ترمنځ د رامنځته شویو شخړو له کبله سوداګرو ته درانه مالي زیانونه اوښتي دي.
د افغانستان د سوداګرۍ خونې ویلي، چې د تورخم لارې د تړل کېدو له کبله د دواړو هېوادونو سوداګرو ته په مېلیونونه ډالر زیان اوښتی او باید ژر تر ژره دغه لاره د سوداګرو پرمخ پرانېستل شي.
که څه هم طالبانو او پاکستان د لارې د پرانېستو په موخه دواړه غاړو په جرګه کې سوداګر او قومي مشران هم شامل کړي؛ خو لا هم تر څو ورځنیو خبرو اترو وروسته کومې پرېکړې ته نه دي رسېدلي.
په افغانستان کې د کډوالۍ نړۍوال سازمان مشرې موتیا مسکون د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو له وزیر مولوي عبدالکبیر سره په ګډه کاري ناسته کې له ګاونډیو هېوادونو څخه په زوره د افغان کډوالو د اېستل کېدو په تړاو اندېښنه ښوولې ده.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنیدونکو چارو وزارت په خبرپاڼه کې د نوموړې له حوالې راغلي، د کډوالۍ نړۍوال سازمان پلان لري چې له پاکستانه د اېستل کېدونکو کډوالو لپاره پر ډیورنډ کرښه اړینې اسانتیاوې رامنځته کړي؛ څو اغېزمنو کورنیو ته پر وخت رسېدنه وکړي.
نوموړې زیاته کړې، چې له بېرته راستنېدونکو سره به اړینې نغدي او غیر نغدي مرستې هم وکړي.
د خبرپاڼې له مخې، مولوي عبدالکبیر په دغه ناسته کې د کډوالو په برخه کې د اېټالیا وروستۍ مرسته ستایلې او د کډوالو تر څنګ د داخلي بېځایه شويو سره یې د ملګرو ملتونو بشري مرستې مهمې بللې دي.
د طالبانو دغه وزیر ویلي، د ګاوڼدیو هېوادونو له لوري د افغان کډوالو د اېستل کېدو مسلې په کور دننه د مرستو رسونې بهیر ټکنی کړی دی.
هغه ټینګار کړی، چې کډوالو ته د ځانګړو ښارګوټو د جوړولو په برخه کې باید ورسره اړوند بنسټونه مرستې او همکارۍ وکړي.
دغه ناسته داسې مهال کېږي، چې د پاکستان او ایران حکومتونو تازه پرېکړې کړې؛ څو له خپلو هېوادونو څخه مېلیونونه افغان کډوال بېرته خپل هېواد ته ولېږي.
پاکستان (د مارچ تر ۳۱مې) نېټې پورې په دغه هېواد کې ناقانونه افغان کډوالو او د پاکستان سره ثبت د اې سي سي کارتونو لرونکو کډوالو ته وخت ورکړی؛ څو له دغه هېواده ووځي.
یاد هېواد ګواښ کړی، که تر ټاکل شوې نېټې کډوال ستانه نشي؛ نو دوی به یې پر وړاندې امنیتي اقدامات وکړي.
هممهاله په اسلام اباد او راولپنډۍ ښارونو کې د ناقانونه افغان کډوالو د نیولو لپاره پولیس کور په کور ګرځي او هره ورځ لسګونه کډوال د حاجي کمپ په نوم د کډوالو یو پنډغالي ته لېږدوي.
په اسلام اباد کې هغه کډوال چې د امریکا په ګډون د نورو هېوادونو د پناه غوښتنو لپاره مېشت دي او د ویزو مودې یې پای ته رسېدلي ورته خبرداری ورکړل شوی؛ څو د مارچ میاشتې تر پایه پورې له اسلام او راولپنډۍ ښارونو څخه ووځي.
په پاکستان کې د امریکا هغه افغان متحدین چې د پناه غوښتنې قضیې لري شمېر یې نږدې ۲۵زره کسانو ته رسېږي او د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار ویلي، د هغه کډوالو پر اېستلو هم غور کوي چې امریکا یې د پناه غوښتنلیکونه رد کړي یا ځنډولي دي.
د پاکستان حکومت بیا په خپل وروستي اقدام کې د ملګرو ملتونو د (POR) کارت لرونکو د مېشتېدو موده تر راتلونکي یوه کاله پورې وغځوله؛ خو ناقانونه کډوالو ته یې خبرداری ورکړ، چې ژر تر ژره له دغه هېواده ووځي.
دغې شورا په یوه راپور کې ویلي، که دغه طرحه تصویب شي؛ نو د یوناما ماموریت به د خپلو دندو او لومړیتوبونو بدلولو پرته د یو بل کال لپاره په افغانستان کې خپله کاري موده وغځوي.
د امنیت شورا د راپور له مخې، په دغه مسوده کې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت به د یو بل کال لپاره هم د سولې او امنیت، بشري حقونو، ترهګرۍ، د نشهیي توکو قاچاق، په افغانستان کې اقتصادي وضعیت، وړې وسلې، کورني بېځایه شوي، کډوال او همداراز د طبیعي پېښو د اغېزو په برخه کې خپلې چارې ترسره کړي.
دا په داسې حال کې ده، چې د یوې میاشتې راهیسې په افغانستان کې د یوناما د ماموریت غځولو د طرحې پر سر د ملګرو ملتونو امنیت شورا څلور دایمي غړي امریکا، روسیه، چین او فرانسه د سختو اختلافونو سره مخامخ دي؛ خو د امنیت شورا وایي تمه لري، چې د یادې شورا ټول ۱۵ دایمي او غیر دایمي غړي به له دغې طرحې ملاتړ وکړي.
په افغانستان کې د یوناما د ماموریت مودې غځولو پر سر د دغې شورا د څلورو دایمي غړو جنجال هغه وخت راپورته شو، چې روسیې په مسوده کې د طالبانو سره د خبرو او چین په لویدیځو بانکونو کې د کنګل شویو شتمنیو د خلاصون مسلې د شاملولو غوښتنه وکړه چې د امریکا او فرانسې لهخوا رد کړل شول.
خو له بلې خوا امريکا او فرانسې غوښتنه کړې وه، چې په افغانستان کې د يوناما د ماموريت د تمديد لپاره دې د پرېکړه ليک مسوده د بشري حقونو په برخه کې متمرکزه وي چې دا بیا د روسيې او چين لهخوا رد شوه.
د طالبانو حساب ورکونه، د بشري حقونو د ملاتړو او په ځانګړې توګه د افغان مېرمنو له مهمو غوښتنو څخه ده، چې د نوې طرحې له متن څخه اېستل شوې ده.
د ملګرو ملتونو د امنیت شورا به سبا په داسې حال کې د یوناما کاري مودې غځولو پرېکړه لیک ته رایه ورکړي، چې څو ورځې وړاندې د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د رسنیو سره په خبرو کې په افغانستان کې د یوناما ماموریت بې ګټې بللی و.
پاکستانۍ ورځپاڼې اېکسپرېس ټربیون په یوې تازه سر مقاله کې طالبان او هند تورن کړي، چې په پاکستان کې یې د تاوتریخوالي د زیاتېدو لپاره له یو بل سره لاسونه یو کړي دي. دغې ورځپانې ادعا کړې، چې دواړه لوري د پاکستان د بېثباته کولو هڅې کوي او د دې کار لپاره یو موټی شوي دي.
ورځپاڼې په بلوچستان کې پر رېل ګاډي وروستي خونړي برید ته اشاره کړې او ویلي یې دي، چې طالبان د هند په امر د بلوڅ بېلتون پالو د مشروعیت ورکولو لپاره فعالیت کوي.
اېکسپرېس ټربیون د شنبې په ورځ د «کابل-ډیلي یووالي» تر سرلیک لاندې دغه مقاله کې لیکلي:« دا نوره پټه خبره نه ده، چې افغانستان او هند د پاکستان د کمزوري کولو او بېثباته کولو لپاره ګډ کار کوي».
ورځپاڼه چې د پاکستان د پوځ دریځ ته نږدې بلل کېږي، د بلوچستان د رېل ګاډي برید یې د استخباراتي ناکامۍ په توګه یاد کړی او ټینګار یې کړی چې د طالبانو او هند ښکاره اړیکې باید اسلاماباد د نړۍوالو ډېپلوماټیکو فورمونو له لارې افشا کړې دي.
یادې پاکستاني رسنۍ له دې امله نړۍواله ټولنه هم ملامته کړې، چې د اسلاماباد شکایتونو ته لازمه پاملرنه نه کوي.
ورځپاڼې لیکلي:« پاکستان باید دا وڅېړي، چې ولې د دغه هېواد لهخوا وړاندې شوي اسناد او شواهد، چې د بهرنیو عناصرو د رول په اړه دي، په ملګرو ملتونو او نړۍوالو پلازمېنو کې جدي نه نیول کېږي؟».
اسلام اباد ځان د ترهګرۍ قرباني بولي؛ خو هند او طالبان پاکستان تورنوي چې د ترهګرو ډلو څخه د وسیلې په توګه کار اخلي.
هند له تېرو څو لسیزو راهیسې پاکستان د ترهګرۍ پر ملاتړ تورن کړی او اوس طالبان هم ورته ادعاوې کوي.
دوی ادعا کوي، چې «پاکستان په سیمه کې د داعش ډلې څخه د فشار د وسیلې په توګه کار اخلي».
د طالبانو ویاندویانو ویلي: «د داعش مرکزونه د پاکستان په بلوچستان ایالت کې دي».
همدا راز د طالبانو د بهرنیو چارو مرستیال وزیر عباس ستانکزي هم ادعا کړې وه، چې د پاکستان پوځ په خپل هېود کې د داعش روزنیز مرکزونه جوړ کړي او دوی په دې تړاو کره شواهد لري.
هغه ادعا کړې وه، چې د یاد هېواد پوځ داعشیان افغانستان ته د جګړو او ورانکارۍ لپاره لېږي.
له دې مخکې، د پاکستان د پوځ ویاند په رسمي ډول طالبان او هند تورن کړي وو، چې د بلوچستان پر جعفر اېکسپرېس د برید تنظیم او پلان یې کړی.
د پاکستان پوځ ادعا کوي، چې دغه برید د افغانستان له خاورې تنظیم او رهبري شوی و؛ خو طالبانو دغه تورونه رد کړي او له پاکستانه یې غوښتي، چې «د خپلو ناکامیو پړه پر افغانستان وانه چوي».
په همدې حال کې د پاکستان د اورګاډي وزیر حنیف عباسي د شنبې په ورځ اعلان وکړ:« هغه ترهګر چې د بېګناه انسانانو ژوند ته ګواښ پېښوي؛ که په پاکستان کې وي که افغانستان ته او یا بل هر هېواد ته تښتي دوی به یې وڅاري».
نوموړي په لاهور کې یوې خبري غونډې ته وویل:« باید وڅېړو، چې ولې ترهګري بیا په هېواد کې سر راپورته کوي؟ ټوله نړۍ د سي پېک پروژې سره مخالفت لري او هڅې روانې دي، چې دغه پروژه ناکامه شي».
حنیف عباسي ټینګار وکړ:« پریکړه شوې، چې هېڅ ترهګر که په پاکستان کې وي او که بهر باید ونه بښل شي او که افغانستان یا بل کوم ځای ته تښتي باید وڅارل شي».
د ازادۍ جبهې د سیاسي چارو مسوول داوود ناجي پر مفتي منیر شاکر د برید په غبرګون کې ویلي، چې پر جوماتونو او عامه ځایونو د دغه ډول بریدونو بنسټ طالبانو اېښی دی.
هغه د مفتي منیر شاکر پر وژل کېدو خواشیني ښودلې او پرې شوی برید یې د ترهګرۍ هغه بېلګه بللې، چې هېڅ ډول ارزښتونو ته پکې ژمنتیا نشته او ان په جوماتونو کې دیني عالمان هم پکې هدف ګرځول کېږي.
د یادې جبهې د دغه سیاسي مسوول په وینا؛ طالبانو کلونه ورته بریدونو کې سلګونه لمونځ کوونکي ووژل په جوماتونو کې د ترهګریزو بریدونو ظالمانه دود یې رامنځته کړ.
داوود ناجي وایي، په جوماتونو کې د انسانانو وینه تویول د اسلامي شریعت خلاف کړنه ده او د طالبانو په څېر ډلې دغه ډول بریدونه ځان ته منسوبوي.
هغه زیاته کړې، چې طالبان د سیمې د ټولو ترهګرو ډلو د مور حېثیت لري چې د ترهګریزو فعالیتونو ودې او فعالیتونو پراختیا ته یې لاره برابره کړې ده.
مفتي منر شاکر چې په ۲۰۰۴ کال کې یې د لشکر اسلام په نوم یوه وسلهواله ډله د خېبر پښتونخوا په قبایلي سیمو کې رامنځته کړې وه؛ تر یوه کاله یې د یادې ډلې مشري وکړه او بیا یې له جګړې لاس واخیست.
هغه په دې وروستیو کې د طالبانو په ګدون د بېلابېلو وسلهوالو ډلو فعالیتونه غندل.
هغه د پښتنو په سیمه کې روانه نا امني د پاکستان د پوځ زېږنده بلله او ملایان یې د روانو جګړو اصلي عاملین بلل.
تېره ورځ شنبه د پېښور په اورمړو سیمه کې داسې مهال چې نوموړی د جومات دروازه کې د ننوتو پر مهال و؛ د چاودېدونکو توکو د برید ښکار شو.
هغه په پېښه کې سخت ټپي شو؛ خو روغتون کې له نږدې یوه ساعت بستر کېدو وروسته یې ساه ورکړه.
په یاد برید کې درې تنه نور ملکي وګړي هم ټپیان شوي دي.
د خېبر پښتونخوا د سیاسي ګوندونو سربېره د افغانستان یو شمېر مشهورو سیاستوالو هم د مفتي منیر شاکر وژل کېدل غندلي او پړه یې د پاکستان د پوځ په ګډون په حکومت ور اچولې ده.
ټاکل شوې د مفتي منیر شاکر جنازه نن یکشنبه د (کب ۲۶مه) په درېیو بجو د پېښور په ناران باغ کې ادا شي.
د افغانستان پخوانی سفیر او د بېځایه شویو سازمان مشر محمد اشرف حیدري وایي، متحده ایالات باید افغان کډوال له هغو محدودو اجرایوي اقداماتو څخه مستثنا کړي چې له مخې یې د افغانانو په ګډون د ۱۰ هېوادونو وګړي نشي کولی امریکا ته سفر وکړي.
پخواني سفیر دغه څرګندونې وروسته له هغه وکړې، چې تېره ورځ یو شمېر امریکايي رسنیو راپور ورکړ چې د ډونالد ټرمپ حکومت د لسګونو هېوادونو پر وګړو د سفرونو د سختو بندیزونو او محدودیتونو لګولو پر سر غور کوي؛ که دغه طرحه پلې شي د افغانانو په ګډون به د لسو نورو هېوادونو وګړي امریکا ته له سفر کولو منع شي.
د نیویارک ټایمز ورځپاڼې د خبر له مخې، د ټرمپ اداره د ۴۳ هېوادونو پر وګړو د سفرونو پر بندیزونو غور کوي.
د سرچینو په وینا، دغه ګام د ټرمپ د لومړۍ دورې د کډوالۍ بندیزونو پرتله یو څه محدود دی؛ خو لا یې هم د پراخېدو شونتیا لیدل کېږي.
ښاغلي حیدري د بېځایه شویو سازمان ته په یوه لیکنه کې د امریکا د ملي امنیت په سلاکار مایک والټز غږ کړې، چې باید د هغو افغانانو ملاتړ وکړي چې په افغانستان کې یې له دوی سره اوږه په اوږه د هغو ترهګرو او نشهیي توکو قاچاقبران چې همدا اوس هم امریکا ګواښي، د ګډو ارزښتونو، ډیموکراسۍ او بشر حقونو لپاره مبارزه کړې ده.
هغه زیاته کړې، متحده ایالات باید افغان کډوال د محدوده اجرایوي اقداماتو معاف کړي؛ ترڅو هغو قربانیو ته درناوی وشي، چې د دوی له ماموریتونو څخه یې په افغانستان کې ملاتړ کړی.
د هغه په وینا، پاکستان هم باید خپلې بشرپاله ژمنې پوره کړي؛ د جبري ستنېدو مخه ونیسي، د کډوالو خوندیتوب پیاوړی کړي او د باعزته، منظمې بیا مېشتېدنې لپاره د نړۍوالو ادارو سره په ګډه کار وکړي.
