سعودي عربستان د «فلک» په نامه خپل لومړنی څیړنیز ماموریت فضا ته واستاوه
سعودي عربستان له (SpaceX) سره په همکارۍ په بریالیتوب خپل لومړنی څیړنیز ماموریت قطبي مدار ته واستاوه، چې پر طبیعي سترګو د فضا اغیزې وڅیړي.
سعودي عربستان له (SpaceX) سره په همکارۍ په بریالیتوب خپل لومړنی څیړنیز ماموریت قطبي مدار ته واستاوه، چې پر طبیعي سترګو د فضا اغیزې وڅیړي.
د فلک په نوم دغه ماموریت په فضايي شرایطو کې د د میکروبي تغییراتو په اړه څیړنه کوي، چې د تشیالغاړو پر لید روغتیا به د فضا د اغیز له درک سره مرسته وکړي.
فلک ماموریت به، چې د (FRAM2) پروژې برخه ده، دا وڅیړي چې مایکرو جاذبه (microgravity) د سترګو مایکروبایوم (طبیعي مایکروبونو چاپیریال) باندې څه ډول اغیز لري او دا څیړنه به هم د فضایي ماموریتونو او هم د ځمکې پر روغتیایي چارو مثبت اثر ولري.
د سعودي عربستان فضایي څیړنیزه اداره وایي، دا ماموریت به د تشیالغاړو د سترګو روغتیا په تړاو پوهه پراخه کړي؛ د سترګو مایکروبونو د ودې بڼې به تحلیل کړي او د جینونو او پروټینونو بدلونونه به مطالعه کړي، چې د مایکرو جاذبې تر تاثیر لاندې رامنځته کیږي.
د فلك ماموریت مشر ډاکټر ایوب السبحي وویل چې دغه څیړنه به د نړیوالو فضایي ادارو لپاره یو نوی معیار وټاکي.
دغه سعودي فضایي ماموریت به نه یوازې د فضايي ماموریتونو روغتیايي اړخ ته وده ورکړي، بلکې د ځمکې پر طبي څیړنو هم ژور اغیز لرلای شي، چې دا د سعودي عربستان لپاره د فضا او ساینس په برخه کې یو ستر علمي پرمختګ بلل کیږي.
السبحي له توغندیز ماموریت مخکې سعودي خبري اژانس ته وویل چې «دغه پروژه به د فضا او اړوند ټکنالوژیو په برخه کې د زده کړې او څیړنې لپاره یو مهم پرمختګ وي».
په فضا کې د سترګو د مایکروبایوم مطالعه یوه نوې څیړنیزه برخه ده. دا تجربه به د مایکرو ارګانیزمونو د ودې کچه په فضا کې د ځمکې له ورته ودې سره پرتله کړي.
د ماموریت یوه څیړونکې ساینسپوهه ډاکټره وداد بنت سعید القحطاني وایي: «د فضا چاپیریال د سترګو طبیعي مایکروفلورې (microflora) باندې اغیز مطالعه کول به موږ ته ارزښتناک معلومات راکړي چې څنګه دا د مایکرو جاذبې شرایطو ته غبرګون ښیي، چې د سترګو د روغتیا ساتلو لپاره نوې ستراتیژۍ او پروتوکولونه رامنځته کولی شي».
د ماموریت یوه بله ساینس پوهه پروفیسره سلوى الحزاء د سترګو د څیړنو اهمیت ته اشاره کوي او وایي: «دا یو اساسي ګام دی چې د سترګو پر روغتیا د فضا چاپیریال پر اغیزو د لا ژورې پوهې لپاره ترسره کیږي. موږ به د سعودي بیرغ پورته ساتو او د نړۍ د فضایي سکتور د وده کوونکي رول په برخه کې به خپل مسوولیت ادا کوو».
د فلک ماموریت لومړنی عرب څیړنیز ماموریت دی چې د غیر انتفاعي سازمان له خوا پلي کیږي.
یویشتمه پېړۍ د چټکو بدلونونو پېر دی، په روان دور کې په رسنیز ډګر کې د بدلونونو او پرمختګونو پر اساس سیټیزن ژورنالېزم رامنځته شو.
سیټیزن ژورنالېزم یا د عامو وګړو خبریالي چې خلکو ته دا زمینه برابروي چې د رسنیو د ادارو له مداخلې پرته خبرونه خپاره کړي، ورځ تر بلې مخ پر ودې دی.
دغه پرمختګ، سره له دې چې د معلوماتو لاسرسی ډېر اسانه کړی؛ خو دودیزې رسنۍ یې له جدي ننګونو سره مخ کړې دي.
سیټیزن ژورنالېزم نه یوازې دا چې د معلوماتو په خپراوي کې یې اساني رامنځته کوي؛ بلکې د دروغجنو معلوماتو وسیله هم ګرځېدلې ده.
سیټیزن ژورنالېزم او دودیزو رسنیو ته ګواښ
د ټولنیزو رسنیو په پراختیا او د سیټیزن ژورنالېزم له ودې سره دودیزې رسنۍ چې پخوا د معلوماتو او خبرونو اصلي سرچینې وې له یو غښتلي چلنج سره مخ شوې دي.
د عامو خلکو خبریالۍ د دودیزو رسنیو انحصار مات کړی او د خبرونو د خپرېدو بڼه یې بدله کړې؛ د معلوماتو په خپراوي کې چټکوالی رامنځته شوی؛ خو وخت ناوخت نادرست معلومات هم خپاره شوي دي.
د سیټیزن ژورنالېزم ځانګړتیاوې
د دودیزو رسنیو لپاره تهدیدونه
ټولنیزې رسنۍ او د خبرونو بڼه
ټولنیزې رسنۍ، لکه فیسبوک، ټویټر (ایکس)، انسټاګرام، ټک ټاک، او یوټیوب، اوس د ډېرو خلکو لپاره د خبرونو اصلي سرچینې ګرځېدلې دي او لامل یې دا دی چې خلک هڅه کوي د وخت سپما وکړي.
ټولنیزې رسنۍ په موټر، ټرین او بل هر ځای کې په اسانۍ د استفادې وړ دي او ډېرو زیاتو امکاناتو او لګښتونو ته اړتیا نه لري.
پخوا به دودیزو رسنیو اوږده - اوږده راپورونه او خبرونه خپرول او څارونکي مجبور وو، د ټولو خبرونو لپاره خبري بلوټنونه ولولي، وګوري یا یې واوري؛ مګر د ټولنیزو رسنیو او سیټیزن ژورنالېزم له پرمختګ وروسته اوس هر څوک کولی شي چې په څو ثانیو کې موضوع وګوري او ویې لولي.
د ټولنیزو رسنیو د ځانګړتیاو له امله خبرونه، تصویرونه او ویډیوګانې په یوه شېبه کې د نړۍ هر کونج ته رسېدلی شي؛ خو په دودیزو رسنیو کې محدودیت زیات تر سترګو کیږي.
یوه تر ټولو مهمه مساله بیا په ټولنیزو رسنیو کې د خلکو نظر او تبصره ده، چې په دودیزو رسنیو کې دا نه ده موجوده او که وي هم لاسرسی یې یو څه ستونزمن دی.
ټولنیزې رسنۍ د دودیزو رسنیو ځای نیولی؟
ټولنیزې رسنۍ که څه هم د خبرونو مهمه سرچینه ګرځېدلې، خو بیا هم یې ځینې کمزورۍ شته:
ایا دودیزې رسنۍ ځان له نوي بدلون سره برابرولی شي؟
که څه هم په نړۍ کې ګڼو دودیزو رسنیو ځانونه له نوي ټېکنالوژیکي بدلون سره عیار کړې دي؛ خو هغو رسنیو چې له بدلون سره سم حرکت یې نه دی کړی اهمیت یې له لاسه ورکړی دی.
پخوا به دودیزو رسنیو خبرونه، راپورونه، تصویرونه او ویډیوګانې لومړی د خپل دودیز نشراتي وسیلې لپاره برابرول؛ خو اوس چاره کاملاً برعکس شوې، لومړی مطالب، خبرونه او راپورونه د ډیجیټل لپاره تولیديږي او بیا په دودیزو رسنیو کې خپریږي.
د معلوماتو له مخې؛ هغو رسنیو چې ډیجیټال لومړی( ډیجیټل فرسټ) پالیسي کارولې اهمیت او څارونکي یې زیات شوي دي.
ډیجیټلي سمون
احتمالي بدلونونه
اوسني چټک بدلون ته په کتلو د دې احتمال زیات موجود دی، چې د رسنیو بڼه لا ډېره بدله شي. ځینې مهم بدلونونه، چې تمه یې کېږي په لاندې ډول خلاصه کولی شو:
په ټوله کې ویلی شو چې راتلونکی د هغو رسنیو دی، چې له نوي ټېکنالوژيک بدلونونو سره ځان برابر کړي، خپلواکي وساتي، د تصدیق پروسې ته لومړیتوب ورکړي او د ټولنیزو رسنیو له فرصتونو ګټه واخلي.
که دودیزې رسنۍ دا کارونه وکړي، کولی شي د سیټیزن ژورنالېزم له بدلون سره سیالي وکړي او خپل ارزښت وساتي؛ خو که په پخواني شکل پاتې شي نو لرې نه ده چې اهمیت به یې کم او لیدونکي، لوستونکي او اورېدونکي به له لاسه ورکړي.
